De Tijdspiegel. Jaargang 22

[p. 206]

Over kinderverpleging.

Hoe moeten wij onze kinderen verplegen? Goede raad aan moeders, door Dr. H. van Cappelle. Amsterdam, G.L. Funke, 1864.

De kunst van opvoeden bestaat, even als de kunst van genezen, meer in het voorkomen, dan in het heelen van het kwaad, meer in het wegruimen van hindernissen, dan in het aanvoeren van hulpmiddelen, meer in het afwachten, dan in het haasten, meer in het vrijlaten, dan in het dwingen, meer in het terughouden, dan in het aanzetten, meer in het tegemoetkomen, dan in het tegenaandruischen.
C. Pruys van der Hoeven, Studie der klinische anthropologie bl. 55.

Onze eeuw kenmerkt zich door een ijverig streven der geleerden om leeken met de resultaten der strenge wetenschap bekend te maken. De geneeskundigen zijn in dit opzigt niet achter gebleven, en ieder menschenvriend zal het dankbaar erkennen dat er mannen gevonden worden, die pogingen aanwenden om de duistere, verwarde begrippen, die over sommige onderwerpen bij het niet wetenschappelijk publiek bestaan, tot klaarheid te brengen. Hoewel er reeds veel is opgehelderd, zoo stuit men toch herhaalde malen op vooroordeelen en misbruiken, vooral op het gebied der kinderverpleging. Dagelijks zijn de geneeskundigen in de gelegenheid om zich te overtuigen hoe weinig de verlichting is doorgedrongen met betrekking tot de opvoeding der zuigelingen. Wij maken daarom de lezers van dit tijdschrift, en in 't bijzonder de jeugdige moeders onder hen, opmerkzaam op een beknopt, populair werkje dat onlangs het licht zag en getiteld is: Hoe moeten wij onze kinderen verplegen? Goede raad aan moeders door Dr. H. van Cappelle.

Sommigen zullen welligt vragen, bestaat er dan in Nederland behoefte aan een populair geschrift over kinderverpleging? zijn dan de uitstekende werkjes van Dr. Allebé: De ontwikkeling van het kind naar ligchaam en geest, eene handleiding voor moeders hij de eerste opvoeding en Het kind in zijne eerste levensjaren. Wenken voor ouders, niet voldoende? Schrijver beantwoordt die vraag in zijne inleiding. Het eerst opgenoemde werk van Dr. Allebé is te hoog in prijs om algemeen gelezen te worden, en het andere werkje is uitgegeven door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen en dus wel in handen van de leden dier Maatschappij, maar daar buiten minder bekend. Er blijft dus, zegt Schr., nog een zeer uitgebreide kring van lezeressen over, voor wie een beknopt geschrift, waarin de voornaamste regelen bij de verpleging van kinderen in acht te nemen, worden uit een gezet, van groot nut kan zijn.

Hij verklaart dat de waarheden, in zijn boekje vervat, geene andere zijn dan die door Dr. Allebé zijn ontwikkeld in de boven aangehaalde werken; die waarheden heeft hij echter in een

[p. 207]

nieuw kleed gestoken, opdat ze op nieuw de aandacht tot zich zouden trekken en zich te beter in het geheugen zouden prenten.

Het werkje van Dr. van Cappelle bevat in eene betrekkelijk kleine ruimte bijna alles wat op het gebied der kinderverpleging wetenswaardig is. Zij, die met het onderwerp niet vertrouwd zijn, zullen daarin menige nuttige les vinden opgeteekend en zij, die weten hoe kinderen moeten verpleegd worden, zullen zich met genoegen bekende waarheden in het geheugen terug roepen.

Schr. schetst, op eene aangename en duidelijke wijze, in het voorbeeld van twee vrouwen, van wie de eene hare moederlijke pligten getrouw in acht nam en de andere door eigenzinnigheid en onnadenkendheid haar kind ongelukkig maakte, welke de gevolgen zijn van eene goede en van eene verkeerde verpleging.

Wij willen ons met den inhoud wat nader bekend maken om daarover tevens ons oordeel uit te spreken.

Het eerste hoofdstuk handelt hoofdzakelijk over de regelen waarnaar eene vrouw zich moet gedragen tijdens hare zwangerschap. Deze regelen worden zeer naauwkeurig opgegeven in een gesprek tusschen twee jonggetrouwde buurvrouwen Mina Kloek en Lize Lemberg.

