De Tijdspiegel. Jaargang 21

[p. 321]

Staatkunde en geschiedenis.

De Duitsche beweging tegenover Denemarken. I.

Op den 14^den Januarij 1864 was de Duitsche Bondsvergadering het tooneel van een strijd, die thans reeds sedert ettelijke weken op het bloedige veld van den oorlog is overgebragt. Het voorstel, op het eind des vorigen jaars te Frankfort door Oostenrijk en Pruissen gedaan, om tot eene onmiddellijke bezetting van Sleeswijk te besluiten, was door de meerderheid dier vergadering verworpen; en nu verklaarden de Duitsche ‘Grossmächte’, dat zij zelve de zaak in handen wilden nemen, en als Europesche Mogendheden de regten van het Bondgenootschap tegenover Denemarken zouden handhaven. Dezelfde meerderheid der Bondsleden, die zich tegen het eerste voorstel van Oostenrijk en Pruissen verklaard hadden, protesteerden onmiddellijk tegen deze onverwachte verklaring; de Bond was zelf en alleen - betoogden zij - bevoegd en bij magte zijne regten te verdedigen. Maar geen protesten mogten baten, en Oostenrijk en Pruissen deden hunne legers voortrukken, om Sleeswijk - zoo het heet - in pandbezit te nemen voor de nakoming door Denemarken zijner verpligtingen jegens het Duitsche Bondgenootschap. Er behoort de uitlegkunde der beide ‘Grossmächte’ toe, om te verklaren hoe zij, als Europesche Mogendheden optredende, kunnen geacht worden de regten van Duitschland te handhaven, hoe zij als niet-leden van den Bond, de bondsbelangen tegenover Denemarken verdedigen zullen, tegen den uitdrukkelijken wil en onder protest van den Bond zelf. Zooveel is zeker, dat hunne gewapende tusschenkomst in de geschillen tusschen de Bondsvergadering en de kroon van Denemarken, thans aan een huishoudelijken twist het karakter heeft bijgezet van een internationaal vraagstuk. De tijd kan niet ver meer af zijn, dat de casus foederis rijzen zal uit de waarborgsverdragen, waardoor andere Mogendheden jegens Denemarken verbonden zijn. Het oogenblik dunkt ons dus gekomen, om de in zoo verschillende opzigten belangrijke quaestie helder onder de oogen te zien. Zullen wij aan de regtszijde later onze bijzondere aandacht wijden, wij willen al dadelijk trach-

[p. 322]

ten het karakter der beweging te doen uitkomen, die zich allerwege in Duitschland tegenover Denemarken openbaart.

