De Tijdspiegel. Jaargang 22

Vertalingen en herdrukken.

Een student, of eene loopbaan met hindernissen. Naar het Engelsch van F.W. Farrar, schrijver van ‘Een schooljongen of van kwaad tot erger.’ Uitgegeven door J. Kneppelhout. Amsterdam, W.H. Kirberger, 1864. 2 deelen gr. 80.

Onder dezen titel ontvangt het lezend publiek een tweeden Roman van F.W. Farvar. Zijn eersteling, Eric, or little by little, als ‘Een schooljongen, of van kwaad tot erger,’ door Kneppelhout in 1862 bij ons ingeleid, heeft reeds zijn weg onder ons gevonden en een goeden klank gegeven aan den naam van zijn auteur. Ik twijfel niet of Julian Home, a tale of college life, zoo als het hier aangekondigde boek in het oorspronkelijke heet, zal zijne reputatie als zedekundig romanschrijver handhaven, al geloof ik, met zijn Hollandschen uitgever, dat het verhaal van den student ‘in kracht en eenheid voor dat van den schooljongen moet onderdoen.’ Maar ik vraag al aanstonds aan den heer Kneppelhout, waarom hij den Engelschen titel heeft veranderd? Waartoe dat smakelooze ‘loopbaan met hindernissen’? Onwillekeurig kwam het renperk met hindernissen of de Engelsche steeple-chase mij voor den geest; en al heeft het Engelsche studentenleven, vooral voor hen, die naar

[p. 453]

een scholarship of beurs dingen, wel iets van eene harddraverij, al ontmoet de held van den roman hinderpalen op zijn weg die hem door den schrijver met opzet voor de voeten geplaatst worden; iedere loopbaan naar een eervol doel, ieder zelfbewust streven naar kennis, deugd of geluk heeft moeijelijkheden te overkomen; dit behoefde op den titel volstrekt niet herinnerd te worden. Die ‘hindernissen’ hebben mij althans bij het lezen gehinderd, want zij hadden de verwachting bij mij opgewekt van een veel ernstiger, zeker van een geheel anderen strijd, dan waarin Julian wordt gewikkeld. Zijne makkers Kennedy en Bruce, Hazlet en Brogten hebben veel zwaarder strijd dan hij, en had de Heer Kneppelhout dien strijd op den titel willen uitdrukken, hij had moeten schrijven: ‘De student,’ beter nog: ‘Het studentenleven of eene loopbaan met hindernissen.’ Maar waartoe dat ‘of’? De oorspronkelijke schrijver had het niet en ontnam ons niets van de illusie, waarmede zulk een werk wordt in handen genomen; waarom wil de vertaler wijzer zijn of den lezer het genot ontnemen om zelf de tendenz te vinden? Waarlijk, zulke omschrijvende titels zijn niet alleen smakeloos en tot niets nut, maar verzwaren ook de kunst van den romanschrijver, die een tendenzwerk wil leveren. Het moeijelijke van een goeden roman te dichten wordt grooter als hij eene zedelijke strekking heeft, omdat de kunst hieronder niet lijden en de sluijer, waartoe het verdichte verhaal dienen moet, niet al te doorzichtig zijn mag. ‘Longtemps’ - ik zeg het George Sand na - ‘la critique a prononcé que la recherche de l'idéal social ou religieux n'était pas du domaine du roman, et qu'il fallait l'exclure comme étrangère, intempestive et pédantesque.’ Ik was het met die kritiek nooit eens; ik heb steeds getracht mijn idéal religieux in novelle of roman aanschouwelijk te maken; en beaamde altijd ten volle wat de begaafde Romancière uitspreekt, als zij volgen laat: ‘Plus tolérante et, selon nous, plus juste aujourd'hui, elle (la critique) loue M. Octave Feuillet d'avoir fait un noble effort pour réhabiliter le roman et pour l'élever à l'état de thèse. Elle reconnait que les luttes de la conscience et l'analyse des idées les plus hautes sont du ressort de l'art littéraire.’ Al qualificeerde dan ook nu nog ten onzent de kritiek Farrar's romans als tendenz-beeren en keurde ze als zoodanig af, ik niet; ik betreur het alleen, dat zijn talent niet grooter is, zoodat, even als bij zoo velen, die zich aan den tendenz-roman waagden, ook door hem niet genoeg aan de eischen der kunst wordt voldaan en de strekking te vroeg en te duidelijk zichtbaar wordt. Zijn Home Julian is de brave student, die zijn Academie-tijd goed besteedt; de hinderpalen, die hem in den weg komen, doen zijn ijver niet verflaauwen, en hij bereikt het doel, dat hij zich heeft voorgesteld. Hij mist echter, wat zijne kameraden doet afdwalen; en, uitgezonderd een enkel oogenblik van hartstochtelijkheid, als hij aan zijne vurige ambitie niet kan voldoen, blijft hij onberoerd door al die jeugdige verzoekingen ten kwade, die zoo menig jong mensch ten val brengen. Bijna is hij de brave Hendrik der studentenwereld; maar hierdoor wordt hij, in plaats van inderdaad de hoofdpersoon te blijven, die den lezer het meest interesseert, slechts eene nevenfiguur, zoodra Kennedy een echten zielestrijd heeft door te staan en helaas hieronder bezwijkt. Julian iets minder deugdzaam, bij Kennedy wat meer geestkracht, en de invloed der liefde voor Violet wat sterker, en ik twijfel niet of Julian zou meer belangstelling inboezemen, het doel des schrijvers, hem als voorbeeld te stellen, zou beter bereikt zijn. 't Is echter gemakkelijker aanmerkingen te maken dan zelf iets beters in dit genre te leveren. 't Was ook volstrekt mijn plan niet iemand van het lezen van dezen roman af te schrikken; neen, het gebrekkige, dat de kritiek hier vinden moge, is niet van dien aard, dat het