De eerste is begaafd met een helder verstand, maar de tweede is een ijdel, onnadenkend vrouwtje. Mina raadpleegt tijdens hare zwangerschap den doctor, maar Lize volgt liever den raad op van eene oude baker die tien kinderen heeft gehad, en dus van al die dingen vrij wat meer ondervinding moet hebben. De raadgevingen van den doctor worden door Mina opgevolgd, maar Lize leeft onbezorgd voort.

De gevolgen hiervan zijn dat Mina zich tijdens hare zwangerschap in eene uitstekende gezondheid verheugt, terwijl Lize zich herhaalde malen ongesteldheden op den hals haalt. De verdere gevolgen komen in het tweede hoofdstuk voor, waarin Schr. met zeer veel talent en naar waarheid twee verschillende bevallingen, twee verschillende bakers en de handelwijze dier bakers met een pasgeboren kind voorstelt. Aan het slot van dit hoofdstuk geeft Schr. op hoe eene kraamvrouw zich moet gedragen en hoe zij handelen moet met den jonggeborene. Het is hier de plaats niet om, in enkele woorden, alle bijzonderheden in deze beide hoofdstukken vermeld, terug te geven. Genoeg zij het dat Schr. in een kort bestek uitmuntende wenken geeft en dat wij hier geene enkele leemte vinden, waar wij nog iets wenschen aan te vullen.

In het volgende hoofdstuk wordt gehandeld over de voeding der zuigelingen. De belangrijkste waarheden worden hierin vermeld en onder deze is de voornaamste, dat vrouwenmelk het beste, het êénig volmaakt goede voedsel voor den jonggeborene is. Verder wordt in dit hoofdstuk ontwikkeld, dat de moeder niet telkens als het kind schreeuwt het de borst moet reiken; voor moeder en kind is dit nadeelig.

Ook moeten de kinderen reeds vroegtijdig aan orde gewend worden door op bepaalde tijden voedsel te ontvangen. Er wordt voorts gesproken dat het afkeuring verdient om kinderen met melk en pap op te voeden of ze uit den middagpot mede te laten eten, terwijl het hoofdstuk eindigt met den raad om kinderen koemelk te laten gebruiken, wanneer de voeding door de borst niet kan geschieden.

[p. 208]

Dit belangrijke hoofdstuk over de voeding, hoe uitstekend ook bewerkt, is naar onze meening niet uitvoerig genoeg. Vele moeders zijn er voor wie het niet te kostbaar is om, in geval zij zelve niet in staat zijn haar kind te zogen, die gewigtige taak door een min te laten vervullen. Daarom hadden wij gaarne gezien dat Schr. een paar bladzijden had gewijd aan de eigenschappen eener goede min. Ook zou het voor den schrijver niet moeijelijk geweest zijn, indien hij hier met een enkel woord gewag had gemaakt van het verderfelijke der dotten, die tot niets anders strekken dan tot schande voor de moeders en tot schade voor haar kind. De geneesheeren ergeren zich bijna dagelijks aan deze kwade gewoonte en het kost dikwerf veel moeite om de moeders te overtuigen dat dotten voor haar kind schadelijk zijn. Het zou dus niet ongepast zijn geweest als Schr. in zijn verhaal daarop de aandacht had gevestigd.

Het vierde hoofdstuk is getiteld: harden en vertroetelen. Hierin wordt aangetoond, dat het zeer gezond is de kinderen reeds vroeg volop van de lucht te laten genieten, maar dat men ze echter niet aan ruw weder en strenge koude mag blootstellen, voorts dat frisch water en baden niet minder tot de levensbehoeften behooren dan goed voedsel en zuivere lucht. Harden en vertroetelen is een onderwerp waarover veel te zeggen is; hetgeen daarover in dit hoofdstuk wordt medegedeeld is overwaardig gelezen te worden.

Het vijfde hoofdstuk is gewijd aan de inenting. Schr. bestrijdt hier hoofdzakelijk het vooroordeel dat sommige moeders tegen het inenten hebben. Dit hoofdstuk is van minder aanbelang, daar het tegenwoordig eene zeldzaamheid is dat de moeders zich tegen de inenting verzetten.

Het volgende hoofdstuk is zeer belangrijk. De verkeerde begrippen die bij het groote publiek over het tanden krijgen bestaan worden daarin wederlegd, terwijl de regelen die men in acht moet nemen bij het spenen van het kind op uitstekende wijze worden medegedeeld.

Het thema van het zevende hoofdstuk is, hoe men de kinderen liefde en ontzag voor de ouders moet inboezemen. De voortreffelijke variatiën van den schrijver op dit thema zijn een sieraad van zijn boekje.

