Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 69-70

(1952)– [tijdschrift] Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd



[pagina 3]
Teruggevonden fragmenten van een ‘Roman van Iechemas’ (?) De Universiteitsbibliotheek te Leiden is onlangs in het bezit gekomen van een aantal handschriftfragmenten, oorspronkelijk berustende in het Rijksarchief in Noord-Brabant, maar door de vriendelijke bereidwilligheid van de rijksarchivaris Mej. E.H. Korvezee aan haar afgestaan. Daaronder bevinden zich twee bladen perkamentGa naar voetnoot*) die tezamen het omslag hebben gevormd van een der bewaard gebleven protocollen, lopende over de jaren 1546 tot 1557Ga naar voetnoot1), van Matthias filius Walteri Heys, destijds notaris te Geertruidenberg, door Dr G.I. Lieftinck als volgt beschreven: ‘4 fragmenten, samen deel uitmakende van 2 dubbelbladen perkament van c. 1350(?). Het ene is vrijwel gaaf overgeleverd, het andere is geschonden tot nadeel van de tekst. De oorspronkelijke maten der bladen van het hs. zullen 238 × c. 160 zijn geweest. Bladspiegel 175 × 135, afgeschreven in 2 kolommen van 31 rr. Geen signaturen of reclamen. schrift. Fraaie littera textualis in voortreffelijke inkt. Beginletters, slechts zelden capitalen, in aparte kolom. Afwisselend diep groenblauwe en rode hoofdletters (2 rr. hoog), die niet bijzonder fraai van factuur zijn. Geen rubrieken. De beginletters zijn onregelmatig gerubriceerd: ff. 1^ra, 1^va, 2^rab, 3^rb, 4^vb niet; ff. 1^vb, 2^ra (1e deel), 3^vb, 4^rb met een vluchtige rode lijn door de letters en ff. 3^va en 4^ra met een blauwe lijn rechts langs de letters gerubriceerd. De toestand van de tekst is als volgt: F. 1 is gaaf. F. 2: de kolommen recto a en verso b zijn gaaf; de kolommen recto b en verso a zijn doorgesneden, doch het toeval heeft de weggesneden helft dier kolommen bewaard, een reep van c. 34 mm. breedte en oorspronkelijke hoogte (F. 2bis). Alleen de bovenste 2 à 3 rr. zijn in het midden geschonden. F. 3: sterk besnoeid, met geringe schade aan de tekst (f. 3^va, begin der laatste regels).
[pagina 4]
F. 4: bovenkant en buitenmarges zeer beschadigd. Door de snipper f. 4bis is de bovenste regel van f. 4^ra bewaard gebleven en r. 2 aan te vullen, zo ook van f. 4^vb. De andere bovenhoek van het blad is reddeloos verloren en van de buitenkolommen f. 4^rb, 4^va is nog ¾ over, resp. leesbaar.’ Het handschrift, waarvan de teruggevonden bladen deel hebben uitgemaakt, is in het bezit geweest, heeft althans ter beschikking gestaan van Mr. Matthijs Woutersz. Heys. Reeds op 22-jarige leeftijd - hij is in 1524 geboren - fungeerde deze priester als notaris van het kapittel van Geertruidenberg. Als kanunnik van dit kapittel werd hij op 20 Januari 1549 door het Hof van Holland als notaris geadmitteerdGa naar voetnoot2). Van 1552 tot 1555 was hij pastoor van GeertruidenbergGa naar voetnoot3). ‘Daar onder de kanunniken een scholarch wordt vermeld’, schrijft mij Mej. Korvezee, ‘lijkt het mij niet onwaarschijnlijk, dat notaris Heys in de kapittelschool vervaardigde afschriften van romans als omslagen voor zijn protocollen gebruikte. Ik vrees echter, dat slechts deze afschriften daardoor ontkwamen aan de vernieling door de in 1573 te Geertruidenberg beeldenstormende soldaten.’ Haar vrees is helaas bewaarheid. Nòch de Nassause domeinarchieven nòch de archieven van de abdij Thorn bleken bij navraag nog handschriften of gedeelten van handschriften met middelnederlandse litteraire teksten te bevattenGa naar voetnoot4). Dit is des te spijtiger, daar wij er nu wellicht nooit meer in zullen slagen de roman, die wij uit het viertal fragmenten leren kennen, volledig te identificeren. Zoveel is slechts zeker, dat wij te doen hebben met een bewerking van de Eustachius-legendeGa naar voetnoot5). Het tamelijk uit-
[pagina 5]
gebreide variantenapparaat van Philip OgdenGa naar voetnoot6) wees duidelijk in de richting van de Guillaume d'Angleterre van Chrestien de Troyes en aanvankelijk meende ik dan ook in onze fragmenten een verdietsing van deze roman te mogen herkennen. Bij nader toezien bleek het middelnederlands echter tenminste één variant te bevatten, die afwijkt van de Guillaume d'Angleterre en trouwens van alle mij bekende bewerkingen van de Eustachius-legende. Worden hier de twee kinderen - bij Chrestien de Troyes is dit één kind geworden - afzonderlijk door wilde dieren geroofd en vrijwel onmiddellijk daarna bevrijd, de Nederlandse dichter laat de beide kinderen tezamen door een wolf en een wolvin wegvoeren en vervolgens geruime tijd door deze dieren verzorgen. Verder bestrijken onze fragmenten helaas vrijwel nooit díe episoden, waaraan Ogden zijn determinatieven heeft ontleend. Het eerste fragment bevat het slot van de proloog (r. 1-42) en het begin van de eigenlijke roman (r. 43-124). De proloog, waaraan slechts weinig schijnt te ontbreken, is opgebouwd uit de bekende motieven en biedt dus naar de inhoud geen gegevens ter karakterisering van het werk. Dit wordt anders, zodra de dichter in r. 43 met zijn verhaal begint. Dan voert hij al spoedig Judas Macchabaeus ten tonele als de pionier van de ridderschap. In r. 78 e.v. verwart hij hem met Konstantijn of kent hij hem doodleuk eenzelfde belevenis toe. Het tweede fragment begint kort na de aankomst van onze held met zijn gezin bij zijn schoonvader ‘een prince rike/vanden lande van iericho’. De hemel verbiedt hem zijn aanvankelijk voornemen uit te voeren om stiekum (?) alleen terug te keren en zijn land te verpanden. Elk paard, dat hij bestijgt, breekt onmiddellijk de nek en wat hij beetpakt, vergaat onder zijn handen. Dan moet hij wel officieel afscheid gaan nemen, waardoor zijn vrouw gelegenheid krijgt haar wens kenbaar te maken om lief en leed met hem te delen. De kinderen, die nog maar zeven jaar zijn, beseffen gelukkig niets van de ellende, die hun wacht. De familie trekt van land tot land, terend op het goed, dat de vrouw van haar vader had meegekregen. Wanneer dit op is en ze ten einde raad zijn, komen ze in een bos aan een driesprong. Ze slaan
[pagina 6]
rechts af, dalen een berg af en staan voor de zee. Er vaart een schip dicht bij de kust en de schipper heeft hen al opgemerkt. Het derde fragment verhaalt de roof van de kinderen door een wolvenpaar, dat hen als weleer Romulus en Remus goed verzorgt. Intussen dwaalt onze held nu alleen rond - blijkens het slot van dit gedeelte (r. 120 e.v.) heeft hij zijn vrouw aan de schipper verkocht - trachtend door het bedelen van brood in leven te blijven. Gewoonlijk wordt hij daarbij afgesnauwd en het lukt hem dan ook