De Tijdspiegel. Jaargang 22

[p. 226]

Letterkunde.

Der Denen roem - Den Denen hulp.

Graaf Hakon (Hakon Jarl) of de zegepraal van het Christendom over de heidensche eeredienst in Noorwegen. Treurspel van Adam Oehlenschläger, naar het Deensch bewerkt en van aanteekeningen voorzien, door Mr. C.J.N. Nieuwenhuis. Uitgegeven ten voordeele der deensche gewonden. Utrecht. Druk en uitgave van L.E. Bosch en Zoon. 1864.

Twintig jaren geleden was onder de vreemdelingen, die Amsterdam bezochten, een man van vijf-en-zestigjarigen ouderdom, wiens togt derwaarts gekenmerkt was geworden door de eerbewijzen, die men gaarne geeft aan eenen wel verdienden naam. Adam Gottlob Oehlenschläger heette hij. In de nabijheid van Koppenhagen uit burgerouders geboren, was hij, zóó zegt een zijner landgenooten, de schepper geworden van de nationale dichtkunst der beginnende eeuw. En aan dat scheppingswerk had hij met zulk eene volharding gearbeid, dat zijne gedichten, waarvan het meerendeel op het tijdstip, met welks aanduiding ik begon, reeds in het licht verschenen was, door Liebenberg vóór eenige jaren als verzameling uitgegeven, eene oplage in 32 deelen noodig maakten. Is het te bevreemden, dat niet alleen mannen als Guizot, Arago, Victor Hugo hem als met open armen ontvangen, maar ook te Berlijn Friedrich Wilhelm IV, te Parijs Louis Filippe en te Brussel Leopold met onderscheiding hem bejegend hadden, alvorens hij over Amsterdam naar zijn vaderland terugkeerde om reeds na weinige jaren dat voorgevoel te zien verwezenlijken, hetwelk hem zijnen Regnar Lodbrog deed besluiten met de woorden:

Gamle Skjald om gamle Nordens Helte

sang for sidste Gang.

Ik weet niet, of hem in de hoofdstad van Nederland eenig blijk van hoogachting gegeven zij, maar wensch van ganscher harte, dat men zijne nagedachtenis eere en dáár en in andere steden en dorpen van het vaderland, nu zijn Hakon Jarl, in een nederlandsch gewaad gestoken, minder om waardeering, dan om eene gave vraagt voor wie de lidteekenen werden ingedrukt van den bloedigen kamp voor den deenschen bodem, dien ook de dichter, zoolang hij leefde, vurig beminde.

In het jaar 1805 deed Oehlenschläger, daartoe van regeringswege in staat gesteld, eene buitenlandsche reize. Naar Halle ging de togt het eerst. Dáár be-

[p. 227]

kleedde Steffens het hoogleraarsambt, die Steffens, die als de apostel van Schellings wijsbegeerte en de romantische poëzy, grooten indruk had gemaakt op het gemoed der studerende jongelingschap in Denemarken en op dat van Oehlenschläger, die toen te Koppenhagen in de regten studeerde, dien beslissenden, dat deze meende in dezer voege zich te mogen uiten: ‘toen Steffens, als een tweede Anscharius, zich voorgenomen had onze wijsgeeren en beminnaars van de fraaije kunsten in het noorden te bekeeren van het bijgeloof, was het hem aangenaam eenen jongen, vurigen heiden te ontmoeten, die op zijne manier helpen kon, nadat hij zelf eerst gedoopt was.’ Behalve met den hooggeschatten man, verkeerde daar aan de Saale de deensche dichter met Schleiermacher. En dat hij er zijne uren niet in ledigheid sleet, getuigde, met zijn: Hjemvee, zijn Hakon Jarl.

Deze eerste schildering in poëzy van het heldenleven in het noordsche verleden, gegeven met historische trekken, dankte daaraan haar ontstaan, dat de vervaardiger op de universiteitsbibliotheek de Heimskringla vond, welken naam de noordsche koning-sagen van Odin tot koning Sverre door Snorre Sturlason, den vermogenden IJslander, oorspronkelijk droegen. Ziehier een en ander van hetgeen zij te zien geeft. Olaf Trijgvesen was de achterkleinzoon van den stichter van het noorweegsche rijk, Harald Haarfager. Na het vermoorden van zijnen vader Trijgve, was diens weduwe met den jeugdigen Olaf door Zweden naar Rusland gevlugt. Dáár opgevoed, verwierf de jongeling spoedig den roem van te behooren tot de wakkerste krijgers van zijnen tijd. In Engeland het christendom omhelsd hebbende, stak hij omstreeks het einde der 10^de eeuw naar Noorwegen over en kwam dáár aan op het tijdstip, dat Haakon, Lade-Jarl bijgenaamd, die er groote magt had, zich door zijne ondeugden zoo gehaat gemaakt had, dat de boeren hem verjoegen, en een zijner lijfeigenen, Kark geheeten, hem vermoordde. Olaf, tot koning gekozen zijnde, besteedde gedurende den korten tijd zijner regering, al zijne krachten aan de invoering van het christendom. Dit geschiedkundige nu vertoont Oehlenschlägers schildering met bijvoeging van de versierselen, waardoor het tot drama wordt. 't Is een regt schoon geheel. Indien ik in bijzonderheden treden wilde, ik zou bijna niet weten aan wien der handelende personen ik, wat de wijze van hun optreden betreft, de voorkeur geven zou. Olaf Trijgvesen en Haakon beiden behagen, maar evenzeer doen het des laatsten gemalin, Thora en zijn zoon Erling, benevens Einar Tambeskaelver, Bergthor en anderen. Men oordeele uit de twee volgende tooneelen. Het eerste geeft Haakon, na den verloren strijd tegen Trijgvesen gevlugt tot Thora, die door hem verstooten was en hem bij Asa Odin wrake zwoer. Zij weet, dat zijne hand ‘den kleinen Erling, die haar wellust was, doodde;’ zij weet ook, dat diezelfde hand in den strijd hare broeders velde en toch - zóó spreekt zij:

Ha, 'k ben gewroken, schrikkelijk gewroken!
Weg, booze wrok! o liefde kom terug!
Ik zou een dier van 't woud zijn en geen vrouw,
Zoo alle haat niet uit mijn ziel verdween
Op dit gezigt. - Kom, leg u aan mijn hart; -
Kom, laat mij 't zweet van uw gezigt verdrijven, -
Kom, laat mij 't leven in uw blikken brengen.

Het andere tooneel geeft gezegden Erling aan de hand zijns vaders in een offerwoud. Aan Haakon is een gouden drinkhoorn gebragt, waarop in runen te lezen staat:

[p. 228]

 

Hebt gij door uw zonden,

 

Uw geluk verloren,

 

Ga dan tot de Goden,

 

En geef hun het beste.

't Heeft hem op het denkbeeld gebragt, dat den goden zijn kind moet geofferd worden. Als de kleine voor Odins beeld nederknielt, zal zijn vader den dolk hem in het lijf stooten, maar het moordtuig ontvalt aan zijne hand. Erling neemt het op, terwijl hij met kalmte opstaat en zegt:

Gij liet uw dolk daar vallen, beste vader!

Wat is die scherp en blank; als 'k eenmaal groot ben,

Krijg ik ook zulk een wapen, vader! om u

Te kunnen helpen tegen uwen vijand.

Als Haakon daarop hervat:

Ha! welk een toovenaar legt zulke woorden

U in den mond, om mij slechts af te schrikken?

vervolgt Erling:

O, zeg mij toch, wat deert u, lieve vader!

Wat deed uw Erling? waarom zijt gij boos!

Hetgeen ik mededeelde kan tevens strekken tot proeve van de wijze, waarop de vertaler zijne taak volvoerde. Indien ik het oorspronkelijke vóór mij hadde, zou mij ongetwijfeld blijken, dat zijne vertaling eene getrouwe is. Maar mij dunkt, ik zou niet ten volle vrede kunnen hebben met het matte, dat hier en daar in den zinbouw niet te miskennen valt. Ten voorbeelde wat in het eerste bedrijf Karker zegt:

Maar neem u toch in acht,

Dat gij hem nu niet al te zeer gaat prijzen,

Want thans regeert de graaf, die het niet duldt,

Dat men te veel een ander vorst zal prijzen.

en daarna:

Wel waarom niet? 't geen men niet kan veranderen
Dat laat men zoo als 't eenmaal is.

Ook zou, geloof ik, het oorspronkelijke mij doen zien, dat het gebruik van woorden, die de hollandsche taal niet als de hare erkent, ware te vermijden geweest. Ik denk b.v. aan nederschitteren, kunstervaren, zomergroen, ontreinen. Hetzelfde zou, meen ik, het geval zijn ten aanzien van zegswijzen, die in het hollandsch niet thuis behooren, als: kracht ten uitvoer brengen; de kroon die gunstig lokt en dergelijke.

't Schaadt het schoone van des deenschen dichters arbeid, maar belet toch niet, dat men er genot van hebbe. Beveel ik daarom de lezing, die door de netheid der uitgave te aangenamer is, vrijmoedig aan, ik doe het vrijmoediger nog, als ik denk aan het doel, dat de vertaler met de uitgave zijner vertaling beoogt. Zij is ten voordeele der deensche gewonden.

Beiden de strijd en de strijders, waarvan de laatste bladzijden der deensche geschiedenis gewagen, hebben onze belangstelling.

De strijd - een klein volk tegenover twee natiën, die tot de grootsten van ons werelddeel behooren; dat kleine volk aan zich zelf overgelaten door de regeringen, op welker hulp het meende te kunnen bouwen; dat kleine volk, minder schuldig, dan wel ongelukkig, voor zooveel betreft de dingen, die den strijd in het leven riepen, maar ongetwijfeld het slagtoffer van den onedelmoedigen nabuur; dat kleine volk eindelijk het einde van den ongelijken strijd koopende voor het verlies van zulke gewesten niet alleen, als zich den nabuur verwant gevoelen, maar ook van landstreken, waar iedere polsslag der bevolking is voor het deensche vaderland.

En de strijders - aan materiele hulpmiddelen armer dan hunne vijanden, hebben zij altijd getoond aan moed niet armer dan deze te zijn. Geen plekje gronds hebben de aanvallers den verdedigers ont-

[p. 229]

weldigd, of 't is te voren met hun bloed doorweekt geworden. Bewaarheid gevonden hebben zij het woord, dat Baggesen den noordschen krijger in den mond legde:

Mit Hjertes opglödende Jern
Jeg vil kiöle paa Fiendernes Haere!
Mit Liv er mit Faedrelands Vaern,
Og min Död er mit Faedrelands Aere.

Indien de naam van Oehlenschläger ‘den nordiska Sangarekungen,’ indien het on eluk, dat geworden is, gelijk het altijd wordt ‘naar Svaerd mod Skjolde sig mordisk traenge’ niet genoeg zijn om te bewegen, dat men den Hakon Jarl zich aanschaffe, dan zij onweêrstaanbaar de moed van een klein volk in de ure van harde beproeving.

F.A.E.P.R.E.