In het achtste hoofdstuk wordt de vraag ontwikkeld: op welke wijze moet men de kinderen leeren loopen? Niet door dwangmiddelen; als de kinderen kracht genoeg krijgen komt het loopen van zelf. Het aantal kromme en verdraaide kinderen zal zeker minder worden, wanneer de waarheden, in dit hoofdstuk vermeld, ruime toepassing vinden.

Het negende hoofdstuk behelst eenige regelen betreffende de voeding der kinderen na het spenen, terwijl het tiende hoofdstuk waarschuwt tegen de verkeerde gewoonte om de kinderen toe te juichen wanneer zij kromme taal voor den dag brengen. Schr. geeft aan de moeders den raad om hare kinderen dagelijks met duidelijk spreken voor te gaan.

De gevolgen der nalatigheid en eigenzinnigheid van Lize worden in het elfde hoofdstuk geschetst. Zij had haar kind niet laten inenten en nu wordt het op vierjarigen leeftijd deerlijk geteisterd door de kinderziekte.

Veel belangrijks vinden wij in dit hoofdstuk niet opgeteekend, en wij willen liever eenige oogenblikken stilstaan bij het volgende, dat onze aandacht ten

[p. 209]

volle verdient. Het bevat een kort woord over kinderkamers en bewaarscholen. Schr. beweert te regt dat eene gezonde, verstandige moeder zelve de zorg voor hare kinderen op zich moet nemen en dat alleen dan, wanneer de moeders daartoe niet in staat zijn, bewaarscholen zijn aan te raden. Schr. laat zich over bewaarscholen aldus uit: ‘Bewaarscholen zijn nuttige inrigtingen voor de kinderen van moeders, die of door hare bezigheden buitenshuis, of door zwakke gezondheid buiten staat zijn zelven zich met hare kinderen bezig te houden. De moederlijke zorg geloof ik niet dat door iets anders vervangen kan worden; wie heeft het kind zoo lief als zij; wie kent het zoo als zij; wie is zoo geschikt gebreken te bestrijden; aan wie kan het kind zich zoo zeer hechten als aan haar? Geloof mij, als het mogelijk is, moeten de kinderen tot hun zevende jaar bij de moeder blijven; geen vreemde invloed mag zich tusschen haar en haar kind plaatsen. Ik beschouw dus de bewaarscholen, voor zoover zij goed zijn ingerigt, en dat zijn de minste, wel als eene weldaad voor onze maatschappij, maar alleen voor die kinderen, waarvan de moeder onmogelijk zelve de eerste opvoeding van haar kroost op zich kan nemen.’

De voorname strekking van dit hoofdstuk is om de moeders hare gewigtige roeping voor oogen te stellen en haar aan te sporen om zooveel mogelijk zelve de zorg voor hare kinderen op zich te nemen.

Schr. verplaatst ons in het dertiende hoofdstuk op de kinderziekenkamer van Mina. Hij leert hier hoe eene regtgeaarde moeder, door haren geneesheer geleid, zelve hare zieke kinderen moet verplegen.

Wat Schr. in het volgende hoofdstuk aanmerkt over de spelen der kinderen, getuigt van de bijzondere studie welke hij van den kinderlijken leeftijd gemaakt heeft. Met zeer veel juistheid geeft hij op welke de meest geschikte kinderspelen zijn en op welke wijze in deze spelen afwisseling moet gebragt worden.

Het laatste hoofdstuk draagt tot opschrift: Twintig jaren later. Hierin wordt gewezen op het verdriet dat die moeders zich berokkenen, welke hare kinderen op een eonverstandige wijze opvoeden, en op de groote zelfvoldoening die zij ondervinden welke hare kinderen op eene gepaste wijze groot brengen.

Uit hetgeen wij omtrent den inhoud van het werkje van Dr. van Cappelle hebben medegedeeld blijkt genoegzaam dat wij het met vertrouwen aan de Nederlandsche moeders durven aanbevelen. Overtuigd als wij zijn dat het noodig is om de talrijke misbruiken, die bij de opvoeding der kinderen bestaan, uit te roeijen, hopen wij dat dit boekje algemeenen bijval zal vinden. Het voldoet aan de vereischten van beknopt, degelijk en populair te zijn. De aangename stijl en de goede Nederlandsche taal mogen verder tot aanbeveling strekken.

Nederlandsche moeders, wij raden u aan om kennis te maken met den inhoud van het werkje dat Dr. van Cappelle aan u heeft opgedragen. Volgt zijne raadgevingen op en gij zult u daarbij wèl bevinden. Al is het ook dat het geheele leven ter naauwernood toereikende is om mensch te worden, zorgt dan toch dat gij u nooit behoeft te verwijten dat uwe lievelingen zich niet tot menschen hebben ontwikkeld.

V.