[p. 454]

den jeugdigen lezer, voor wien het boek in de eerste plaats bestemd is, hinderen kan. Alle jongelûi der hoogste klassen op de Gymnasiën en alle muzenzonen op onze Academiën kunnen hier veel vinden, dat alleen tot hun eigen nadeel geïgnoreerd of als lastige zedeprekerij in den wind geslagen wordt De moraal wordt behoorlijk met de godsdienst in verband gebragt; en geen vader of voogd, die bang is voor de moderne Theologie behoeft te vreezen, dat Farrar hunne zonen of pupillen op den verkeerden weg zal brengen. Hij is een Engelsch Theoloog, volbloed supranaturalist, die zelfs de schim van eene doode moeder verschijnen en door geesten vurige letters op den wand schrijven laat, om teregt te brengen, wat misschien zonder deze van buiten komende waarschuwingen verloren zou zijn gegaan. Bovendien leert het boek ons het Engelsche studentenleven kennen; en als het een troost mag heeten, dat de inrichting van het hooger onderwijs elders nog gebrekkiger is dan bij ons, kan men dien overvloedig hier vinden.

Wij danken uitgever of vertaler voor de noten, die achteraan geplaatst zijn, en maken alleen de opmerking, dat verzuimd is bij de onvertaald gelaten technische School- en Academie-termen het verwijzings-teeken naar die noten te plaatsen. Nu zal menig lezer, die deze inlichting niet vermoedt, niet weten wat een monitor, een fag enz. zijn, vóór hij het eerste deel heeft doorgelezen. Op de vertaling zijn zeker aanmerkingen te maken, maar ik wil dit onderwerp niet ‘enteren,’ - zooals de vertaler ergens schrijft - omdat ik haar niet met het oorspronkelijke kan vergelijken. Over het geheel is zij nog al vloeijend en slechts enkele malen staat de behouden Engelsche constructie de duidelijkheid in den weg. Ik heb echter eene grief, die ik niet verzwijgen wil. 't Mag eene meening zijn, die geheel voor mijne rekening komt, maar ik vind dat ‘je’ en ‘jullie’ in het gesprek afschuwelijk. Men gebruikt deze woordjes uit de spreektaal zeker, om het gesprokene zooveel mogelijk als gesproken weder te geven en de stijfheid der boekentaal te vermijden. Het doel moge goed zijn, het middel deugt, naar mijn inzien, niet. De kunst van de dramatis personae natuurlijk te laten spreken zit niet in dat je of gij, jullie of u, maar in geheel iets anders Farrar's studenten praten; hunne gesprekken zijn los, natuurlijk, ongedwongen; en hoe men ook de Engelsche praat- of spreektaal in goed Hollandsch kan teruggeven zonder plat te worden door ‘je's’ en ‘jullie's,’ is door goede vertalers reeds lang bewezen. Adam Bede, bijvoorbeeld, heeft mij bevestigd in deze mijne overtuiging. Wien hindert het, dat vrouw Poyser in het Hollandsch ‘gij’ en ‘u’ tegen Hetty zegt? Wie vindt de ongekunstelde taal dezer boerin niet zoo natuurlijk alsof men haar hoort? Een enkelen keer eene uitdrukking aan het patois ontleend, een provincialisme of een krachtig ‘jij’ of ‘jou’ kan een goed effect