nauwelijks in een week tijds zoveel op te doen, als hij voor één maaltijd nodig heeft. Het vierde fragment, waarvan helaas heel wat tekst verloren is gegaan, verplaatst ons in de episode van het gedwongen(?) huwelijk van de heldin met de heer van het land, waar zij door de schipper is gebracht. De hertog is ernstig ziek en zij betreurt het, dat ze hem geen zoon heeft geschonken, die als rechtmatige erfgenaam zou kunnen optreden. Nu zal ze bij 's hertogen eventueel overlijden door de machtige leenmannen worden verdreven of gedwongen worden opnieuw te huwen. De hertog laat daarop zijn mannen ontbieden en hen zweren, dat ze haar trouw zullen blijven, indien het ergste mocht gebeuren. Ze doen dit en kort daarop sterft hij. In r. 28 horen we, dat de held van onze roman Iechemas heet. Jammer genoeg heb ik die naam nergens teruggevonden. Langlois in zijn Table des noms propres etc. vermeldt hem niet en ook Prof. Gustave Cohen's nasporingen te mijnen believe bleven vruchteloosGa naar voetnoot7). Voor plaats en tijd van ontstaan leveren onze fragmenten slechts vage gegevens. De roman zal vérmoedelijk door een Vlaming in de 2e helft van de 13e eeuw zijn gedicht. Mocht de merkwaardige vermelding van Ons heren wraken in de proloog (r. 17) betrekking hebben op het uit Maerlant's Merlijn bekende dichtwerk Van ons Heren Wrake van een ‘pape in Vlanderlant’, dan zou 1260 de terminus ante quem zijnGa naar voetnoot8). De dichter zou dan in de proloog hebben aangekondigd, dat hij in aansluiting op de lotgevallen van Iechemas de verwoesting van Jeruzalem zal verhalen. Vreemd is dit niet, want ook de roman
[pagina 7]
speelt in het H. Land, althans ten dele. Iechemas' schoonvader is immers ‘een prince rike vanden lande van Iericho’. Nadere aanwijzingen bevatten de fragmenten helaas niet. Bijzonder opvallend is dunkt mij alleen de neiging van de schrijver tot moralisatie en hekeling (vg. 1, r. 48-51; 2, r. 42-53), zoals ons dat bijvoorbeeld ook treft in Levene ons heren, waarmee onze roman trouwens meer gemeen heeft, afgezien van de formeel-stilistische kenmerken o.a. de liefde voor realistische toneeltjes (vg. 3, r. 70-85). Taal en rijmen geven geen aanleiding tot bijzondere opmerkingen. Vermelding verdienen alleen de van elders(?) via afschrijvers(?) binnengedrongen ie-vormen van het handschrift (t.w. hier = Heer: 1, r. 38, 71, scien: 1, r. 63, ienich: 1, r. 70, wegeschieden: 2, r. 93, lielijc: 3, r. 115 en omgekeerd eet = iet: 4, r. 14, tenzij het voorafgaande eer voor deze vorm aansprakelijk gesteld moet worden) en misschien de voorliefde voor de gesyncopeerde vormen van het geinverteerde imperf. plur. (hadsi: 2, r. 60, ghingsi: 2, r. 84, enz.). Eenmaal trof ik de vrij ongewone vorm hin (dat. plur. van het pron. pers.) aan: 2, r. 3. De rijmen zijn over het algemeen zuiver. Tweemaal werd het schema aabb verbroken door aaaa: 1, r. 63-66; 3, r. 87-90. Tenslotte wijs ik nog op de rijmen done: coene (1, r. 64), do: iericho (2, r. 3), genooch: ploech (3, r. 76), werc: starc (3, r. 79), verderf: starf (3, r. 85), bede: dade (4, r. 107), leet: gheet (2, r. 28). Wij laten nu de tekst van de fragmenten volgen, diplomatisch naar het hs.; slechts de afkortingen zijn opgelost in cursieve druk. Eigen toevoegingen zijn tussen teksthaken geplaatst.
