Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 46

[p. 138]

Loyhier en Malaert.

In de nalatenschap van Prof. Verdam zijn onlangs alsnog gevonden vijf strooken perkament, die mij bij onderzoek bleken te zijn de door Kalff in zijne Middelnederlandsche epische Fragmenten (1885) op blz. 268-72, 276-84 uitgegeven brokstukken ‘Matthes’ van den Frankischen Karelroman Loyhier en Malaert. Deze strooken, die aan geene openbare of bijzondere verzameling bleken te behooren - ook aan De Vreese was daaromtrent niets bekend - zijn thans geschonken aan de boekerij onzer Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, waar zij ‘tot hunne ... broederen verzameld worden’, d.w.z. andere ‘disjecta membra poetae’ aantreffen, waarmede zij dan hereenigd zullen zijn. Immers zeer waarschijnlijk zijn het brokstukken van hetzelfde handschrift, als waarvan reeds sedert 1852 enkele kleinere stukjes in diezelfde boekerij berusten; ook Kalff spreekt, a.w. ii, reeds, zonder nader betoog, van ‘het hs.... van Loyhier, dat gedeeltelijk te Leiden, gedeeltelijk in het bezit van Prof. Verdam [toen nog te Amsterdam] is’. Omtrent de vroegere herkomst dezer vijf strooken is niets naders bekend; Kalff noemt ze, a.w. 262: ‘vijf tot dusverre onuitgegeven strookjes van een hs. (welke ik in afschrift door tusschenkomst van Prof. Verdam ontving van Prof. Matthes, doch waarvan ik overigens niets kan mededeelen)’. Noch hoe J.C. Matthes, noch hoe Verdam in 't bezit er van gekomen is blijkt dus; waarschijnlijk heeft de eerste ze aan den laatste, tijdens hun gelijktijdig professoraat te Amsterdam, afgestaan of geleend. Indien, zooals waarschijnlijk is (zie verder straks, blz. 141), deze fragmenten tot hetzelfde hs. behoord hebben als de reeds vroeger in onze boekerij belande, zullen zij allicht, evenals deze, afkomstig zijn uit de Bibliotheca Thysiana alhier, t.w. van een hs., door een zeventiendeeuwschen boekbinder

[p. 139]

ten behoeve van één of meer banden dier bibliotheek ongenadig versneden en verknipt; alleen bevreemdt het dan dat zij, te Leiden ontdekt, niet daar gebleven, maar aanvankelijk naar Amsterdam verhuisd, en eerst later daar teruggekeerd zijn. Hoe het zij, er is misschien eenige kans, dat een nauwkeurig onderzoek van alle oude boekbanden dier kleine, maar kostbare bibliotheek nog meer brokken van dit hs. aan het licht zal brengen; maar dit zou meer tijd eischen dan ik er althans voor beschikbaar heb. Ik heb er de aandacht van den custos op gevestigd, die in verloop van tijd de oude boekbanden hoopt te onderzoeken.

Inmiddels heeft een vluchtige vergelijking der hervonden fragmenten met Kalff's uitgave (wellicht alleen naar een, niet gecollationneerd, afschrift van Matthes?) mij reeds genoegzaam geleerd dat hier en daar de juistheid der lezing en de nauwkeurigheid van den afdruk wel wat te wenschen overlaten, terwijl ik bovendien op ettelijke plaatsen meende bij gissing meer te kunnen of anders te moeten aanvullen. Eene opgave van dit alles, bij wijze van collatie, ware wel mogelijk, doch zeer onoverzichtig geweest; na eenige weifeling, kwam ik derhalve tot het besluit dat een herziene herdruk geen overbodig werk zou zijn en wel eenige bladzijden van ons Tijdschrift mocht beslaan. En dit te eer, omdat er over de hss. en de taal der (sedert de uitgave der Mnl. ep. Fragm. nog vermeerderde) brokstukken nog wel iets te zeggen valt.

