Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 60

[p. 306]

Betteken voer naer Mariemont

Het slot van Ierolimos gesprek met Trijn Jans en Bleecke An luidt:

Iero.

'k He daer een nieuw Lieken, maer 't is my wat te hooch.

An.

Ey-lieve laet eens sien, of wyer wijs op vonden.

Iero.

En breecks niet, want 't is my van den Hertoch gesonden,
Wast gheen raar dinghen Lief, hij hads my niet gestiert.

Trijn.

Ick hoor wel datje met gheen slechte luy verkiert,
Mijn Joncker set u neer, ey latet mijn eens kijcken.

Sy singen: Betteken voer na Maerye-mont.

Verwijs, Moltzer, Stoett, Knuttel zeggen niets over dit liedje, dat evenwel niet geheel onbekend is. Wijlen Dr. G.A. Nauta heeft er in den tweeden druk van Verwijs' uitgave van Den Spaanschen Brabander, op gewezen dat Vondels Een Otter in 't Bolwerck geschreven is ‘na de wijse: Betteken voer naer Mariemont’. Ook de antwoorden der tegenpartij ‘Esopus-ezel op 't Tonneel’, ‘De Droes in 't Warr-gaern’, en ‘Honden wt de Kerck’ zijn op deze melodie gesteld (Vondel, ed. van Lennep-Unger, 1630-1636, blz. 42-45 en 350-361). In ‘Venus Minne-gifjens Inhoudende Veelderhande nieuwe Deuntjes. Amsterdam. (z.j. doch na 1621)’ vinden wij op bl. 34 een liedje aanvangende ‘Ick weet een dochter tjats en broets, En sij heeft een hoope goeds, Vrij veule, vrij veule’ en geschreven op de wijze van Betteken voer na marie mont. Een variant is Bettheken voer nae Bethelemoer, aldaar bl. 12, wijze van een liedje aanvangende: Laestmael int kriecken van den dach’. In het Katholieke liedboek Den singende zwaan, Leiden 1728 (Antwerpen 1655) is een gezang beginnende

W'hebben lang den dag verwagt /
W'hebben lang den dag verwagt /
Wakker! (sic!) wat is 't van de nagt!
Laet hooren // laet hooren /
Is der Magten Oppermagt /
Messias niet gebooren?

[p. 307]

geschreven op de stem: ‘La Dolphine. Ofte Hoe komt Ietske, sis het mij. Ofte: Bethke sou te bruyloft gaen’. De tweede wijze voert ons naar Starter, wiens Friesch Pastorel (van Vloten, bl. 148) aanvangt: ‘Hoe komt Jetske, sis het my, dat ick fijn allinne dy Te waendre, te waendre?’ en dat tot stem heeft: ‘La Dolphine, enz.’.

La Dolphine, la Dauphine, la Dolphinée is een bekende melodie. In den laatsten vorm vinden wij het als stem van het lied van Valerius aanvangende:

De vogel werd gelockt, gefluyt,
des vangers pyp geeft soet geluyt

(Neder-landtsche gedenck-clanck, 1626, bl. 40).

‘Bethke sou te bruyloft gaen’ is blijkbaar een variant op of navolging van ‘Betteken voer na Maerye-mont’.

Blijkens G. Bataille, Airs de differents autheurs (1614) is de aanhef van het ‘air de la Dauphine’:

Je rencontrai l'autre jour
Avec des yeux pleins d'amour

Cloris, si belle.

Voor nadere gegevens betreffende de melodie en voor de muziek zie men Fl. van Duyse, Het oude Nederlandsche Lied, II, 1697-9.

Het liedje, waaraan deze melodie ontleend is, moet van Vlaamschen oorsprong wezen en na 1546 ontstaan zijn. Mariemont is een buurtschap van het stadje Morlanwelz, gelegen in Henegouwen, niet ver van Charleroi. Deze buurtschap heeft haren naam te danken aan het feit dat de landvoogdes Maria van Hongarije heil voor haar kwalen zocht in Morlanwelz, toen vermaard door zijn geneeskrachtige bronnen. Maria liet in 1546 op de zuidelijke helling van den hoogsten heuvel een fraai slot bouwen, vanwaar de naam Mariemont. Voor nadere bijzonderheden verwijs ik naar E. de Seyn, Dictionnaire historique et géographique des Communes Belges, 1934.

Amsterdam, Augustus 1940

a.e.h. swaen