De Tijdspiegel. Jaargang 22

[p. 80]

Natuurkunde.

Toegepaste kruidkunde.

De Nederlandsche Boomgaard, beschreven en uitgegeven door het Bestuur der Vereeniging ter regeling en verbetering van de vruchtsoorten te Boskoop, met afbeeldingen naar de natuur van S. Berghuis. Opgedragen aan Z.M. den Koning. - Van eene voorrede voorzien door Dr. H.C. van Hall. - Groningen, J.B. Wolters. - 1864. 1^e en 2^e Afl.

Met ingenomenheid vat ik de pen op om de Lezers van ‘de Tijdspiegel’ bekend te maken met of hunne aandacht te vestigen op een werk, dat de driedubbele verdienste heeft van in eene lang gevoelde behoefte te voorzien, voortreffelijk te zijn uitgevoerd, en, op een onderdeel van 't gebied der toegepaste Kruidkunde, de eer van ons vaderland te helpen handhaven.

Ieder, die geen vreemdeling is op 't gebied der kweekkunst, zal, vertrouwen wij, met ons 't gevoelen deelen, dat de uitgave van een Nederlandsch werk, aan de studie van het ooft gewijd, reeds sedert geruimen tijd dringend noodzakelijk geacht en met verlangen werd te gemoet gezien. Wij zeggen een Nederlandsch werk, en met opzet. Want Engelsche, Fransche, Duitsche, Amerikaansche werken over ooftkunde van gevestigden naam zijn aan te wijzen - maar in Nederland ontbrak het tot op heden aan een tolk voor de waarnemingen en uitkomsten onzer ooftkweekers, aan eene vraagbaak voor hen, die gaarne wenschten te weten, wat er in ons vaderland in het vak der ooftteelt omgaat en sedert jaren omgegaan is. Wij doen hiermede geen afbreuk aan het bekende pomologische werk van Knoop (a^o 1771), waarvan wij de waarde gaarne als blijvend erkennen, doch dat thans verouderd en daarenboven te eenzijdig is; en evenmin aan de door Matthieu van Noort tusschen 1830 en '40 uitgegeven afbeeldingen en beschrijvingen van appelen en peren, die hij in zijn lusthof bij Voorschoten bijeengebracht had, doch die op verscheidenheden, vooral in 't buitenland gewonnen, betrekking hadden.

Even als men op elk ander gebied van wetenschap en kunst in de laatste jaren met reuzenschreden is vooruit gegaan, zoo ook bleef men in het aanwinnen en veredelen van al wat den naam van ooft behoort te dragen, niet achter. Ook Nederland handhaafde daarin zijn ouden roem. Maar, hadden onze naburen ruimschoots gelegenheid om in hunne tijdschriften of plaatwerken

[p. 81]

hunne bevindingen meê te deelen en hunne nieuwe aanwinsten te doen afbeelden, niet alzoo wij Nederlanders, hoezeer ook met den wensch bezield om ook van onzen vooruitgang getuigenis af te leggen.

Wat van deze onmacht het gevolg was, valt licht te begrijpen: onbekendheid met en niet waardeering in 't buitenland van wat in Nederland door de ooftkweekers werd tot stand gebracht: en dan - door gebrek aan zamenwerking, gebrek aan een band, die de kunstbroeders op 't gebied van hun werkkring vereenigd hield - verwarring, grenzenlooze verwarring in de namen, waarmeê de tallooze soorten (eigenlijk verscheidenheden) van ooft werden aangeduid, en, dien ten gevolge, teleurstelling en nogmaals teleurstelling bij kweekers van beroep zoowel als bij liefhebbers van vruchten - in één woord bij allen, die er zich op toelegden, met hun tijd meê te gaan en hunne verzameling uit te breiden.

Doordrongen van de wenschelijkheid, aan zulk een toestand, ook in Nederland, een einde te maken, kwamen, vóór weinige jaren, eenige praktische mannen in het vak der ooftboomteelt op het denkbeeld, eene vereeniging te stichten, waarvan het streven zijn zou: met vereende krachten tegen het bestaande kwaad te velde te trekken, en dat wel in de eerste plaats door een orgaan in het leven te roepen, waarin door naauwkeurige beschrijvingen aan de eene zijde en eene zoo uitvoerig mogelijke opgave van synonymen aan de andere, al ware 't ook langzamerhand, weder eene zekere orde in de nomenklatuur der vruchten zou worden teruggebracht. Die vereeniging kwam onder den naam van: ‘Vereeniging tot regeling en verbetering van de vruchtsoorten te Boskoop’ tot stand, terwijl het orgaan, waarin zij hare acta bekend maakte, onder den titel van: ‘Beschrijving der vruchtsoorten’ het licht zag.