Wij kennen thans vierderlei fragmenten, die ik gemakshalve met de initialen der vinders, eerste bezitters of uitgevers aanduid:

I. B(ergh): 2 strooken perkament, elk (oorspronkelijk) breed 18 cm., hoog c. 5 cm., welker inhoud aaneensluit; over verso en recto horizontaal uit één blad perk. versneden; benevens een klein afgescheurd stukje papier, waarop nog enkele kwalijk te ontcijferen woorden of letters in spiegelschrift staan; thans hs. Mij. d. Ned. Lett. 209 (Catal. hss. 1887, 10b); bevattende 158 verzen. Uitgegeven door L.Ph.C. van den Bergh in

[p. 140]

Nieuwe Reeks der Werken van de Mij. d. Ned. Letterk. VII¹ 142-8 (1852); daarna door G. Kalff, Mnl. ep. Fragm. 285-9 (vs. 450-607) (1885), en tegelijk, onafhankelijk daarvan (al dan niet na collatie van het hs., waarvan althans geen duidelijk gewag is), met vele andere lezingen of aanvullingen, door J. te Winkel in Tschr. IV 306-13 (1885)¹⁾.

II. (Matthes): 5 strooken perkament, verticaal (en 2 ook horizontaal) versneden uit één blad perk., alle c. 6 cm. breed, 3 heele (I, III, IV) 26 a 28 cm. hoog, 2 halve (II, V) 12½ a 13½ hoog; thans eveneens berustende in de boekerij onzer Mij.; bevattende 351 verzen. Volgens De Vreese dagteekent dit handschrift zeker niet van vóór 1340. Uitgegeven door Kalff, a.w. 268-72 (vs. 1-150) en 276-84 (vs. 199-449), en hierbeneden, blz. 144-55.

III. S(errure): 1 strookje perk., reeds door F.J. Mone gezien (zie Uebersicht, blz. 60, n^o. 17); thans hs. Universiteits-Bibliotheek te Gent, n^o. 1648 (naar eene vriendelijke mededeeling uit De Vreese's Bibliotheca Neerlandica Manuscripta); bevattende 46 geheele of gedeeltelijke verzen. Uitgegeven door C.P. Serrure in Vaderl. Museum I 431-3 (1885), daarna door Kalff, a.w. 273-4 (vs. 153-98) en te gelijk door Te Winkel, a.w. 304-5.

IV. R(ooses): ‘twee benedenhelften van een paar bladen perkament, de beide helften ... elk 0.21 breed en 0.15 hoog’, 8 halve kolommen, in hun geheel waarschijnlijk 46 a 50 regels tellende; door M. Rooses gevonden als schutblad van het werk van een Brugsch geleerde der XVI^de eeuw in het Museum

1) Eene vergelijking van het hs. van B met de afdrukken van Kalff en Te Winkel, waar zij verschillen, voor alle zekerheid ingesteld, heeft slechts enkele zeer geringe uitkomsten opgeleverd, die echter, nu ik eenmaal over deze fragmenten handel, hier een ondergeschikte plaats mogen vinden (ik volg Kalff's nummering der verzen): 464 gheere, 465 up, 467 sormarinde, 472 willewi m, 473 Constantinoble be, 477 Ghecrigen w, 480 naer die, 484 ker, 487 h (l.: here), 488 bee(?), 494 ieren (?) upten velde, 496 verstaet (zonder dat), 499 ue ons, 502 zi zijn (?), 507 nde, 516 bedriegen, 518 ghesciet, 521 Oursare (?), 527 voor Deerste, door Te W. ingevuld, ontbreekt de ruimte, 539 zo, 541 Herde, 542 zijt, 547 bastaert, 556 vp, 568 zij, 578 gereden (?), 579 waerhede, 598 groter.

[p. 141]

Plantijn-Moretus te Antwerpen en thans nog aldaar berustende; bevattende samen 200 bijna geheel volledige verzen. Uitgegeven door Kalff in Tschr. v. Ned. taal- en letterk. XII 241-50 (1893).

Te zamen dus thans 755 geheele of gedeeltelijke versregels.

