Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 78

[p. 17]

Een brief van Cats aan Johan de Brune

Kort vóór de driehonderdjarige herdenking van de sterfdag van Cats op 12 september 1960 trof de heer M.P. de Bruin, archivist bij het Rijksarchief in Zeeland te Middelburg, in het archief van de Staten van Zeeland¹⁾ een brief van Cats aan, waarvan hij mij een afschrift deed toekomen, dat ik met zijn instemming hieronder afdruk. De brief is op 29 september 1656 door Cats op zijn landgoed Sorghvliet geschreven en bevat het door ziekte vertraagde antwoord op een verzoek van de raadspensionaris van Zeeland Johan de Brune, een lofdicht te schrijven voor zijn Bancket-werck van goede gidachten. Cats geeft aan dat verzoek gehoor - zijn lofdicht staat in de bundel vooraan - en maakt tegelijk van de gelegenheid gebruik om De Brune alsnog geluk te wensen met zijn tweede huwelijk. Hij herinnert hem eraan dat hij zelf na het overlijden van zijn eerste vrouw nooit aan hertrouwen heeft gedacht, en men denkt daarbij aan het gedichtje van de twee gepaarde schelpen. En ofschoon hij een ander, in casu De Brune, alle vrijheid gunt om anders te handelen, haalt hij, waarschuwend, toch nog een epigram van Thomas Morus aan - die zelf ook anders gehandeld had - dat hij in zijn jeugd gelezen had en waarin deze de hertrouwende weduwnaar vergelijkt met een schipbreukeling die zich niet laat afschrikken om voor de tweede maal de onstuimige zee te bevaren²⁾. De bijna 79-jarige dichter citeert het epigram feilloos en weet zich zelfs nog te herinneren dat Morus het uit het Grieks vertaalde, maar het is

1) De brief bevindt zich in het dossier no. 1271 van dit archief (Het archief van de Staten van Zeeland en hunne gecommitteerde raden 1574 (1578)-1795 (1799) door K. Heeringa ('s-Gravenhage, 1922), blz. 47), dat de stukken bevat die in 1656 bij de Gecommitteerde Raden zijn ingekomen.

2) Het epigram vindt men met het opschrift ‘In digamos, e Graeco’ onder no. 120 van de Epigrammata van Morus, die te Basel in 1518 en 1520 verschenen. Vgl. The Latin epigrams of Thomas More edited with translations and notes by Leicester Bradner and Charles Arthur Lynch (Chicago, 1953), p. 56, 179. De Griekse tekst waarnaar hij het epigram vertaalde, vindt men in de Anthologia Palatina (IX, 133).

[p. 18]

hem ontgaan - of hij heeft niet geweten - dat De Brune al twee maal zijn vrouw had verloren en nu dus voor de derde maal getrouwd was³⁾.

De brief van Cats is van zuiver persoonlijke aard en hoort dus niet thuis in het archief van Gecommitteerde Raden. Men moet wel aannemen dat hij bij ongeluk tussen de stukken is geraakt die bij dit college zijn ingekomen, of dat hij na de dood van De Brune met andere officiële documenten uit zijn kantoor of zijn huis door een wat achteloze klerk in het dossier van 1656 is opgeborgen.

Hier volgt de tekst van de brief:

Myn Heer
Als UEd. lest mij de eere dedet om te besoucken, is mij bij UED. behandicht het beginsel van den druck van het werck dat UEd. noemt Bancket-werck van godde gedachten, met versouck ten eijnde ik eenich veers UEd. sou toesenden om met het voors. boeck int licht te mogen comen, maer alsoo ick corts daer nae bij den Goeden God ben besocht met een pijnlijck accident, waerdoor mij niet alleenlijcken den lust van dichten, maer oock van leven t'eenemael was vergaen, in voegen dat ick UEd. begeerte doen ter tijt niet en hebbe connen voldoen, maer naderhant door de Genade van mijnen Goedertieren Godt verlichtinge van de voors. pijne hebbende bekomen, hebbe dit bijgaende vers op het papier gebracht, vint UEd. goet 't selve bij UEd. voors. werck te voegen, off sulx na te laten - ick stel het aen UEd. bescheijdentheijt. Mijnen dorren ouderdom in dit dorre lant en het dorre saisoen des jaers en konnen jegenwoordelijcken niet anders voortbrengen als dorre gedichten gelijck mede is het jegenwoordige. Ick heb onlanx verstaen, dat UEd. besich is om te treden in een tweede huwelijck, ja soo verre dat het tot sijn volkomentheijt haest staet te comen. Voor mij, ik en hebbe na 't overlijden van mijn waerde Elisabeth noijt iet sulx ter hant willen nemen, om redenen mij daer toe bewegende; maer ijder een heeft daer in sijn eijgen bedenken en oock sijn v[r]ijheijt. Ick wensche UEd. toe den Seegen van den Almachtigen en veel vernoegen: meer en kan ik hier niet bijvoegen, als dat mij noch in mijn sin leijt een

3) De Brune trouwde voor de eerste maal, in 1619, Maria Roels, voor de tweede maal, in 1624, Catharina de Vroe, en voor de derde maal, op 27 september 1656, Maria le Sage, weduwe van Pieter de Vroe, een broer van Catharina.

[p. 19]

veersjen, dat ik meijne gelesen te hebben in Epigrammatis van Thomas Morus, doe ik noch in mijn eerste schoole was, en 't is overgeset na mijn onthout uijt de Grieckse tale.

Qui capit uxorem, defuncta uxore, secundam
Naufragus in tumido bis natat ille freto.

Vale, in Curaefugio meo, triduo Kal^s. Octobris 1656.

UE. dienstwillige dienaer en vrient
J. Cats.

Het adres, waarop twee rode lakafdrukken van het wapen van Cats staan, luidt:

Myn Heer
Myn Heer Johan de Brune
Raetpensionaris van de
Ed: Mo: Heeren Staten van
Zeelant
tot

Middelburch

P.J. Meertens