Wij moeten, onzes ondanks, lof toezwaaijen aan den Baron von Bismarck, als diplomaat. Uit het oogpunt der Pruissische staatkunde, is het tijdstip waarop die minister den oorlog begonnen heeft, meesterlijk gekozen. Van Rusland, toch, bij voortduring beducht voor zijn ernstigen strijd met de Polen, was geene dadelijke inmenging in het geschil te vreezen; Oostenrijk, dat zijne plannen tot eene bondshervorming had zien mislukken, werd met het geheele verlies van zijn invloed in Duitschland bedreigd, wanneer het Pruissen niet volgde in eene avontuurlijke staatkunde, die ‘pour le quart d' heure’ in overeenstemming was met de openbare meening van het Duitsche volk. Het Duitsche Bondgenootschap zelf magteloos, en de Bondsdag de speelbal der partijen! Engeland, eindelijk, en échec gehouden door de werkeloosheid van Napoleon, die zijn verworpen congres steeds als het eenig vrede-makend middel voor geheel Europa aanprijst. Hoe lang zulk eene verhouding duren zou, was niet vooraf te bepalen; het is zelfs moeijelijk denkbaar, dat zij eene andere phase intreden zou zonder een algemeenen oorlog te verwekken. Maar de Pruissische minister kon veilig voor eene poos à la hausse speculeren, zoolang een denkbeeld van morele verantwoordelijkheid andere Staten terughouden zal, den eersten stap te zetten, die tot een Europeschen oorlog leiden moest. De heer von Bismarck heeft bij den thans begonnen krijg bijzondere belangen door te drijven: de meest wenschelijke afleiding wordt hem aangeboden voor parlementaire debatten, die dreigden onhoudbaar te worden, de schoonste gelegenheid tevens, om Pruissen in het bezit te stellen van hetgeen sedert jaren zijne hoogste begeerte was, de beste oorlogshaven op de Zuidkust der Oost-Zee. Toch zou het onjuist zijn hieruit af te leiden, dat Pruissen de hoofdoorzaak van den oorlog tegen Denemarken is. Wat de beide Duitsche Mogendheden thans aan gene zijde van Elbe en Eider verrigten, is sedert een tal van jaren aan deze zijde voorbereid door de overleggingen van Duitsche volksvergaderingen en dringende adressen aan den Bondsdag, door de koortsachtige overdrijving van Vertegenwoordigende Kamers, door de werkzaamheid van het National-Verein en de kuiperijen van zijn stroopop, den hertog van Augustenburg. Het inwendig malaise, waaraan Duitschland lijdt, is sedert 1848 niet verminderd; het is eene steeds vloeijende bron van ongerustheid gebleven voor zijne zwakkere naburen. Duitschland wil zijn eigen toestand veranderen, maar weet niet hoe en waar het werk aan te vangen; het dorst naar éénheid, maar heeft het nog niet verder kunnen brengen dan een gemeenschappelijk gevoel van vijandschap tegen een volk van anderen stam. Dat gevoel, dat op den naam van nationaliteit aanspraak maakt, ontziet geene grenzen; het zal de Duitsche wapenen toejuichen ook waar zij de best gevestigde regten bestrijden, mits er slechts eindelijk een ligchaam gegeven worde aan de fantastische schaduw die het Duitsche volk zoo lang reeds achtervolgd heeft, aan den zoeten droom van: ‘Schleswig-Holstein meerumschlungen!’

Het gevaar is des te grooter, wijl volkenregtelijke overeenkomsten den tegenwoordigen toestand voorzien, en reeds

[p. 323]

vooraf aan den nieuwen koning van Denemarken de erfopvolging in al zijne Staten verzekerd hebben. Tegen die stellige basis worden door de Duitschers de kleingeestigste hulpmiddelen aangevoerd. Het Londensche Traktaat van 1852 wordt in hunne geschriften nimmer anders dan met den weinig beteekenenden naam van protocol genoemd. Dr. Samwer, thans geheimraad van den Augustenburger, de voortzetter van het beroemde ‘Recueil’ van Martens, is zoover gegaan, van het staatsstuk van 1852 in die verzameling van verdragen niet op te nemen. Juist drukt hij zoo doende de meening uit, die thans in Duitschland bovendrijft. Een traktaat, door de groote Mogendheden niet alleen, maar door de meerderheid der Duitsche Staten zelve aangegaan, wordt als voor Duitschland niet verbindend weggeworpen, van het oogenblik af dat het in den weg staat aan de eerzucht zijner staatslieden. Een man, daarentegen, die met valsche titels zich opwerpt als pretendent voor een nieuwen troon, en eischt dat, met verbreking van alle goede trouw, eene wettige monarchie ten zijnen behoeve uiteen gescheurd worde, die man vindt steun en toewijding zelfs bij een tal van Duitsche hoven, die man wordt op 's volks handen gedragen, als het symbool der Duitsche nationaliteit!