Eerste fragment Ga naar margenoot+ mi(?) enen ghepense hoe ic moghe jet ghemaken dat mi doghe te dezen voerseiden pointen waert nu willic dichten onghespaert 5[regelnummer] ene auentue ende leggen voren van den riddre uutuercoren dat ic int latijn vant bescreuen ende es van ouden tiden bleuenGa naar voetnoot9) die reden verstaet ende doget mint 10[regelnummer] je zegghe v dat hi daer in vint
[pagina 8]
ridderscap ende oec trouwe die hi vant an ene vrouwe ende auenture suaer ende goede rijcheit ende oec armoede. 15[regelnummer] ende na bliscap rouwe groot ende na onwille verwinnen noot. ende oec ons heren wraken dit dinken mi welscone zaken des hebic nu hier dit begonnen 20[regelnummer] wil mi god der eren ionnen daer elc man mach exemple bi nemen wie dat hi si. Nu biddic gode doer sine goede ende onser vrouwen doer haer omoede 25[regelnummer] dat si mi gheue helpe ende raet te wolbringene deze daet so dat ons allen moete vromen ende te groten baten comen ende daer an doeghet moete leren 30[regelnummer] sijn si vrouwen ofte heren daer deze boec zal sijn gelezen Ga naar margenoot+oec en moeter nemmer wezen bede quaet clap ende nijt dat si ne gheen verwijt 35[regelnummer] mi hier doen in enigen stonden daer si bi comen in sonden dat beuele ic alle tenen gader gode onzen hier den zoeten vader dat hi dat voerwachten moete 40[regelnummer] ende maria die maget zoete dat hem dit moet zijn bequame nu beghinc ic en goets name Bi ouden tiden hier te voren eer god menschlic wert geboren 45[regelnummer] van sire moeder der maget marien ende wilde onse wet daer mede vernien hadde hi gezet die oude wet Ga naar voetnoot10) an den ghenen diese bet hilden alse ic versta daer an 50[regelnummer] danse menich kerstijn man nv hout oec moechdi merken
[pagina *1]
Leiden, U.B.B.P.L. 2552-37. Fragment ridderroman (Eustachius-legende). F. 1^v en blad 1.
[pagina 9]
dat so god oec woude sterken die gene die hem getrouwe waren want hi hem zeluen woude openbaren 55[regelnummer] dicke wile te menigher stede te troesten ende te helpen mede die ghene die hem hilden trouwe brochte hi gerne vte allen rouwe die den sinen oec iet mesdaden 60[regelnummer] waest in doene waest in raden die tormente hi met plaghen daert die sine met ogen zagen. Ga naar margenoot+dat scien dauid ende salomone die beyde waren van hogen done 65[regelnummer] Jonathas ende absalone die vromich waren ende coene onse heer was hem altoes bi waer si vochten so dat si den zege hadden in elke stede 70[regelnummer] maer als haer ienich iet mesdede wrac onse hier dat openbaer dat mens worden mochte gewaer des gelijcs so was here iudas die machabeus geheten was 75[regelnummer] hi was deerste die ontfinc ridders name ende hinc scilt om hals dat quam bi dien god hadde hem laten sien een goudine cruce in sinen dromeGa naar voetnoot11) 80[regelnummer] ende geboet hem als ic gome. ende seide hem als ic can bekinnen In desen zo soutu verwinnen daer om dede hi een cruce draghen voer alt heer alse dat zaghen 85[regelnummer] sine viande worden si ondaen welc tijt hi vechten zoude gaen dede hi.i.cruce dragen voren daer na dede hi als ghi moget horen elken man een cruce draghen 90[regelnummer] dat ne scermen zoude van slagen daer hi dat cruce voer hem hilt daer nv of comen es die scilt
[pagina 10]
Daer na docht hem wel gedaen. Ga naar margenoot+dat hi met vogelen leerde vaen 95[regelnummer] ander vogele in rieuieren doe begonste hi oec fisieren hoemen met honden iagen zoude bede in busschen ende in woude daer na leerde hi die liede vechten 100[regelnummer] ende elken man hem verrechten metten scilde ende metten spere ende metten zwerde hem ter were setten manlic iegen andren. ende leerde die liede aldus wandren 105[regelnummer] ende instride hebben ioie hier of quamen eerste tornoye daer na makede hi ene dinc die hem talre doeget verginc eer hi verstarf wetic wale 110[regelnummer] want hi stichte eerste hospitale ende huse daer men inne gaf.Ga naar voetnoot12) almosne ic weet daer af. hospitale comen sijn dit dede al die ridder fijn 115[regelnummer] des verdiende hi indit leuen dat al die liede hem noch gheuen prijs ende ere ende zeggen mede dat hi was die alre eersten dede dat ridderscap eerste up quam. 120[regelnummer] ende tornoy als ic vernam. dit dede hi als dor dere ons heren ende hi hilt met groten eren. jegen die heydine menigen strijt die des droeghen groten nijt.
