De Tijdspiegel. Jaargang 22

Vertalingen en herdrukken.

Een Engelsche jongen op eene Hollandsche school. Naar het Engelsch bewerkt door P.J. Andriessen, schrijver van: ‘de Deserteur.’ Amsterdam, P.N. van Kampen, (zonder jaartal).

't Is niet gemakkelijk te schrijven voor jongens, die de kinderboekjes ontwassen zijn en de groote-menschen-boeken nog niet begrijpen. Men blijft of te laag bij den grond, wordt laf, kinderachtig, of vliegt te hoog rond in de sfeeren der romantische wereld, waarheen de jeugdige verbeelding niet volgen kan, eigenlijk ook nog niet volgen mag. Wie daarom deze klippen weet te vermijden en er slag van heeft hen aangenaam bezig te houden, vinde aanmoediging, want er is behoefte aan voor hen geschikte uitspannings-lectuur. Vinden ze niet wat voor hun leeftijd past, zij grijpen naar hetgeen schadelijk voor hen is. Pruikerigheid alleen kan willen, dat zij nooit uitsluitend tot uitspanning lezen. De arme drommels hebben waarlijk inspanning genoeg, als zij, tusschen de lessen in, hun schoolwerk goed afmaken... dat wil zeggen: zich niet op allerlei manier er af maken.

De Heer Andriessen verdient in mijn oog geprezen te worden; vooral wat den vorm betreft schrijft hij juist voor dergelijke lezers als ik bedoelde. Ik heb een paar van die knapen, en verschillende geschriften van hem lazen zij met ontzettend veel plaisir, zij verslonden ze, wat, dunkt mij, dezen lof genoeg motiveert. Het waren werkjes van geschiedkundigen inhoud; moesten zij de geschiedenis er uit leeren, ik zou een beetje meer eischen; maar zij hadden plaisir, onschadelijk plaisir, en hiervoor zeg ik den Heer Andriessen dank, om deze reden roep ik hem openlijk toe: geef hun nog meer van dien aard, breng hen slechts niet in de war door verkeerde voorstellingen van de historie. Naar mijn inzien steekt bepaald dit nut in het gekozen genre van historische tafereelen, dat het hun vragen in den mond legt naar de ware

[p. 161]

toedracht der gebeurtenissen, naar beroemde personen, naar nog meer bijzonderheden; en te prettiger vinden zij het, als hunne studieboeken of het mondeling onderwijs op de historische les van het gymnasium die vragen beantwoordt of hunne opgewekte weetgierigheid bevredigt.

Ook ‘Een Engelsche jongen’ - niet op ‘eene Hollandsche school,’ maar op ‘een kostschool in Holland;’ want onder Hollandsche school verstaat men immers nog altijd eene school voor lager onderwijs? - Ook ‘Een Engelsche jongen’ van den Heer Andriessen stond de proef, die ik met mijne knapen nam, met glans door. Zij vonden hem ‘een flinken jongen’ en amuseerden zich bijzonder met al die ridderlijke spelen van hem en zijne kameraden. Zij konden zich echter geen begrip maken, zeiden zij, van een kostschool ‘waar alles zoo mooi toeging,’ ‘waar alle meesters zoo knap en zoo lief en zoo best waren....’ Helaas, zij zijn ook al aangestoken of besmet met den geest dezer eeuw en doen aan kritiek! Tot zelfs over onderwijzers toe, durven zij oordeelen, - trouwens een crimen, waaraan wij, papa's, ook al in onze jeugd ons schuldig maakten - al waren het hier slechts denkbeeldige personen, die zij ‘te best’ vonden.

De heer Elwes, zoo als de bewerker zijn oorspronkelijken auteur noemt, heeft echter van zijn kostschooltijd alleen de aangenaamste herinneringen bewaard; hierdoor zijn al die heeren en knapen ‘zulke beste menschen en zulke beste jongens,’ - ik citeer weder een van mijne zoontjes - en ik zeg het den Heer Andriessen volmondig na: ‘de Engelschman heeft ons land en ons volk’ (vooral eene kostschool in ons land!) ‘zeer vleijend beschreven;’ maar om deze beschrijving (vooral van die kostschool) ‘tevens vrij juist’ te noemen, vond ik zijne voorstelling zu idealisch gehalten. 't Kan zeker voor zijne jeugdige lezers geen kwaad, als zij niet zelven nog naar een instituut voor opvoeding en onderwijs moeten; maar is dit wel het geval, dan vrees ik, dat zij zich eene bittere teleurstelling zouden bereiden, door op de beschrijving van het leven in zulk eene inrichting van den Engelschen jongen af te gaan.

Behoudens deze opmerkingen en zijdelingsche waarschuwing aan ouders en voogden, durf ik echter het net uitgevoerde boekske gerust aanbevelen als een lief cadeautje voor hunne zonen of pupillen. De ook bij de aankondiging in de Nieuwsbladen aangehaalde ophemelende woorden uit het voorbericht zijn inderdaad niet overdreven. Of er, zoo als de Heer Andriessen daar zegt: ‘meer nut in steekt, dan in menig ander boek dat in Engeland voor de jeugd geschreven wordt,’ kan ik niet beoordeelen uit gebrek aan bekendheid met dit onderdeel der Engelsche litteratuur; dat er niets ‘ziekelijks’ in voorkomt, en de hier geteekende jongens ‘fiksche jongens’ zijn, valt niet te ontkennen.