Wat nu verder de hss. betreft, durf ik, gelijk reeds gezegd, evenals Kalff, gissen dat I en II (door een Leidschen boekbinder?) uit hetzelfde hs. versneden zijn. Wel zijn de afmetingen der brokken niet meer geheel te vergelijken, daar die van I overdwars, die van II overlangs versneden zijn¹⁾; maar het schrift, de initialen, de afkortingen enz. zijn geheel gelijk. Eveneens de spelling: (jonger) dooreenloopen van ‘g’ en ‘gh’, van ‘e’ en ‘ee’, in tegenstelling met de vaste onderscheiding in oudere Vlaamsche hss., tusschen ‘g’ vóór a, o, u en ‘gh’ vóór e, i, tusschen ‘e’ voor ē en ‘ee’ voor ê; voorts z naast s, y naast i, in 't algemeen onregelmatige spelling, en Loyhier.

Eigenaardigheden, niet meer alleen van spelling, maar ook van taal (woordklank, -vorm of -voeging), aan B en M gemeen, zijn o.a. de volgende²⁾: ei iplv. ē: heift, eydel, steide; e(e) iplv. ei: beede, sede; o iplv. a: of; u iplv. : up; aer iplv. (en n.) eer: vertaert; ou iplv. oe: ynouch, ghewouch, louch, proufde; ai iplv. ei in Walsche woorden: plain, grain, castelain; weglating en voorvoeging van h-: ebben, adde, haex; y- iplv. ghe-: ynouch, yslagen, ycloven; de ‘aanloop’ van een zin met dat: vor den keyser dat si quamen enz.; pungieren.

Daarnaast staan ook eigenaardigheden, die - grootendeels trouwens, in deze niet groote fragmenten, allicht toevallig - alleen in B of in M voorkomen; zoo in B: ghescepen, vramen, -lēken (:) = -like, sturte, Spaenyaerden zonder lidw. (zie Stoett, Synt.³ § 97, b); in M: noomten, oynt, coniginne, soe (vr. vnw.), voorts een heele reeks Walsche woorden. Enkele malen - dit dient erkend - verschilt B van M; B: quamen, bide,

1) Toch klopt de breedte der kolommen van fragm. II wel met ¼ van die van I.

2) Ik laat hier, kortheidshalve, de verscijfers weg: desverkiezende kan ieder in deze korte fragmenten de gevallen gemakkelijk vinden.

[p. 142]

ontbiden × M: cam, beide, beiden. Doch tegenover de talrijke punten van overeenstemming schijnen deze enkele gevallen mij toch onvoldoende ter ontkenning der gemeenschappelijke herkomst van B en M uit één hs., dat dan uit Vlaanderen naar Holland verdwaald geraakt zal zijn.

Of S en R eveneens van één, in Zuid-Nederland gebleven, hs. afkomstig zijn, is zonder vergelijking van schrift, formaat enz. natuurlijk niet uit te maken. In allen gevalle hebben zij de spelling Loyer gemeen, in onderscheiding van BM: Loyhier (al is, blijkens het rijm op fier, dezelfde klank bedoeld); R onderscheidt zich ook door de spelling oe iplv. o: coemen, vernoemen, vroeme (in rijm op ghenoemen, nominare), en die van faliant.

Dat zeer vele, de meeste der hier genoemde eigenaardigheden van een of meer der fragmenten Westvlaamsch, of voor 't minst Vlaamsch zijn zal hier wel geen nader betoog behoeven. Ik vestig verder nog de aandacht op vormen en woorden als brocht, (ghe)docht(e), vullike, nare (:), gheselnede, [meer]sene (M IIb 22 = Kalff 98: conjectuur¹⁾.

Vele, wellicht de meeste der genoemde eigenaardigheden zouden echter aan een of meer Vlaamsche afschrijvers te danken kunnen zijn en dus nog niet met volstrekte zekerheid de Vlaamsche herkomst van éénzelfde Dietsche bewerking behoeven te bewijzen. Dit kunnen, met meerdere of mindere zekerheid, alleen de rijmen uitmaken. Hieromtrent zij in 't algemeen het volgende opgemerkt.

