De Tijdspiegel. Jaargang 21

Vertalingen en herdrukken.

Noorweegsche vertellingen, door Björnstjerne Björnson. Te Haarlem bij de erven F. Bohn.

Och, wat eenvoudige verhaaltjes zijn 't die daar uit den vreemde tot ons komen.

Wat daarin gebeurt is zoo heel ordinair, en de personen die er in komen, 't zijn meest alle boeren, althans eenvoudige landlieden. 't Is al heel eenvoudig. Och ja, eenvoudig zijn ze. Daar is die eerste vertelling. Een flinke jongen. 't Was een houthakkerszoon, die huilde toen hij ter wereld kwam, en die eenige jaren later weer huilde toen hij het meisje, dat hij lief had gekregen, 't was nog maar een kind, met een anderen jongen, een grootere dan hij, zag dansen en om hem lagchen. Hij was toen ook nog niet meer dan een kind, een groot kind, maar na dien tijd was 't toch anders met hem geworden. Hij meende dat hij eigenlijk toch zoo'n kind niet meer was, en dat er uit hem ook wel iets anders zou kunnen komen, dan houthakker. Die andere, grootere had op de landbouwschool gegaan. Daarheen strekten zich nu ook zijn wenschen uit, en door de hulp en medewerking van eenige hem goedgezinde menschen komt hij daar, wordt distrikts-agronoom, en, - nog een even lang gekoesterden wensch bereikt hij evenzeer, en dan is 't uit. 't Is al heel alledaagsch. Toch schuilt er in die beide eenvoudige verhaaltjes iets dat niet zoo heel alledaagsch is. Er is poësie in. Dat wil zeggen: de schrijver heeft een blik, die niet maar langs die eenvoudige vormen heenglijdt, hij dringt er binnen, en schoone diepe waarheden worden daar door hem aan 't licht gebragt. Hij beschrijft u een natuurtafereel. Och, 't zijn boomen en bergen en stroomen en wolken, zoo als iedereen die overal zien kan. Voor hem zijn ze meer. De natuur spreekt tot hem. Hij doet haar spreken tot u. Haar leven en haar wetten heeft hij bespied, en hij doet het u zien, hoe daar verband bestaat en zamenhang tusschen

[p. 397]

wat daar geschiedt in het rijk der natuur en ginds op het gebied van zedelijkheid en rede. 't Is eene waarheid, die hij ons daar onder het oog plaatst, die misschien nog wel eens wordt over 't hoofd gezien. En als met de natuurbeschrijving is 't ook met het overige. Wat daar door die eenvoudige menschen wordt gezegd en gedaan, al wat hen overkomt, 't is maar het oppervlak waaronder een diepe rijke mijn ligt verborgen. 't Is de sluijer waarachter het wezen zich verschuilt. De schrijver doet u door oppervlak en sluijer heendringen. De boerenjongen die daar huilt, omdat hij op een gevoelige plek is getroffen, och, ga hem eens na, wal dat oogenblik bij hem uitwerkt. Het kind dat tot heden het leven gedachteloos had doorgedarteld, slechts toegevend aan den indruk van het oogenblik, zie, hij ontwaakt daar op eens als uit een droom. Hij slaat een blik op zich zelven, hij bemerkt zijn eigen geringheid, hij had er tot op dien oogenblik niets van gevoeld. De kindschheid is voorbij. Hij denkt na over zich zelven. Hij is geminacht en gehoond door een dien hij sterker gevoelt dan zich zelven, tegenover wien hij magteloos is. Dat gevoel doet hem pijn, maar een ander rijst daar nevens. Het is een verlangen naar iets dat hij niet weet te verklaren, 't is niet naar zijn huis, niet naar dansen en pretmaken, niet naar zijn gewoon werk. 't Is naar iets hoogers, iets dat buiten den kring lag van wat hij tot nog toe had gekend; maar zijn borst zwol, een vermoeden van kracht, van uitbreiding, van zelfstandigheid rees in zijne ziel en 't verliet hem niet meer.

