Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 45

[p. 187]

Gaauwdiefs gramatica.
Met een facsimilé.

In het archief van het Heilige Geest- of Armewees- en -kinderhuis aan de Hooglandsche Kerkgracht te Leiden¹⁾, bevindt zich een folio-vel papier (32 bij 31 cM.), waarvan het watermerk het wapen van Amsterdam en de letters GDvG(?) vertoont; het vel is alleen aan de voorzijde in vier kolommen beschreven; de eerste kolom bevat een reeks teekens en namen; de tweede kolom geeft van die teekens en namen de correspondeerende verklaringen. De derde kolom behelst een reeks van teekens en cijfers die elk een geldswaarde moeten uitdrukken; de vierde kolom vermeldt welke geldswaarden, respectievelijk, door die teekens en cijfers worden aangeduid. Het schrift is, dunkt mij, laat-zestiende-, of vroeg-zeventiende-eeuwsch. Op den achterkant van 't vel (de vierde bladzijde) is met een negentiende-eeuwsche hand geschreven: Gaauwdiefs Gramatica. Het is niet bekend hoe en wanneer dit stuk in het Weeshuis-archief gekomen is, of vanwaar het afkomstig is.

Wat er op dit blad staat, is voorzeker geen ‘gauwdiefs-grammatika’, maar wèl behelst het een soort van ‘dieventaaltje’, namelijk een aantal teekens en termen uit de een of andere overeengekomen taal - die het meest aan een soort van winkeltaal of geheim winkelcijfer denken doet - met de daarbij dienende verklaringen. Teekens of afgesproken aanduidingen van de zes werkdagen van de week; teekens en aanduidingen, of vreemde (meest als Fransch herkenbare) woorden, voor de namen van een aantal kleedingstukken, van eenige

1) Archief H.-G.-Weeshuis: Stukken, Afd. II, Portefeuille II, Omslag I.

[p. 188]

stoffen en enkele voorwerpen in kolom 1 en 2; een herleiding van schellingen en ponden (Vlaamsch) tot guldens in kol. 2 en 4, maken den inhoud uit.

Naast en in verband met het uitvoerig artikel van den heer Moormann over Bargoensch uit de negentiende, maar toch tevens ook uit vroegere eeuwen, mochten deze lijsten, naar 't mij voorkwam, wel een plaats vinden. Het fotografisch facsimile op verkleinde schaal vereischt, na 't gezegde, geen toelichting. Van de woordenlijst (in kolom 1 en 2) geef ik hiertegenover, naar vermogen, den inhoud weer. De lijst van gelds- of muntwaarden (kolom 3 en 4), voor een groot deel heel duidelijk, laat ik voor 't geen er mij minder duidelijk in is, ter beschouwing aan meer deskundigen over. De donkere plekken in de fotografie, langs den rand aan den benedenhoek van de eerste kolom, zijn in 't stuk zelf zoo donker niet; daar zijn het gele vlekken in het papier.

Leiden.

a. beets.

[p. *1]

[p. 189]

(het teeken voor u)	maendach
ma	dincxdach
me	woonſdach
10	donderdach
w	vrijdach
ſ..	Saterdach
b gup	wambais
Ł cals	broeck
ka	jnnocent
bas	kouſſen
baret	hemtrock
coe (?)	hemden
(een teeken)	ſlaeplaecken
toie	ſloopen
mochoor	neuſdoeken
b:	cleyn goet
ho	mans mantel
ff ho	heuijcke
co	vrouwe rock
quet	wacht
E:	Tabbert
m:	vrouwe mantel
ma.	mouwen
ſſ:	ſchortekleen
faly	regencleedt
(een teeken)	Cooper
(een teeken)	Tin
canel	keetel
Pentura	ſchilderijen
(een teeken)	Silver
(hetzelfde teeken) or	Gout
anel	gouwe ring(h)
dia:	diamant
botons	knoopen
batons	Trommelſtocken
cotel	meſſen
ſpade	deegen
(teeken voor zilver) ordosie	gout in een dooſie
(een teeken)	wolle laecken
Ł:	stoffe goet
Ł tt	nieu linden