De meeste e-rijmen zijn zuiver: ē : ē en ê : ê. Doch in S komen voor: dēde: lêde, sêde (iplv. seide): lēde; in R: stēde: sêde (seide), sêde: waerhēde, en ook: dēren: hêren, die in

1) Zou men in (S) 197, in rijm op gecrigen, misschien mogen invullen: on[tvigen]? Verg. Rein. II 3150 en Verdam i.v. Dit woord, met de bet.: ontloopen, ontvluchten, schijnt daar in 't verband wel te passen, evenals in den Rein. Beide plaatsen zouden elkaar steunen als getuigen voor eene Westvlaamsche herkomst zoowel van deze fragmenten als van Rein. II. Alleen maakt het woord den indruk te behooren tot de jongere, minder edele, voorname taal en derhalve in een ridderepos, althans een van den ouden stempel, kwalijk te passen.

[p. 143]

de bewaarde fragmenten van BM niet gevonden worden; zouden zij er ook elders ontbreken? Daarentegen vinden wij in B heide : vrede, in M zeide : steide (iplv. ē), dus een Wvl. rijm ei : ē. Rijmen als dure : aventure in B en aysuren : geburen in M komen, naar men weet, ook buiten Vlaanderen niet zelden voor. Rijmen -e : -en heb ik in alle vier groepen gevonden. Klinkerrijmen komen vooral in R voor: weten : ghesteken, gaf: dach, spliten : gewarelike, man : lam, hebben : seggen; in S: geslegen : waerheden; in B: arem (indien Te W.'s lezing van 456 juist is; K.:...): waerf, hebben : ontseggen; of deze frequentie in R zou volstaan om ons te rechtigen daarin eene andere redactie te zien, lijkt mij toch wel twijfelachtig. Ten slotte wijs ik nog op het herhaald beroep op de Walsche tale in R 103 en in M 387 (vrij zekere conjectuur).

Thans mogen de fragmenten M, in diplomatischen herdruk, volgen. Cursief staan alle opgeloste afkortingen; cursief tusschen [ ] hetgeen hetzij aan den rand afgesneden, hetzij door afslijting, doorboring enz. niet of kwalijk leesbaar geworden, maar door Kalff of door mij bij (meer of min zekere of gewaagde) gissing aangevuld is; vet of groot kapitaal gedrukt staan de initialen; onzekere lezing is door (?) aangeduid. Hierbij dient opgemerkt dat vooral IVa sedert K.'s uitgave door vocht of door de aanwending van looizuur geleden schijnt te hebben; ik heb althans verschillende vroeger blijkbaar nog vrij goed leesbare plaatsen niet of nauwelijks meer met eenige zekerheid kunnen ontcijferen. Hier en daar heb ik een enkele verklarende noot toegevoegd.

Ten slotte mijn oprechten dank aan mijn vriend De Vreese, die zoo goed is geweest zijne oogen - stellig wel de beste, in dezen meest ervarene kennersoogen! - over mijn afschrift te laten gaan, wien ik dan ook menige juistere lezing en ook eenige andere inlichtingen verschuldigd ben. Mogen uit de Bibliotheca Thysiana of uit het Museum Plantijn-Moretus nog eenmaal meer brokstukken van dit, ondanks vele laprijmen, literair-historisch toch niet onbelangrijk ridderepos voor den dag komen!

[p. 144]

Ia (ed. Kalff 1-50).

 

[Doe zo ze]ide die goede loyhier

 

[Ma]laert eidel deghen fier

 

lates ons vp alle bede¹⁾

 

[H]i es vroet die noyt mesdede

5

Doe zo zeide dus malaerd

 

So nes niet vroet die lombaert

 

Want hi heift so vele mesdaen

 

Hine cans te ghere bate gestaen²⁾

 

So hoe dat die felle lombaert

10

Orghelieus was ende groenyae[rt]

 

Jeghen zinen neue loyhier

 

Nochtan wast leet den Ridder fier

 

Dat hi hem zach gescien dit leet

 

Dat deden hem naturlijc secreet³⁾

15

Dies zo bem ic wel in inne

 

Sormarinde die Coniginne⁴⁾

 

Sach also berecht den felloen

 

Blide was zoe om dat doen

 

Te gayetten dat zoe seide

20

Sonder enich langher beide

 

Nu heift die lombaert groot grief

 

Dats mi vtermaten lief

 

In wils niet hebben in mijn gewoude

 

Eene mine vul van goude⁵⁾

25

Want het es een losengier

 

Doe riep zoe enen escuwier

 

Loop zeitsoe metter vaert

 

Ten Riddere die zit vp twitte paert

 

Zech hem dat ic hem ontbiede

30

Ic zal hem gheuen grote miede

 

Dat hi dor minen wille ride

 

Jeghen die quinteine nv ter tide

 

Die cnape liep wech gereet

 

Alle die lieden dat hi leet

1) : in 's hemels naam (Verdam I 616).

