Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 60

III. 't Dubbelt verbetert Amsterdamse Liedboeck (het zogenaamde Oud Amsterdamsch Liedboek)

In verscheidene werken, waarin van onze volksliederen sprake is, wordt melding gemaakt van het ‘Oud Amsterdamsch Liedboek’. G. Kalff (Het Lied in de Middeleeuwen. Leiden 1884 pg. 157) zegt, dat het in 1691 verscheen. J. Bolte (Jahrbuch für Volksliedforschung V pg. 132) en John Meier of een van zijn medewerkers (John Meier etc. Deutsche Volkslieder. Balladen. Zweiter Teil. Erste Hälfte. Berlin u. Leipzig 1937 pg. 62) beweren, dat het in 1590 gedrukt werd. J. te Winkel (Ontwikkelingsgang der Ned. Letterkunde III. Haarlem 1924 pg. 185) spreekt van ‘het dikwijls herdrukte Oud Amsterdamsch Liedboek, waarvan de eerste druk onbekend is’. C.C. van de Graft (Middelned. Historieliederen. Utrecht 1904 pg. 49) schrijft: ‘totnogtoe is dit liederboek niet teruggevonden’.

[p. 134]

‘Oud Amsterdamsch Liedboek’ is echter niet de juiste titel van de bundel, die genoemde geleerden op het oog hebben en waarover zij zulke tegenstrijdige berichten geven. Het liedboek heet in werkelijkheid ‘'t Dubbelt verbetert Amsterdamse Liedboeck’ en op de titelpagina er van leest men: ‘'t Dubbelt verbetert Amsterdamse Liedboeck, waerin begrepen zijn veelderley oude Liedekens. Alsmede het Nieu Amsterdams Lied-boeck, Voor Vryers en Vrysters seer genoeghlijck. t' Amsterdam, Gedruckt by Jan Jacobsz. Bouman’. Dit wordt meegedeeld door Hoffmann von Fallersleben (Niederl. Volkslieder. Hannover 1856 pg. xvi) en H.F. Wirth (Der Untergang des niederländischen Volksliedes. Den Haag 1911 pg. 337). Het enige exemplaar dat van dit boekje bekend is, een eerste druk, bevindt zich in de Preussische Staatsbibliothek te Berlijn. H.v.F. (pg. xvii, xviii en 5) heeft aan het boekje de naam van ‘Oudt Amst. L.B.’ geschonken en zo is de verwarring in de wereld gekomen.

Wirth (pg. 144) constateerde reeds, dat de beide titels bij hetzelfde boekje behoorden, maar dit is aan de aandacht van Bolte, Meier en Te Winkel ontsnapt. Wat Wirth over de verhouding van het liedboek tot het Nieu Amstelredams Liedboeck van 1591 schrijft, is m.i. aan twijfel onderhevig. Iets naders kan ik hier pas over mededelen, wanneer ik de bundel zelf gezien heb. De Staatsbibliothek wenst echter onder de huidige omstandigheden het boekje niet te verzenden.

Volgens Wirth is de bundel omstreeks 1640 verschenen. Scheurleer (pg. 160) onderschrijft deze mening. Ook hier geeft de naam van den drukker gelegenheid tot verbetering. Op pg. 96 van M.M. Kleerkooper en W.P. van Stockum Jr. De Boekhandel te Amsterdam voornamelijk in de 17^de eeuw. 's-Gravenhage 1914-1916. Dl. I leest men, dat Jan Jacobsz. Bouman de 21^ste October 1643 lid van het gilde en de 27^ste Januari 1671 in de Nieuwe Kerk begraven werd. Het liedboek zal dus tussen 1643 en 1670 (de jaartallen incluis) gedrukt zijn.

Den Haag

d. bax