Twee reeksen van laatstgenoemd werk kwamen in 1862 en '63 van de pers, en vonden een gewenscht onthaal. Doch, hoezeer men ook gevoelde, dat door de op die wijze zich uitende bemoeijingen van het bestuur der Vereeniging eene eerste schrede op de baan van vooruitgang gezet werd, toch kon men den wensch niet onderdrukken, dat aan het geheel door goede gekleurde afbeeldingen meerdere volledigheid werd bijgezet.

Een ieder nu, die bekend is met de kosten, welke het uitgeven van goede gekleurde platen na zich sleept, zal gemakkelijk bevroeden, dat het bestuur der Boskoopsche Vereeniging, hoezeer ook het hierboven uitgesproken gevoelen van vele harer leden en andere deskundigen deelend, echter aan de uitvoering van hun wensch moeijelijk gevolg kon geven, en zich ook niet voorstelde, dat die ooit in vervulling zou kunnen overgaan. Doch, wat niet te verwachten was, gebeurde. De firma J.B. Wolters te Groningen bood zich aan, de onderneming op touw te zetten, en als uitkomst van het streven dier firma in verband met het bestuur, meermalen genoemd, zien wij reeds twee afleveringen van een 4^o plaatwerk vóór ons liggen, 't welk onder den titel van ‘de Nederlandsche Boomgaard’, zich aansluit aan de ‘beschrijvingen’ der Boskoopsche Vereeniging, en daarmede eenmaal, hopen wij, een uitmuntend geheel vormen zal.

Hebben wij in korte trekken aangetoond, dat er behoefte aan een werk

[p. 82]

als het thans aangekondigde bestond, nog blijft ons over een enkel woord over zijne uitvoering te zeggen. Die uitvoering is inderdaad voortreffelijk en doet zoowel den teekenaar, den heer S. Berghuis, als het met roem bekende chromolithograpisch Instituut van den heer Severeijns de meeste eer aan. En wij drukken hierop des te meer, daar de waarde van elk plaatwerk van systematischen aard van de naauwkeurigheid en volledigheid der afbeeldingen afhangt. Bestaan er kostbare plaatwerken, die hun geld op verre na niet waard zijn, wij aarzelen geenszins te bekennen, dat ‘de Nederlandsche Boomgaard’ integendeel onze literatuur op uitstekende wijze verrijkt, en veel minder kostbaar is dan men, met het oog op de voortreffelijke uitvoering zou mogen verwachten.

De eerste twee afleveringen van ‘de Nederlandsche Boomgaard’ bevatten, behalve den titel en eene opdracht aan Z.M. den Koning, eene voorrede van den hoogleeraar H.C. van Hall, eene Inleiding en 4 platen, waarop 8 soorten van appelen (de Pearmain, English winter Gold, de Pariser Ramboer, de Pippeling Ribston, de Reinette Baumanns, de Nonpareil Scarlet, de Paradijs dubbele zuren, de Ermgaarde zoete en de Reinette Landsberger), nevens de daartoe behoorende beschrijvingen, zijn afgebeeld. In de Inleiding worden de door de Redactie geraadpleegde werken opgesomd en de gang aangegeven, welken zij bij 't bewerken harer taak denkt te volgen; terwijl verder de voor appelen, peren, kersen en pruimen gebruikelijke kunstwoorden uitvoerig worden toegelicht. En wat de beschrijvingen aangaat, deze bestaan uit 1^o eene opgave van synonymen, 2^o den naam van het vaderland en, zoo mogelijk, van den kweeker, 3^o eene korte opsomming der voornaamste kenmerken, 4^o eene aanwijzing van den tijd, gedurende welken de vrucht te gebruiken is, 5^o de bepaling van den rang der vrucht, 6^o eenige bijzonderheden aangaande den boom, die de vruchten levert. Op de platen zelven eindelijk is iedere vrucht driemaal afgebeeld, als eens van de licht-, eens van de schaduwzijde, en eens op de doorsnede. In de voor ons liggende afleveringen bevat elke plaat de afbeeldingen van twee verschillende soorten.

De slotsom onzer beschouwingen is deze, dat wij het bestuur der Boskoopsche Vereeniging en de firma Wolters beiden geluk wenschen, zoowel met het door hen ontworpen plan als met de zoo wèl geslaagde uitvoering; dat wij ‘de Nederlandsche Boomgaard’ als eene uitstekende handleiding aanbevelen aan allen, die in de kultuur van ooft belang stellen; dat wij het werk, al ware het alleen als een voortbrengsel van kunst, tot elken salon den toegang wenschen opengesteld te zien. - Het vertrouwen en den wensch uit te drukken, dat de uitgevers in hunne verwachting niet teleurgesteld mogen worden, integendeel, in een ruim debiet de uitdrukking mogen vinden van den prijs, die ons Nederlandsch publiek op werken als het aangekondigde stelt, zoude overtollig wezen.

C.A.J.A. Oudemans.

Amsterdam, medio September 1864.