2) = te(r) bate staen, boeten, voldoening geven.

3) Zooveel als: de door de natuur gegeven, aangeboren genegenheid voor den bloedverwant (zie Verdam IV 2205, VII 944)?

4) Sic; deze vorm komt vaak voor: zie b.v. Verdam III 1776.

5) : stuk gouderts.

[p. 145]

35

So dat hi te loyhiero¹⁾ cam

 

Biden toghele hine nam

 

Hi seide te hem met geninde

 

Here Ridder de scone sormarinde

 

Doet v. zegghen ghewaerleken

40

Dat ghi dor hare wilt steken

 

Vrient seit hi het wert gedaen

 

Doe slouchi met sporen zaen

 

Den goeden wreene blankaert

 

Jc wane daer en was gheen paert

45

So goet tien tiden vp den velde

 

Loyhier reet met gewelde

 

Ende met coenen gedochte

 

So wat hi gheriden mochte

 

Met .j. sterken stiuen speere

50

Ter quinteine was zijn gheere²⁾

Men hoor[de]
Want de li
So wel heift
Dattie staken enti[e]
Alle gader vielen in
Duerleet hi zuuerli[ke]
Doe riep tfolc ghemee[nelike]
Dits emmer een vrome wi[gant]
Oliuier ende graue ro[elant]
Seker en hadden hier w
Oursares heere keyser o
Hout te vriende desen saud[enier]
Uwe baniere eidel prin[chier]
Doet hem draghen in den [stride]
Te rechte muechdi wesen [blide]
Dat hi oyt cam in v. la[nt]
Sormarinde de maget v[aliant]
Was in groter feesten be[uaen]
Te gayetten zeidsoe z[aen]

1) Sic; l.: loyhiere.

2) Zie Verdam II 1493.

[p. 146]

20

Gayette dit was wel g[esteken]

 

Desen en zal niet geb[reken]

 

Wat ic hebbe vp eerde[rike]

 

Es al zine zekerlik[e]

 

Herte ziele ende daertoe [lijf]

25

Gheuic hem sprac treyne [wijf]

 

Seker hi es een vroom b[aroen]

oe[n]

[b]aroen

dat zant

[mala]ert de wigant

[d]at sien alremeest

en beede .j. tempeest

ne daer zij reiden

[s]i onderlinge seiden

[Dat die l]ombaert adde den prijs

de de maget iolijs

[t]e gayetten zeide

r was tiere steide

[e]s vele eren waert

[Een vrom]e deghen es malaert

[Niemen sou]dem des bewinden

[Dat hi be]tren zoude vinden

wilt mi verstaen

liken gaen

[c]nape malaert

[alle]weghe hem openbaert

dat hi houde hof

[Om te meer]sene zinen lof

[Ic sal hem gh]euen goets ynouch

haer gheuouch

dat hi wille houeren

le s

[E]nde zeide scone goeder[tiere]
[Tu]wen ghebode bem ic hi[ere]

[p. 147]

 

[Wa]t eist dat ghi ghebiet

 

[Ga]yette zeide eydel diet

5

[Mijn) vrouwe de scone sormarinde

 

[Soe] bidt loyhiere karels kinde

 

[Da]t hi tauont houde hof

 

[Om] haren wille om zinen lof

 

[Do]et hem weten ghewareleken

10

[Da]t hem gheen goet zal gebreken

 

[Do]e sprac malaerd ende louch

 

[Jo]ncfrouwe dats wel onse ghevouch¹⁾

 