hebben; maar fatsoenlijke menschen onophoudelijk ‘jullie’ te hooren zeggen gaat niet aan. Als men in dezen zin realist en consequent wilde wezen, zou het onmogelijk zijn wat gesproken wordt te lezen te geven. De Heer Kneppelhout duide mij mijne opmerkingen en aanmerkingen niet ten kwade; hij smake de voldoening van een goed boek, hoogst belangrijk vooral voor jonge menschen, aan het niet Engelsch lezend publiek te hebben geschonken, en ondervinde, dat het door hem zelven opgegeven doel des schrijvers worde bereikt. Den Heer Kirberger zoude ik wel in bedenking willen geven of hij niet voor ‘den aftrek’ van zijn werk beter gezorgd zoude hebben, door het in één deel, compresser gedrukt, of in kleiner formaat uit te geven. Nu vrees ik, dat zijn debiet zich bij de leesgezelschappen en leesbibliotheken zal bepalen: f 5.25 is te veel voor een vertaalden Roman in den tegenwoordigen tijd. Ook zorge hij voor een corrector,

[p. 455]

die zulke lange lijsten van verbeteringen onnoodig maakt! Het stijve prentje voor het eerste deel valt niet in den smaak van

J. Hoek.

Kampen.

De Vondelinge, door Julia Kavanagh, schrijfster van Nathalia. Adèle enz. Uit het Engelsch door Antonia. Amsterdam, P.N. van Kampen, 1864.

Er behoort talent toe om niet langwijlig te zijn in een verhaal, dat twee lijvige boekdeelen vult. Julia Kavanagh heeft door bovengenoemden roman bewezen dat talent te bezitten. Al kiest ze zich een intrigue, die het aantrekkelijke der nieuwheid mist, ze weet dit door vorm en inkleeding te vergoeden. Al voert ze ons maar zelden buiten den familiekring, het is er zóó gezellig, het gaat er zóó natuurlijk toe, dat men er gaarne vertoeft. Naar het leven schetst ze hare typen; menschen zijn het - geen idealen. De zwakke John Ford, met zijn zucht tot speculeren, met zijn schuldbesef en berouw; Robert Ford, de trotsche, baatzuchtige jongeling, die met de fout zijns vaders zich zelf zoekt te bevoordeelen en zijn hof maakt uit geldbejag; Mab, de innemende vondelinge, de heldin der geschiedenis, met haar liefhebbend hart en haar meisjesachtige behaagzucht; de eerzuchtige en hoogmoedige O Lally - wij volgden ze met belangstelling. Allen spelen een rol in volkomen harmonie met hunne karakters. Tot stichting treffen we benevens de intrigue nog een moraal aan. Het streven der schrijfster is, om aan te toonen, hoe de zonde der ouders wordt bezocht aan de kinderen. Deze waarheid heeft haar grens en de schrijfster heeft die overschreden. Als Robert en William Ford in de golven omkomen, ziet zij daarin den wrekenden arm der goddelijke geregtigheid, die de zonen straft voor het misdrijf des vaders. Zulk een bekrompen godsbeschouwing was de Mozaïsche; een letterlijke opvatting der Schrift brengt tot zulk een ongelukkig geloof.

Jammer dat een begaafde schrijfster aan zulk een oudtestamentisch begrip vasthoudt.

Vertaling en uitvoering laten weinig te wenschen over.

C.