Is dat niet een waar beeld van de ontwikkelingsgeschiedenis der menschheid? Komt wel ooit de ziel tot het bewustzijn harer nietigheid en ellende, eer ze een ideaal heeft in het oog gevat, dat ze als grooter en edeler erkent, dan zich zelve. Wel is dat ideaal aanvankelijk nog zeer onvolkomen. Zoo ook in onze vertelling. Maar nevens den prikkel der eerzucht die den jongeling tot zelfbewustzijn had doen ontwaken, geeft de schrijver hem twee vriendelijke engelen ter zijde. Het zijn de godsdienst en de liefde. Door die beide wordt zijn streven in de ware rigting gebragt, van zinnelijkheid en zelfzucht gezuiverd. Zijn ideaal wordt geheiligd en veredeld. Op het eind van het verhaal schreit de flinke jongen nog eens. 't Zijn dan vreugdetranen, maar de schrijver brengt ze in verband met die vroegere. ‘De tranen bij dat dansen geschreid’, zegt hij, ‘waren het voorspel van deze, en tusschen beide lag zijn geloof en zijn arbeid.’ Schoone en dichterlijke gedachte. Langs geloof en arbeid de weg tot geluk. Geloof en arbeid, dat is God en de mensch vereenigd. Nog menige schoone en ware gedachte vinden we in dit en in het andere verhaal ‘Arne’ neêrgelegd. Maar wij willen den lezer verder het genoegen niet benemen, die zelf na te sporen, en uit den eenvoudigen vorm te voorschijn te zien treden. Jammer maar dat aan dien eenvoud zich ook iets eenvormigs en eentoonigs paart. Een weinig meer afwisseling van toestanden, wat meer actie en tegenstelling zou het aangename van de lectuur ongetwijfeld verhoogd hebben. Wij hopen echter dat het schoone en dichterlijke der gedachten een sterker middel tot aantrekking zal blijken dan een boeijende vorm, en wenschen alzoo deze vertellingen, die al zoo heel nieuw niet meer zijn, ook nu nog een tal van lezers toe.

L.

De abdij van Corvoda of Licht en Schaduw van den tegenwoordigen tijd. Uit het Engelsch. Utrecht, L.E. Bosch en Zoon.

De beroemde romanschrijver Henri Kingsley heeft in zijn roman ‘Gist’ op meesterlijke wijze de geschillen geschetst, die in Engeland op godsdienstig gebied plaats grijpen. Hij wijst aan, hoe de onervaren jeugd door allerlei wind van leering bewo-

[p. 398]

gen, dikwijls ijverig naar waarheid zoekt en den twijfel ter prooi tot volslagen ongeloof vervalt, of haar verstand gevangen gevende zachtkens indommelt op het kussen des gezags.

Een dergelijk doel beoogde de schrijver van Corvoda's abtdij; kan hij nog gerustelijk bij Henri Kingsley ter school gaan, 't ontbreekt hem niet aan talent en de strekking van het boek verdient goedkeuring. De schrijver heeft het vooral gemunt op het Jezuïtisme en stelt dan ook zoo helder mogelijk in het licht het gevaarlijk en anti-christelijk beginsel: Het doel heiligt de middelen.

De abdij van Corvoda, vroeger het eigendom der Kerk, viel den heer Tressibian als erfenis zijner ouders ten deel. Zijn zoon Ernest - hoofdfiguur in den roman - een dweepachtig jongeling, met valsche en overdreven grondbeginselen van regt en pligt, verdiept zich reeds vroeg in gissingen over het al dan niet regtmatige zijner toekomstige erfenis. Die twijfel wordt door een priester der Jezuïten aangegrepen en aangewakkerd om hem tot het roomsche geloof over te halen: een geloofsrigting waartoe zijn mystieke en dweepzuchtige natuur en zijn behoefte aan steun groote neiging gevoelt.

De priester slaagt, maar Ernest wordt onterfd. Nu is het streven der Jezuïten om Agnes, Ernest's zuster, op wie de goederen overgaan, eveneens tot het catholicisme te bewegen; heeft men haar in een klooster bezorgd, dan vervallen de goederen aan de Kerk. Maar Agnes staat vast in haar geloof en alle pogingen lijden schipbreuk. Na den dood haars vaders huwt zij den vriend harer jeugd en laat uit genegenheid voor haar broeder de vervallen abdij tot een klooster herbouwen.

Als Ernest uit den vreemde terugkeert, vindt hij zijn geliefde abtdij in een kerk herschapen! 't Is de verwezenlijking zijner jongelingsdroomen. Rijk aan ervaring, overtuigd van zijn dwaling, keert hij tot het geloof zijner vaderen terug.

Wij zouden langwijlig worden, wanneer wij de nevenfiguren ieder afzonderlijk gingen behandelen. Genoeg zij het, dat de geest des schrijvers even verdraagzaam is voor de dwaalbegrippen der Jezuïten als voor ieder dwaalbegrip in 't bijzonder, en dat zoo hij al eenige voorkeur voor het protestantisme toont, deze hem toch niet onbillijk maakt tegen de geloofsovertuiging van anderen.

Ook bij hem is de vraag: ‘Wat is waarheid?’ tusschen de regels door te lezen en zoo hij die vraag niet oplost, duidelijk toont hij toch de valschheid van sommige erkende waarheden aan en in zooverre voldoet hij aan de behoefte des tijds. Boeijender van stijl, aangrijpender, vloeijender had het verhaal kunnen zijn; veel echter willen wij wijten aan de gebrekkige vertaling. De gesprekken toch zijn stijf en gedwongen, en daar, waar ze op speculatief gebied gevoerd worden, bijkans onverstaanbaar.

c-e.