[Go]d onse here van hemelrike

 

[J]ont²⁾ miere vrouwe hogelike

15

[Do]e zo zeide dus gayette

 

[Va]ssael willic uuen³⁾ helm zetten

 

[Ic] salne te pointe zetten wel

 

[Malaer]t was herte dankene(?) snel⁴⁾

 

[E]nde voer ter venstre nare

20

[Ga]yette nam den helm clare

 

[Zoe] zetten hem weder vp thooft

 

[Ne] waer teerst des ghelooft

 

[Str]eec zoe hem tanscijn van zweeten⁵⁾

 

[Do]e began in malarde beeten

25

[Een] rechte strael vander minne

 

[Sco]ne zeit hi mine .v. zinne

 

[So]e legghic an v. in goeder trouwe

 

[Eis]t v wille scone joncfrouwe

 

[So] willic ewelic voort an

30

[We]sen gherne v dienst man

 

[He]ere zeitsoe dat willic wel

 

[E]nde (?) dies heift mijn herte spel

 

[Nem]mermee begheeric bet

 

[Doe] gaf zoe hem onghelet

35

[Ee]n herde scone vingherlijn

 

[Da]t daer ontfinc die deghen fijn

 

[Hi] keerde weder ten iostemente

 

[Ga]yette cam met atente

 

[V]or⁶⁾ haerre vrouwe sormarinde

1) ghewouch, met een onder 't eerste been der w.

2) = jonne-t, conj. (?)

3) ụuen.

4) Lees: Malaert was therte te dankene snel?

5) : veegde hem 't zweet van 't gelaat; verg. eenen striken van den plumen (Verdam VII 2316).

6) Of: naer?

[p. 148]

40

[Di]e haer zeide met gheninde

 

[Jo]ncfrouwe ghi hebt lange gelet

 

[Was] die helm wel gheset

 

[Ende] te pointe wel gebonden

 

[Ga]yette scaemde haer tien stonden

45

[Haer] waert(?) aenschijn root

 

[Me]t allen leden¹⁾ zoe verscoot

 

[Zoe] was ontsteken metter minne

 

[Doe] zey[de] dus die Conighinne

 

[Bi] mijns selues sekerhede²⁾

50

[Ic] hebbe eene gheselnede

 

[G]ayette ane v tesen stonden³⁾

T
W
S
Mi
D?
D
O[mme]
De
Da
Do
Jo[n]
So[rmarinde?]
Lo[yhier?]
Do
Va
Ic
Ma[laert?]
E[nde]
Ga[yette?]
End[de]
Ne
Str[iden?]
Do
Du
Sci[lt?]
Di(?)

Ontsteken
Sierlijc met g
Daer die banc met wo
Dier worden die y
daer zullen comen r
Die heren ridende n
Ic bem zeker ende ni[et]

1) : geheel en al (Verdam IV 687).

2) = bi miere trouwe (Verdam VII 938).

3) Deze regel onder aan de bladzijde na een ruimte van 4 regels: klaarblijkelijk een ‘reclame’, de eerste regel der volgende bladzijde.

[p. 149]

 

Dat die feeste w

 

Dat ghi noyt zae[cht]

10

Wat zoudicker of ze[ggen mee]

 

Die daer den prijs [wan(?) in striden]

 

Sal met eeren mo[gen riden]

 

Een wit ors zal m[en hem geuen]

 

Talre beste dat m[ach leuen]

15

Dat diere gesmide e

 

Want ic hebt zelue

 

Hets al gout(?) gel[oues mi]

 

Archoen stegeriep¹⁾ [daerbi]

 

Die breidel es wt(?)²⁾

20

Dies muechdi ge[louen]

 

Met eenen peerle(?) g(?)

 

Woort dat witte or[s]

 

Ende toten tielen(?) o

 

Bi miere trouwen

25

In wiste v. wat z[egghen?]

 

Maer mi dinke bi s[ente jan]

 

Came ter feeste een [aerm man]

 

Hi mochte willen

 

Want de rijcheit v(?)

30

Die men daer zal mog[hen scouwen]

 

Dat den aermen m[an mach rouwen]

 

Ne zoude mo[ghen]

 

Den prijs te beo(?)