De overspannen toestand, waarin de Duitsche bevolkingen verkeeren, en waardoor alleen zoodanige buitensporigheden verklaarbaar zijn, heeft een diepen grond. Eene partij, die onder bekwame leiders sedert jaren werkzaam geweest is, om over geheel Duitschland de beginselen der Democratie te verspreiden, legt thans hare krachten ten toon. Bijna nergens hebben de vergaderingen, de adressen en pamfletten, door hare agenten belegd en opgesteld en aangeboden, hunne uitwerking gemist, dan alleen waar de middenklassen des volks regtstreeks tot handelen werden opgeroepen. Daar slechts vond de Democratie een dam, waartegen wij hopen, dat zij zich eenmaal te brijzelen zal stooten. Alle anderen sleept zij mede in haar toomelooze vaart; de verschillende rigtingen, die het lot van Duitschland willen besturen, zijn met der daad aan haar onderdanig. Pruissen, dat thans de Democratie meent gefnuikt te hebben, grijpt naar de middelen der Democratie, en heeft die noodig, om zijn standpunt te kunnen bewaren. Oostenrijk, voor de geheele zaak van den Deenschen oorlog onverschillig, treedt naast Pruissen op, om te doen wat de volkspartij als het eerste noodige verkondigd heeft. Een von Beust, strevende naar den roem de beweging in Duitschland te leiden, poogt hare sympathiën te winnen door trouwe volgzaamheid; de Bondsdag, eindelijk, toont door de stemmingen over de Deensche quaestie, het werktuig te zijn van het National-Verein, dat aan de kleine Duitsche hoven zijn wieg en bakermat heeft. De Bondscommissie zelve, die thans de zaak der Deensche troonsopvolging in een rapport vol geleerdheid uiteen gaat zetten, en de regtsgronden van het leenstelsel ter toetse brengen om het beginsel der legitimiteit te verdedigen, zij zelve zal, haars ondanks, de taak helpen vergemakkelijken, welke de Democratie onzer eeuw in Duitschland vervolgt. En tot de opwinding der Holsteiners ten voordeele van Augustenburg, en de verbroedering der Pruissische soldaten met hen, wier bedoelingen zij geroepen zijn

[p. 324]

te verijdelen, verkondigt alles de krachten en de magt van het tooverwoord, dat over het Duitsche vaderland is uitgesproken.

Daarin, veeleer dan in het vraagstuk der Hertogdommen, ligt de oorzaak van den tegenwoordigen verwikkelden toestand. Achter de quaestie van Holstein en Sleeswijk schuilt eene andere, veel gewigtiger, wijl zij het staatsbestaan van zoovele volken, den politieken toestand van het middenpunt van ons werelddeel raakt, de quaestie der éénheid van Duitschland. Slechts met die nationale eenheid, welke sedert vijftien jaren te vergeefs beproefd werd, voor oogen, heeft de democratische partij naar wapenfeiten gedreven, om hare krachten te toonen. En juist om dat oogmerk te verijdelen, poogt thans de heer von Bismarck haar de wapens uit de handen te nemen. De strijd tusschen beide beginselen wordt reeds in Holstein openbaar. Niet zoo zeer Denemarken, als wel het staatkundig bestaan van Duitschland zelf, de Bondsschepping van 1815, dreigt aldus het grootste gevaar. Eene bevrediging der Deensche geschillen, hoe bezwaarlijk op zich zelve, is nog geene oplossing van dit gewigtige vraagstuk, dat alle Duitsche regeringen gelijkelijk boven het hoofd hangt, maar dat, door zijne wijd verspreide en diep ingrijpende vertakkingen, die regeringen reeds onderling verdeeld en tegen elkander in 't harnas heeft gejaagd. Het wantrouwen tusschen regeringen en bevolkingen, tusschen Duitschers en vreemden is reeds algemeen. En de lijdelijke houding, door de vreemde gouvernementen jegens de Duitsche beweging aangenomen, met het kennelijk doel om de nationale partij niet tot uitersten te drijven, zal niet langer bewaard kunnen worden, wanneer dezer beginselen de maatschappelijke orde omverwerpen en hare begeerlijkheid zich uitstrekt over de Duitsche grenzen. Uit welk oogpunt wij dus de gebeurtenissen beschouwen, die daar plaats grijpen, hetzij als eene in haar wezen en strekking onregtmatige aggressie tegen een vreemden staat, hetzij als het streven eener groote nationaliteit om de kleinere welke haar omringen met geweld in zich op te nemen, of als eene poging der democratische partij om eene algemeene revolutie in Duitschland te bewerken, - het gevaar is èn voor Duitschland zelf èn voor den vreemde even dreigend. Hier is meer dan een vonk aanwezig, die de smeulende stoffen in Europa kan aansteken; want de vlam slaat reeds ter deure uit. De Duitsche regeringen, die zoo ligtvaardig de hand geleend hebben om de plegtigste staatsverbindtenissen te breken, zullen te laat inzien dat zij zelve den grond ondermijnd hebben, waarop hun politiek aanzijn niet alleen, maar ook alle maatschappelijke orde rust.