Tweede fragment Ga naar margenoot+want hij was .i.prince rike vanden lande van iericho ende si seiden hin beiden do haer auenture van ende toerde 5[regelnummer] alsmen hier te voren hoerde ende hi antwoerde houeschlike
[pagina 11]
danckets gode van hemelrike van allen dat es sijn geuoech kinder hier es goets genoech. 10[regelnummer] ic salt v gherne deelne mede hout uwen pays ende uwen vrede Die vrowe bleef met horen vader entie kinder beide gader ende hi voer wech te sinen lande 15[regelnummer] om te setten datte pande maer wat paerde hi bescreet brac den hals al ghereet. waer an hi sloech sine hant ghinc te niete altehant. 20[regelnummer] do hi dat zach hi hadts rouwe do keerde hi weder toter vrouwe om orlof an haer te nemen hine can langer niet getemen daer te sine inder armoede 25[regelnummer] als hi quam ter vrouwen goede ende hi orlof waende ontfaen woude si emmer met hem gaen. ende dogen met hem lief ende leet aldus si met hem hene gheet 30[regelnummer] uten lande in vremder stede ende leedden haer kinder mede. Ga naar margenoot+die ionc war [en] ende lettel wisten dat si so grote r[ijch]eit misten sine wisten go[et] noch quaet 35[regelnummer] ende sine hadden ghenen raet van .vii.iaren waren si out van dagen of daer bi kinder die so ionc sie waren van zeuen iof .viii. iaren 40[regelnummer] wisten wilen lettel quaets ende hadden an hem lettel raets al wilsi nv connen vele alsi nv comen tenen spele si bringen so oude viten voertGa naar voetnoot13) 45[regelnummer] dat mens luttel heuet ghehoert. men machse cume verscalken iet. men hoert dicken ende siet
[pagina 12]
enen kinde trecken treken die ouden lieden dic ghebreken 50[regelnummer] willen ionge kinder vechten die maghe willen dat berechten ende maker omme grote clage dus arghet die werelt alle dage alwaren des ridders kinder groot. 55[regelnummer] van horen daghen die grote noot. die hem naecten ontsagen si niet ende haddens int herte groot verdriet si daden alse kinder pleghen bede in straten ende in weghenGa naar voetnoot14) 60[regelnummer] hadsi bliscap sonder rouwe des weende dicke die goede vrouwe entie ridder alsi dat zaghen. Ga naar margenoot+die van vrienden [ende v]an maghen elendich sere w[orde]n waren 65[regelnummer] wat wonder est da[t] si mesbaren ende driuen also groten rouwe daer mochtmen sien grote trouwe die si droech te haren here si mochte sijn bleuen in groter ere 70[regelnummer] te haers vader huus alhaer leuen maer sine woude niet begheuen haren man doer enige noot. si doechde menigen hongher groot doer haren man ende menich verdriet. 75[regelnummer] sine wouden emmer begheuen niet Dus ghingen si so lange stonde dat haerlijc and[er] nietne conde getroesten noch gheuen raet wat si best doen nadat hem staet 80[regelnummer] si hadden verteert altenen gader dat si brochten van hare vader ende haer beste cleder die si droech dat was seer haer ongeuoech dus ghingsi van lande te lande 85[regelnummer] so sere vruchten si die scande van haren vrienden dat si hem maecten emmer voert so dat si naecten enen woude up enen tiden daer si doer zouden liden
[pagina 13]
90[regelnummer] alsi binden woude quamen do verzaghen si ende vernamen inden woude tere steden daer lagen drie weghescieden Ga naar margenoot+doene wisten si welken gaen 95[regelnummer] jof welc te gangen bestaen doch si droeghen si ouer een datter vrouwen best do sceen dat si ghingen ter rechter hant daer hoeptsi te vinden enich lant 100[regelnummer] daer hem gelucke mochte gescien doe quamen si ghegaen mettien beneden an enen berghes voet. do dochte hem beiden wezen goet. dat sire up gingen dor sien dor horen 105[regelnummer] si hoepten hem zoude comen te voren dat si vonden enige stede daer si rusten ende oec mede daer si mochten bidden broot si hadden den honger groot. 110[regelnummer] der kinder hongher dede hem toren meer dan haer selues te uoren do si ten berge beneden quamen daer versagen si [ende vernamen] die zee beneden an den voet 115[regelnummer] doe docht si in haren moet dat si ter zee doe neder clommen menigen wech lanc ende crommen so lange dat si neder quamen daer versaechsi ende vernamen 120[regelnummer] do si quamen upten zande datter seilde voerden lande een scip dat van verren quam als die scipman dat vernam ende hi der liede wart geware