 

Bedi daer neuen zo(?) h

35

Dat den armen waer be

 

Dan bider rijche[it]

 

Ende te verliesen

 

Die niet bewaert wert

 

Men noomten es(?) hi

40

Daer die grote h[eere?]

 

Malart zeide het [es waer]

 

Of Malaert blide wa[er]

 

orlof nam da[er die garsoen]

 

Ende dancte zere d[en baroen]

45

Die hem zo wel h[adde]

 

Die cnape liep z[iere straten]

1) Of: stegereep?

2) = wert? Of: ooc?

[p. 150]

 

Nu hoort vanden

 

Sijn paert prouf[de]

 

In diere wijs

50

Of hi ter ioste

ghelet

v]p met .j. lestrote(?)

ilt an ene gote¹⁾

was ghesien

zeide mettien

n schade gedaen

ie vele zaen

e du best snel

[g]edaen herde wel

[gaf h]em enen florijn

e knecht anschijn

[heif]ti wel versien

se]idi mettien

[v]rient ter vaert

[gedr]onken ebben mijn paert

[se]ide met aesticheden

ort wijn beneden

een butseel

[Het mach d]rinken wel zijn deel

des malaert

te danken paert

[i]c niet en weet

mi dats mi leet

zeide de knecht

[d]u hebs recht

t .j. goet geselle

wat ic di telle

ochte in mijn lant

noch .C. bysant

minen bleuen zijn

er in dit huuscijn

verteeren

1) Of: rote?

[p. 151]

 

[d]ese grote heeren

 

salic doen verstaen

35

wapinen ebbe verdaen

 

[w]il ghijs gelooft

 

i nye helm vp thooft

 

[Nochte swert] an mijn zide

 

[Daer med]e men vaert te stride

40

heit bedieden

 

[g]heen goede lieden

 

[v]vrient zeide malaert

 

wapijn ende paert

 

de goet vertaert

45

[m]inen goeden waert

 

en mijn laetste dach

 

ebben mach

 

t zeker zijt

 

[b]ordeerens tijt

50

rect(?) als .j. puut

den daghe vlien

[m]alart die heere

[v]termaten zere

er du best .j. ries

[gh]een noot ebbe dies

[mocht]e men niet veruromen

[m]enich Ridder comen

e dat vrome lijf

dede sonder blijf

hem in den vergieren

i galyen den fieren

r al te male

in die zale

[e]nde princen mede

en dats waerhede

zonder letten

[t]oten stalle zetten

was ter cure

er achemure

uele (?) galissien

s verdect(?) zien

[p. 152]

 

[e]sser vp geseten

 

atene doet weten

 

is preuselike

25

diere ende rike

 

en den orsse zijn

 

en vrouwe (?) fijn

 

ch die chierede

 

[d]ier (?) steden dede

30

vrome galyen

 

i nv wilt zien

 

? manieren

 

st wilt (?) bestieren

 

ie (?) wilt gheuen

35

segt sonder sneuen

 

zeiden ter vaert

 

en haluen liebaert

 

scilt van aysuren

 

erde prijs geburen

40

en eidel heere

 

[g]edaen groot eere

 

[u]we wapine stac

 

hise oit brac

 

en liebaerde van kelen

45

den prijs beuelen

 

n zeiden openbaer

 

[s]eker zi zegghen waer

 

[en]de ic weet wel

 

ickene(?) yemen el

50

c hadde onrecht

Bet voort dedi sta[ppans]
Daerna dedi met gr[oter minnen]
Voren gaen .ij. Co[nighinnen]
Ende met hem lieden de
Ghinc zelue die c[oninc]
Ende menich hogh[e baroen]
Al voren stapte di[e]
Daer die page vp wa[s gheseten]
Entie yrauden doe[ic v weten]

[p. 153]

10

Maecten wel gro[ot ghescal]

 

So si pleghen o[uer al]

 

Dat het ongelo[uelijc waer ter stede?)]