De ‘bewerking naar het Engelsch’ is uitmuntend geslaagd. In den beginne dacht ik zelfs aan eene mystificatie en meende, dat de geheele Engelsche jongen door den Heer Andriessen gefingeerd was, om eene Hollandsche kostschool van hare goede zijde te schilderen. Al voortlezende kwam ik echter hiervan terug; en de aanteekeningen in verband met het ophemelende voorbericht lieten geen twijfel achter, dat de Heer Andriessen een Engelsch werkje met kleine wijzigingen in vloeijend Nederduitsch heeft overgebracht. Hij hebbe daarom eer van zijn werk en zijn Uitgever een goed debiet! Het typographische is vrij wat beter dan het lithographische. De teekenaar der plaatjes gaat dunkt mij eer achteruit dan vooruit in zijne kunst. Dat tegenover den titel is beneden de kritiek, de anderen beneden het middelmatige.

Kampen.

J. Hoek.

[p. 162]

De Geldman, of de geheimen van een barbier, door J.F. Smith, schrijver van Dick Tarleton, Croushall, de Stiefmoeder enz., uit het Engelsch vertaald door Servaas de Bruin. 3 deelen, te Leiden, bij Noothoven van Goor, 1864.

Een roman met - althans wanneer wij daaraan de gewone eischen doen - vrij krasse gebreken, hoewel niet met die, welke men in de werken van deze soort bij onze Engelsche naburen plagt te ontmoeten. Hij heeft in geenen deele dat al te huisselijke, die grootheid in kleinigheden, dat kwijnende, dat, om niet te vervelen, met zekere trouw en gloed moet geschetst worden; integendeel er is eenig gedrang van gebeurtenissen, over scènes en situaties welke menig romanschrijver had uitgesponnen loopt hij met eenigen haast heen, er is aplomb en soms iets hards in de behandeling, terwijl de eenvoudige wijze van verhalen ons den Geldman eene vertelling in drie deelen zou doen noemen, en wij den titel in ‘de lieden van het geld,’ of eenvoudig in ‘het geld’ zouden hebben veranderd. Immers, er is niet maar één mensch, niet alleen de Bankier, daardoor misdadig; behalve Sir Jasper zijn kapitein Riddle, mijnheer Parfit, de familie Prij en nog een paar ondergeschikte figuren door de goudziekte aangegrepen, moge deze bij de verschillende individu's een ietwat onderscheiden karakter hebben aangenomen. Of de roman met zoo vele personen ten tooneele te voeren, op wie men het ‘te huur of te koop’ kon schrijven, tegen de waarheid heeft gezondigd, beslissen wij niet; wij hopen het. Althans eene wel wat heerschende gedachte in het werk, wordt er in ons oog uitgedrukt door een niet al te gelukkig geteekenden Londenschen bakker, die D II, bl. 77 zegt: ‘In uwe oogen is geld in staat om alles te koopen - der mannen karakter, der vrouwen eer, der braven bloed.’ - Het vloekwaardig en verachtelijk slijk, het voorwerp van de drift van.... van zoo velen, verschijnt hier in wel vloekwaardig en verachtelijk licht, of liever, menschen vertoonen zich daarvoor in zoodanig licht.

De schering van het werk is een zamenstel van ongeregten en ongeregtigheid, gelukkig, met een inslag van nobele karakters doorweven - als in de wereld; terwijl de eersten allen op verschillende wijzen hun welverdiend loon ontvangen - niet als in de wereld. De nemesis ga rond en late menig spoor ontwaren, zóó vele en kennelijke drukt zij er niet. Daarvoor heeft de auteur dan ook eene reeks van toevalligheden noodig, die mede eene zwakke zijde uitmaken van zijn roman, dien wij onwillekeurig vergeleken met een Cerberus, wiens drie koppen en nekken in één ligchaam uitloopen. In het plan, in de zamenvoeging der onderscheidene deelen, en dikwijls de voorstelling en uitdrukkingen, stieten we nog al op het een en ander, dat crude mag heeten en gemachter Witz.

Wij hebben de gebreken opgesomd, daaronder ook, die alleen door eenige overdrijving, afbreuk deden aan het fraaije van een boek, dat wij onder het beste tellen wat ons - en het is veel gezegd - van het Engelsch fabrikaat in die soort onder het oog kwam. - Zijn de bakker en de generaals-weduwe wel wat hors d'oeuvres, en kon wa[t] zij doen of zeggen in het werk met luttel schade worden gemist; het is rijk aan schatten van karakters en situaties, die daarvan eene boeijende lektuur maken, waar beider verhouding goed is in acht genomen en die getuigen van des schrijvers menschenkennis. Er is een humor in niet enkel des verstands, maar ook der humaniteit, die ons onwillekeurig Sterne herinnerde, en wel in diens gunstigste oogenblikken, zonder dat wij behoefden te denken aan copiëren. Wij ontmoetten menige gedachte die verdiende te worden onthouden, ook in het oog gehouden. Wie van onze romanlezers nu en dan kippevel verlangen te krijgen, en zij die liever eene zekere emotie voelen zoowat in de linkerzijde van de borst, of die wel eens het boek in de hand houdende, eene poos regtuit ietwat naar boven willen staren, kunnen hier vinden, wat van hunne gading is en bevredigt. - Het werk is goed vertaald.