Derde fragment Ga naar margenoot+sach hi comen ene wolwinne. ende enen wolf die met sinne die kinder droegen hare straten done wiste hi hoe ghelaten 5[regelnummer] hi riep dicke ha ha ha
[pagina 14]
ende liep den woluen na laet hier die kinder beide gader ende scoert mi ic bin hoer vader ende laet mi steruen metten kinden 10[regelnummer] sine woudens hem niet onderwinden ende liepen wech hare straten sodat si den ridder laten allene bliuen inden woude ende liepen te hole also houde 15[regelnummer] alsi te haren hole quamen. die kinder si doe beide namen ende deedse liggen bi haren kinden nu hoert wes si hem onderwinden si waren der kinder also blide 20[regelnummer] dat si saten bi hare side ende speelder mede vriendelike dat woude god van hemelrike hier moechdi horen wonder groot die woluinne haelde hem broot. 25[regelnummer] alsi mochte ende leyd hem bi ende alsi vernam so dat si drinken wouden ghenc si leggen bi hem dat wonder es te zeggen ende lietse zughen hare mamme 30[regelnummer] somwilen van enen iongen lamme most si eten doer den noot. Ga naar margenoot+want selden mocht si hebben broot si mosten leuen bi zulker spisen als si hadden in zulker wisen 35[regelnummer] alse wolue inden woude plegen maer sine mosten in geenre wegen gangen dor die wolvinne si toechde hem so grote minne dat icket qualike dar gezeggen 40[regelnummer] jof oec in ghescrifte leggen maer dat vindic voren int latijn die wil horen hi mocht horen scone tale god die vermocht dat wale 45[regelnummer] en was hem niet zwaer dus bleuen die kinder daer wonen inden wilden danne dat si van wiue noch van manne
[pagina 15]
hadden helpe noch ander troest. 50[regelnummer] lange tijt eer si verloest worden als ghi zult verstaen maer hier moet eerste voren gaen ene reden van haren vader ende vander moeder beyde gader 55[regelnummer] sijn versceden harde verre des si dicke waren erre. Alse die vader hadde verloren sine kinder hadde hijs toren done wiste hi wat bestaen 60[regelnummer] doch pensede hi soude gaen ouer in enige goede stede ende hem generen metter bede. Ga naar margenoot+Iemene zoude sijns ontfermen als men zaghen sine kermen 65[regelnummer] broot te bidden was sijn gedochte dus ghinc hi aldat hi mochte waer hi quam ofte sat ofte carmede ofte bat men gaf hem lettel ofte niet 70[regelnummer] dene seide siet hier siet dese cockijn es so groot wie zoude hem geuen broot gaet wintet met allen scanden wildijt niet winnen metten handen 75[regelnummer] eert ende trecket ene ploech. trouwen ghi sijt groot genooch v broot te winnen waerdi vrome ghi siet selden welle come spade bate ende lettel werc. 80[regelnummer] gaet cockijn ghi sijt so starc Ic zoude eer vechten om mijn broot. ende slaen liede toter doot. eer ic dus liepe achter lande gaet ribaut god geue u scande 85[regelnummer] sprac die ander groot verderf dat hi van rouwen niene starf dat was wonder alte groot. hi wenschede dicke om den doot harde selden at hi broot. 90[regelnummer] dus was hi in groter noot want men dede hem grote scande
[pagina 16]
[d]us was hi daer inden lande [i]n weet hoe lange hire was. Ga naar margenoot+van scaemten vloech hi als icket las 95[regelnummer] verre in een ander mans lantstede. hadde hi in dene gehad onurede hi hads inder anderGa naar voetnoot15) also vele. het ghinc met hem al uten spele cume conste hi binder weke biiagen 100[regelnummer] broots so uele in zeuen dagen als hi wel ghegeten hadde tenen male. hi wart bleec ende oec vale ende magher ende keytijf. ende leedde een harde droeue lijf. 105[regelnummer] van dage te dage ielancso mee. des was sire herten harde wee. hi most emmer also gedogen hine wiste hoet gebetren mogen dus bleef hi daer so hi lancste mochte 110[regelnummer] maer alst hem daer verdochte ende hi den honger hadde so groot. ghinc hi ouer al omme broot. bidden dus in elke stede daer men hem vele scanden dede. 115[regelnummer] hi wart so lielijc ende so vuul dat men recht hiet grote guul. groot verderf ende cost verloren dus was hi in desen toren lange tijt ende lange wile 120[regelnummer] nu eist tijt alsonder ghile dat ic kere ter scoenre vrouwen die wech voer in groten rouwen. metten scipman diese cochte dies hem harde werde bedochte.