 

Al zeide men v. die [waerhede]

 

Galyen es com[en]

15

met al den prin[chen]

 

Die geede¹⁾ oude

 

Die sinen vader sei

 

In ronceuale b ... [slach]

 

Dat men langh[e claghen mach]

20

Van vianen

 

Die met roelant

 

In ronceuale

 

God moet haer al

 

Daer mede ghinc og[ier]

25

Ende sulke .xl. da

 

Die alle waren

 

Ende heren van

 

Rosemonde di[e]

 

Ende met haer bem

30

Des Coninx a

 

Ter herberghen gh[inc]

 

Aldaer was die er

 

Sijn zij comen

 

Blide was die de[ghen fier]

35

Als hi zach com[en hier]

 

Sinen vader ende zi[ere moeder]

 

Ende ogiere zine[n broeder]

 

Ende zinen groot[vader?]

 

Die zo vele pug[nierde]²⁾

40

In den strijt van [ronceuale]

 

So mi seit de w[alsche tale]

 

Galyen ende zijn

 

Seiden te malar[de]

 

Heere wi gheuen

45

dit juweel t

 

Ghi hebten verdien[t]

 

Des willen wi d

1) Sic, 1.: goede.

2) : te paard op een vijand aanrennen om hem een steek toe te brengen; verg. B IV a (Kalff, vs. 569).

[p. 154]

 

Malaert seide des da[nkic v?]

 

Ende daertoe der mi[nnen?]

50

Want mine hei[ft?]

[Doe so s]eide loyhier die heere
[Sumaglor]ie ic danke v deser duecht

[Ende t]alre eersten ghi muecht

[Gro]et mi sormarinde mijn wijf

[Ende se]gt haer zonder lijf¹⁾

[Da]tse cortelijc sal scauwen

e bi onser lieuer vrouwen

v.(?) danken noch na desen

het sal noch bot²⁾ wesen

[D]at wille god onse here

[Sond]er enich letten meere

[Heift] soe orlof ghenomen

[Menne] wiste waer zoe was becomen

[Die] castelain waende gemoeden³⁾

[Da]t zoe ware van lopen moede

[E]nde niet wel mochte gaen

[N]u wilt van loyhiere verstaen

[W]at hi dede die hoge geboren

[Ga]yetten leidijt te voren

[Loy]hier gayetten int ore seide

[Altem]ale die waerheide

dat si waren ontgaen

zonder waen

[n]adat staet⁴⁾

cht ontgaet

[bi onser lieuer v]rouwen

[trou]wen

Ende zeide dese compan[e]
Moete god achter waren

1) Sic, 1.: blijf.

2) Sic, 1.: bet.

3) : vermoeden, gissen.

4) gaet, met geëxpungeerde g en er boven geschreven: st.

[p. 155]

 

Otte zeide al zonder spare[n]

 

castelain vrient wel com[en]

5

Wat zaken hebdi vernom[en]

 

Dat ghi zijt in dit lant

 

Comen:¹⁾ hi zeide te hant

 

Heere Coninc ic zegge v. te wa[ren]

 

Dat ic qualijc hebbe geu[aren]

10

Ic bem verraden jamerl[ike]

 

Want biden here van he[melrike]

 

Loyhier es mi ontulo[en]

 

Bi uwen brieue eidel bar[oen]

 

Ontbodi mi al met ghene[nt]

15

Dat .v. loyhier worde gese[nt]

 

Ende gayetten metten vrouwen

 

Heere Coninc bi miere trouwen

 

Daer so dedic v. ghebod

 

Maer so moet mi helpen god

20

Als mi loyhier die baroen

 

Diefteliken es ontuloe[n]

 

Ende ooc al die vrouw[en mede]

 

Die lombaert sprac [ter stede]

 

Castelain wat

25

Sidi dronken

 

Ghi segt n(?)

 

Ghi liec[ht?]

Oestgeest, Januari 1927.

j.w. muller.

1) Dubbele punt, als teeken van den overloop!

4) Deze beginletters, hoe gering ook, staande op den omgevouwen rand der andere (verso- of recto) zijde van blad II, meende ik toch mede te moeten afdrukken: zij kunnen bij een mogelijke latere vondst van meer brokstukken misschien nog van dienst zijn.