De Tijdspiegel. Jaargang 21

[p. 337]

Staatkunde en geschiedenis.

Een twistappel.

Het domicilie van onderstand volgens de wet tot regeling van het armbestuur van den 28^en Junij 1854 (Staatsblad N^o. 100), toegelicht en verdedigd door Jhr. Mr. H.J. Trip, Wethouder der gemeente Groningen, belast met de Armenzaken, Voorzitter van het Burgerlijk Armbestuur, enz. Te Groningen, bij J.B. Huber.

Ik geloof, dat wij arm worden en wel sneller, dan men denkt.

Het is niet te ontkennen, dat men, in onze steden en dorpen omziende, veel ontwaart wat tot het gevoelen, dat er meer welvaart is, dan voorheen, verleiden kan; maar die huizen, overal in aanbouw en niet zelden zoo grootsch in uitvoering, alsof er vorsten in wonen moesten - die knapen, voor wie eene sigaar van minder dan eenen stuiver bogt is, die bij het gemeen thuis behoort - die meisjes, die te veel zijde aan en te veel goud om hebben, om niet naai- en verstelwerk, als beneden zich, aan te merken - die jonggehuwden, die een allerliefst huwelijksreisje maken, niet naar Brussel slechts - foei, neen! - maar naar Zwitserland en verder naar Italië - die echtelingen, die bij partijtjes in hun huis zooveel kostbaars ten toon spreiden, dat de genoodigden zich aan het zilver en kristal niet zat zien, de ménus niet genoeg bewonderen en de merken der aangeboden wijnen niet naar behooren roemen kunnen - die gebouwen en menschen - van rijtuigen, vermakelijkheden enz. spreek ik niet - mij komen zij voor als een kwijnend ligchaam, maar gestoken in een sierlijk kleed, met paarlen om den hals en rozen in het haar.

Meer dan eens heb ik tot mij zelven gezegd: gij ziet de zaken te zwart in; dat gaat zoo, als men wat ouder wordt; dan is men onwillekeurig geneigd zich schuldig te maken aan het vergrijp, waartegen Salomo zijne stem verhief, toen hij sprak: ‘zegt niet: wat is het, dat de vorige dagen beter geweest zijn, dan deze? want gij zoudt naar zulks niet uit wijsheid vragen.’ 't Hielp in zooverre, dat ik, na zóó tot mij zelven gesproken te hebben, ging slapen en droomde, dat wij de haven des rijkdoms met heel werk tegenstoomden; maar toch volkomen hielp het niet, want als ik 's morgens wakker werd, dan vond ik eene geheel andere werkelijkheid, even als ik, toen ik nog jong was en gebrek aan geld had om eenen vlieger, die mij bekoorde, te koopen, gedroomd hebbende van goudstukken, die ik als gezaaid rondom mij

[p. 338]

zag, bij 't ontwaken mij bitter teleurgesteld vond bij de nog altijd ledige beurs.

Ik weet niet zeker, of het onbarmhartig zij, iets te doen zien van de werkelijkheid - onbarmhartig ten aanzien van hen, die o! zoo zoet droomen van de welvaart, die in ons gezegend vaderland onder alle standen heerscht; maar dit weet ik wel zeker, dat het beter is, indien eene ziekte, die de krachten des ligchaams sloopt, goed bekend is, dan indien zij ongemerkt en daarom ook ongehinderd haren arbeid voort kan zetten.

Het vierde eener eeuw bragt ik door te midden eener landelijke bevolking, en mijne betrekking bragt, even als die van den heer Trip voor hem, mede, dat ik mij met armen en armenzaken bezig te houden had. Van hetgeen ik ervoer ga ik een en ander zeggen. Aan het begin der vijf-en-twintig jaren, die ik overzie, was de kleinere landbouwer in staat, zijne verschuldigde landpachten niet alleen af te doen, maar af te doen, eer nog de termijn van betaling gekomen was. Dan hield hij gemeenlijk genoeg over, om in de behoeften van zijn gezin ruimschoots te voorzien en zelfs zijne zaken uit te breiden. Nu de vijf-en-twintig jaren geeindigd zijn, is het geheel anders. Zijne zaken inkrimpen is nu aan de orde van den dag. Bij de voorziening in de huiselijke behoeften moet veel meer gerekend en ook bespaard worden en aan de betaling van het verschuldigde wegens gehuurde landerijen op den gestelden tijd is geen denken meer; gelukkig nog, indien het geduld des landeigenaars groot genoeg is, om hem één of meer jaren crediet te gunnen. Natuurlijk is het met den grooteren landbouwer beter, al is ook hij niet wat hij schijnt; maar - de arbeider! Aan den aanvang der vijf-en-twintig jaren voorzag hij door het verdiende loon zóó in de behoeften van zijn gezin, dat gij hemzelven, benevens zijne vrouw en kinderen wèl gekleed, op zijne tafel niet uitsluitend het groote voedingsmiddel: den aardappel, maar ook eenige toespijze en een stuk van het varken vondt, terwijl hij zich geschaamd zou hebben om, als de stokoude of de weduwe, uit de hand van den diaken eenige gift te ontvangen, ja zelfs om de kosten van geneeskundige hulp of schoolonderwijs door de diaconie te doen dragen. Welk een ommekeer na vijf-en-twintig jaren! Aardappelen en niets dan aardappelen maken gedurende een goed gedeelte van het jaar zijn en der zijnen voedsel uit. Haveloos is de kleeding, zelfs al deelt het diaconiebestuur vóór het begin van den winter kleedingstukken uit met eene vrijgevigheid, die, gelet zoowel op de begiftigden, als op de giften, te voren als verspilling zou aangemerkt zijn geworden. En noch geneesheer, noch onderwijzer zouden vergoeding voor hunne diensten erlangen, indien niet de eerste door de armenfondsen, de laatste door de nieuwe schoolwet voor schade behoed ware.

Met de oorzaken van den achteruitgang, dien ik vond op te merken, wil ik mij niet bezig houden, maar zeggen, hoe het mij volstrekt niet bevreemdt, dat de mannen, die als philanthropen, wetgevers, predikanten of welken naam zij dragen die als geneesheeren der bestaande en toenemende kwaal optreden, met de handen in het haar zitten en het niet zoo spoedig kunnen eens worden, wat onder den naam van wet, reglement enz. als proefhoudend recept zal dienen voorgeschreven te worden. Jammer, dat men

[p. 339]

bij de consulten er over vinnig wordt en elkander beschuldigt van gebrek aan inzigt niet alleen, maar ook van gebrek aan ijver. Dat is kwâjongens-werk, dat geroep: hij doet het! - neen! maar die is het! Mannen van den Staat en mannen van de Kerk! kalm beraadslaagd en daarna eendragtig aan het werk. Het is niet om den gek meê te scheren, dat pauperisme: de dagen zijn misschien niet ver meer, dat ge zeggen zult: hadden we wat minder getwist en wat meer gedaan! - Hadden we.....

Het werkje van den heer Trip, dat eene enkele, doch gewigtige bijzonderheid van het armwezen: het domicilie van onderstand namelijk, bespreekt, verdient niet onopgemerkt gelaten te worden. Het behelst zeer veel niet alleen wat tot nadenken brengt, maar ook wat bij het nadenken voorlicht. En over het geheel genomen, is het geschreven in kalmen, bezadigden geest. Over het geheel genomen - eene enkele maal ontmoet men iets van de zienswijze, die de schuld van den dood des kranken aan den doctor geeft b.v. bladz. 149, waar, het niet-lidmaat zijn gezegd wordt ‘dikwerf en maar al te dikwerf alleen te wijten te wezen aan verwaarloosde opvoeding en duizende andere omstandigheden’ (Heije); aan gebrek aan genoegzame belangstelling der Kerk, die hen, daar, waar zij geboren en getogen zijn, heeft verwaarloosd en waaromtrent zij maar al te dikwijls groote schuld op zich heeft, die zij zooveel mogelijk weder goed moet maken.’ Ook eene enkele maal laat zich de schrijver wegslepen door de eutopie, dat de kerkbesturen, zoo zij maar willen ook vermogen. Zóó schrijft hij bladz. 282, sprekende tot hen, ‘die de Kerk vertegenwoordigen’, tot de ‘bestuurders harer instellingen’: ‘Ontkent gij uwen onwil; ontkent gij uwe onverschilligheid en beklaagt gij u over onvermogen? Uw onvermogen is grootendeels een gevolg van uwe onverschilligheid, van uwen onwil.’ Ik las het werkje van den heer Trip met regt veel genoegen, maar bij zulke expectoraties dacht ik toch: och! dat de jonkheer en meester gedurende eenigen, niet eens langeren tijd, kerkelijk armbestuurder ware. Hij schreve dan aan het einde van zijn boeksken gewis iets af, dat minder schoon misschien gesteld, maar practischer ware, dan het woord van den heer Heije, waarmede hij besluit.

f.a.e.p.r.e.