Vierde fragment Ga naar margenoot+sprac die vrouwe lieue here des ic mi ontsach van v vruchtic dat mi sal comen nu te groten vernoye ende te miswende 5[regelnummer] dat ic niet bleuen inne met kinde daer u lant here up mochte eruen
[pagina 17]
gheuallet here dat ghi moet steruen dat mi god moete verbieden so salic van uwen lieden 10[regelnummer] haestelike verdreuen sijn dat sijn alle die sorge mijn so ben ic .i. ellendich wijf. oec vructic alsonder blijf dat ic moet an minen danc 15[regelnummer] nemen man eer eet lanc bi mire wet bi mire trouwen sprac die ouer scone vrouwe sone trouwic man ontsteruedi mi bi minen wille ende bi di 20[regelnummer] ontsie ic mi daeraf wel sere stont an mi in enigen kere troudic man bi minen wille dus sprac si maer alstille pensde si dat wareyt ware 25[regelnummer] ic soude wel node openbare hebben geseit wat si meende metten woerde si sere weende ende pensde doe om iechemas dic haer man warachtich was 30[regelnummer] mocht sine hebben sine begeerde elnegene bouen der erde. Ga naar margenoot+.......................................... 35[regelnummer] do waeren............................ datter auonture..................... do sprac hi al openba[re] minne ghine doen (?) ............ ic salt v vele wel.................. 40[regelnummer] moetic v leuen enige do (?) ...... sodat ghijs sonder sone (?) ...... ic sal u laten in mine [rike] ende doen v zweren vaste[like] minen baroenen alsmen......... 45[regelnummer] daer die macht meest a[ne leghet] (?) dat si v bliuen voert g[hetrouwe] dat lone u god sprac die [vrouwe] dat ghi mijns dus wege......... do sende hi wt vp ne............
[pagina 18]
50[regelnummer] lettren endè boden beide ende gheboot dat elc se[ide] den genoten vanden lan[de] dat si te houe haesteli[ke] ......... quamen haer hier wa............... 55[regelnummer] hi woude bi hare alre d............ sijn lant besetten ende............ sone dorfter niemen on............ Si voeren te houe mettien alst haer here hem............... 60[regelnummer] ic zegghe u dat daer qu[amen] menich ridder van grote[n name] menich prince menich g[raue] (?) Ga naar margenoot+........................................ 65[regelnummer] ................................. stonden .............................. ontwonden ............... quamen toten here .........chden sine siecheit sere 70[regelnummer] .........en volkome sijn ende wesen .........hem toe met dezen ......... ende lieue vrient ............ vele hebdi mi dient ......... vilen te meniger stont 75[regelnummer] [Bedi] willic v maken cont [d]at ghi onboden sijt .................. op deser tijt [danc]ber alre houeschede [g]hi mi geuet ene bede 80[regelnummer] [In sal] hier niet lange wezen ............e nemmermeer genezen ......... deden ene bede hier ......... worden alle scier ......... vrouwe wi doent gerne 85[regelnummer] ......ldaet des niet tonberne ............ wi doot gereet .........ede hem den eet ......... ghetrouwelike houden ......... doen ende doen zouden 90[regelnummer] ............ zoude bidden daer ............ nemmermeer daer naer ......... en daden noch souden spreken
[pagina 19]
