De Tijdspiegel. Jaargang 21

[p. 307]

Kritiek.

Kritische Studiën over den 1^en brief van Paulus aan de Korinthiërs, door J.W. Straatman, Predikant te Groningen. 1^e Stuk, Hoofdstuk XI-XIV. Met een naschrift over de verklaring van 1 Kor. 2 1-3, door den Hoogl. J.J. Prins verdedigd in zijn geschrift: ‘de getuigenis van den apostel Paulus aangaande 's Heeren opstanding uit de dooden, nader overwogen.’ Te Groningen bij L. van Giften, 1863.

In het jaar 1862 zond de heer Straatman een boek in het licht ‘de realiteit van 's Heeren opstanding uit de dooden en hare verdedigers. Een kritisch onderzoek kritisch onderzocht.’ ‘Het kritisch onderzoek’ hetwelk hij in dat werk ‘kritisch onderzocht,’ was dat van den hoogleeraar Prins, die ‘de realiteit van 's Heeren opstanding uit de dooden kritisch onderzocht, historisch gewaardeerd en dogmatisch beoordeeld’ had. De onhoudbaarheid van het standpunt, dat Prof. Prins in zijn kritisch onderzoek inneemt, is door Straatman voldoende in 't licht gesteld; althans alle modernen zullen zoo geoordeeld hebben.

In dat geschrift, waarmede de heer Straatman voor het eerst onder de talentvolle schrijvers over theologische onderwerpen optrad, opperde hij twijfel omtrent de echtheid van 1 Cor. 15:1-11. Hij toonde echter aan, dat, ook bij de erkenning der echtheid van 1 Cor. 15:1-11, Paulus niet kon geacht worden een getuige voor de historische werkelijkheid van eene ligchamelijke opstanding van Jezus uit het graf te zijn in den zin waarin prof. Prins dat beweerd had. De vraag, of bedoelde versen al of niet aan Paulus moeten toegeschreven worden, hangt af van eene andere meer omvattende vraag, deze namelijk: of er in de brieven van Paulus, en met name in die welke aan de Corinthiërs geschreven zijn, bijvoegselen kunnen zijn aangebragt, waarvan men den onpaulinischen oorsprong in die mate heeft kunnen verbergen of vergeten, dat zij in alle ons bekende handschriften als echte Paulinische bestanddeelen voorkomen. Deze algemeene vraag moet toestemmend beantwoord worden. Onze handschriften reiken niet vroeger dan tot de vierde eeuw onzer jaartelling.

De echte, door Paulus zelven als juist erkende handschriften kunnen dus eene geschiedenis hebben gehad, waarvan in de handschriften der vierde eeuw geen spoor meer overig is en ook niets gevonden wordt in de betrekkelijk weinige christelijke geschriften van de eerste eeuwen. Het karakter van kettersche geschriften, hetwelk de Paulinische brieven in de schatting van een goed deel der christenheid hadden gedragen, kon zeer gemakkelijk teweeg brengen, dat men, in een tijd toen er tusschen de Joodsch christelijke en de Paulinische denkwijze toenadering en verzoening tot stand begon te komen, hier en daar iets bijvoegde waarvan het gemis aanstoot of bedenkingen kon opwekken. Onopzettelijke vervalsching van den echt Paulinischen tekst door de invoeging van kantteekeningen door een afschrijver, en opzettelijke vervalsching door den oudtijds geoorloofd geachten toeleg van een schrijver te laten zeggen wat men dien-

[p. 308]

stig rekende ter zijner aanbeveling en tot bevordering van de groote zaak des christendoms: beide soorten van vervalsching zijn niet alleen mogelijk, maar zelfs niet onwaarschijnlijk met betrekking tot de Paulinische brieven.

Moet die algemeene vraag dus toestemmend worden beantwoord, in bijzondere gevallen moet een naauwkeurige en bedachtzame kritiek haar werk verrigten. Om een grondslag te bezitten voor het regt van zijn twijfel aan de echtheid van 1 Cor. 15:1-11, zond de heer Straatman de kritische studiën, die wij aankondigen, vooruit. Hij zoekt aan te toonen, dat genoemde plaats niet de éénige is in den 1^sten brief aan de Corinthiërs, waarin een andere hand als die van Paulus te bespeuren is. Wij hebben zijne Studiën met groote belangstelling nagegaan, en zien het vervolg met verlangen te gemoet. In verband met de betere, ook door Tischendorf in de 7^de editie opgenomen lezing van 1 Cor. 11:29: ‘hij die eet en drinkt, eet en drinkt zich zelven een oordeel, niet beoordeelende het ligchaam’, komt ons het betoog, dat 1 Cor. 11:23-28 een ingevoegd Avondmaalsformulier uit de laatste helft der tweede eeuw zal zijn, zeer overtuigend voor. Eveneens zouden wij met Straatman 1 Cor. 14:33b-35 en 2 Cor. 6:14-7:2 voor onechte invoegsels willen houden. Wat evenwel betreft 1 Cor. 11:10 (waar wij aan de interpretatie van Baur de voorkeur geven): vs. 11, 1 Cor. 12:2 en 1 Petr. 3:1; wij gelooven, dat Straatman's bedenkingen hier niet dat zware gewigt hebben, hetwelk noodig is om de schaal ten voordeele van zijne meening te doen zinken. Het is hier de plaats niet om in eigenlijk gezegde exegetisch-kritische discussie te treden. Onze aankondiging heeft alleen ten doel om de geleerden op het geschrift van den heer Straatman opmerkzaam te maken of er aan te herinneren. Een volkomen gemotiveerd oordeel over zijne kritische behandeling van bijzondere plaatsen zal eerst mogelijk zijn, wanneer wij het geheel zijner Studiën over dien belangrijken 1^sten Corintherbrief voor ons zullen hebben.