............ men te vinden enige treken Ga naar margenoot+daer bi verachtert mochte sijn 95[regelnummer] dat nu sal sijn die bede mijn si seiden alle vte enen monde si dadent gerne in elke stonde ende zworent alle vaste te houden dat elkerlic bi sinen scouden 100[regelnummer] nemmermeer daerna nebrake heren nu zegic v die zake hieres mijn wijf vwer alre vrouwe die mi van herten es getrouwe ic wil dat si vrouwe bliue 105[regelnummer] steruic nv na minen liue ende ghi haer sijt onderdaen alsi dit hadden verstaen dat dat was dattie here bede. seide elke dat hijt gerne dade 110[regelnummer] met houeschen woerden met zoter tale ende seiden si waers wardich wale te houden te haren fine meerre heerscap dan die sine Dus es die vrouwe ontfangen daer 115[regelnummer] in corten tiden aldaer naer sterftie hertoge het moste sijn nu hoert van dede die vrouwe fijn si dede sine wtuaert daerter stede nader wet ende na daerGa naar voetnoot16) zede 120[regelnummer] dat men in den lande plach dat noyt man nochtan en sach brengen oec in derde. man met so groter werde si was so wetende ende so vroet. Leiden J.J. Mak	voetnoot) Inmiddels genummerd B.P.L. 2552-37. voetnoot1) 's-Hertogenbosch, Rijksarchief, R. Geertruidenberg 54 en 55. voetnoot2) Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven* 1910, bl. 130. voetnoot3) Ik dank deze levensbijzonderheden van Heys aan de vriendelijke inlichtingen van Dr. P.C. Boeren, Mej. E.H. Korvezee en de heer A. van der Poest Clement, die bovendien het eerst mijn aandacht op de fragmenten heeft gevestigd. voetnoot4) Gaarne betuig ik hier mijn hartelijke dank aan de heren Hardenberg en Panhuysen, rijksarchivarissen resp. aan het Algemeen Rijksarchief en het Rijksarchief in Limburg voor hun informaties. voetnoot5) Vg. H. Delehaye La légende de saint Eustache in Bulletin de l'Academie Royale de Belgique, Classe des lettres et des sciences morales et politiques, 1919 (Bruxelles 1920) p. 175 suiv., H. Petersen Les origines de la légende de saint Eustache in Neuphilologische Mitteilungen 26 (1925), S. 65 ff., R. Kapp Heiligen und Heiligenlegenden etc. I (Halle/Saale 1934) S. 322 (met rijke literatuuropgaven). voetnoot6) A comparative study of the poem Guillaume d'Angleterre etc. (Baltimore 1900). voetnoot7) Je remercie vivement le prof. Gustave Cohen de Paris, qui a bien voulu rechercher pour moi la source française eventuelle de notre roman. voetnoot8) Ts. 1881, bl. 342 e.v. margenoot+ Fol. 1ra voetnoot9) Hs.: bliuen met bovengeschreven e. margenoot+ 1rb voetnoot10) De regel springt in ter vermijding van een genaaide scheur. margenoot+ 1va voetnoot11) me van drome bovengeschreven ter vermijding van de scheur. margenoot+ 1vb voetnoot12) Tussen inne en gaf in het hs: wach (verbeterd tot gach) geëxpungeerd. margenoot+ 2ra margenoot+ 2rb voetnoot13) Tussen so en oude in het hs. een geëxpungeerde l. voetnoot14) in later met een invoegteken bovengeschreven. margenoot+ 2va margenoot+ 2vb margenoot+ 3ra margenoot+ 3^rb margenoot+ 3^va margenoot+ 3^vb voetnoot15) der van ander bovengeschreven. margenoot+ 4^ra margenoot+ 4rb margenoot+ 4^va margenoot+ 4^vb voetnoot16) Lees der.

Vorige Volgende

Teruggevonden fragmenten van een ‘Roman van Iechemas’ (?)

Eerste fragment

Tweede fragment

Derde fragment

Vierde fragment

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs