Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 37

De geslachtsnaam Formijne.

In verband met het raadselachtige mnl. woord formine wordt in Tijdschrift 34, 74 terloops gewezen op den familienaam Formijne, doch zonder dat deze wordt verklaard.

Wil men de herkomst van geslachtsnamen ophelderen, dan moet men allerlei omstandigheden kennen en de noodige gegevens hebben omtrent de familie wier naam men zoekt te verklaren; anders blijft de verklaring onzeker en niet meer dan een losse gissing. Verder moet het toeval medewerken om den dikwijls niet te gissen oorsprong op het spoor te komen.

Zoo vond ik onlangs onverwacht een aannemelijke verklaring voor den naam Formijne, die mij tot dusver duister was. 't Is het ei van Columbus, want de naam blijkt een gewoon patro-

[p. 8]

nymicum te zijn, als Janse(n), Koene(n), Louwe(n); en nog wel een van jongen datum. Dat Formijne niet eerder als zoodanig is herkend komt alleen doordat de mansnaam waarvan de naam is afgeleid zeer ongewoon is en slechts in een beperkt gebied schijnt voor te komen.

Of de mansnaam Formijn thans nog in gebruik is weet ik niet. In de naamlijsten van Leendertz wordt hij niet vermeld, maar wel wordt daar opgegeven de vrouwennaam Formina, die er blijkbaar een afleiding van is.

De sleutel tot de verklaring is te vinden in het Register op de Leenaktenboeken van Gelre, kwartier Nijmegen. Aldaar wordt op blz. 508 vermeld, dat ‘Vermein Derxe’ 6 mergen lands onder Ophemert koopt en daarmede beleend wordt op 27 Maart 1713. In 1736 gaat dit leen over op ‘Derk Vermeyn, erfgenaem sijns vaders Vermeyn Derx’, daarna in 1776 op diens broeder ‘Pieter Vermeyn’ en vervolgens in 1781 op ‘Cornelis Vermeyn, erfgenaam sijns vaders Pieter’. In de leenakte zelf is deze Cornelis genaamd ‘Formijn’.

Verder wordt op blz. 525 melding gemaakt van een erfmagescheid van 15 September 1788 tusschen de kinderen van Gobel Valkis, houder van een leen ‘de Kuiksche tiende op Tiele ende tot Droemt’ (d.i. Drumpt). Onder deze erfgenamen vind ik: ‘Maria Valkis en haar man Adrianus Formijn’ en ‘Barthold Valkis, weduwnaar van Margrita Vermijne’.

Uit deze opgaven blijkt dus dat in de 18^de eeuw een mansnaam Vermeyn of Vermijn in de Tielerwaard een patronymicum heeft doen ontstaan, dat afwisselend Vermeyn, Formijn of Vermijne wordt geschreven. Of hier sprake is van slechts één familie, of van afstammelingen van verschillende personen die den voornaam Vermijn droegen, heb ik niet nader onderzocht. Evenmin weet ik of de tegenwoordige familie Formijne (in Zuid-Holland: Gorinchem enz.) aan de genoemde personen verwant is. Maar ook zonder dat zullen we ons wel niet vergissen, indien wij thans Formijne als een patronymicum opvatten.

[p. 9]

Welke is echter die mansnaam Vermijn, of Formijn, gelijk hij ook uitgesproken werd? Het kan bezwaarlijk iets anders wezen dan de heiligennaam Firmijn. De eerste bisschop van Amiens Firminus (fr. Firmin), als martelaar gestorven, was in ons land niet een der meest bekende Heiligen, maar komt toch in vele oude kalenders van het bisdom Utrecht voor (25 September). Dat Firmijn ook hier als mansnaam in gebruik is geweest, blijkt b.v. uit Van Doorninck's Catalogus der Archieven van het Groote en Voorster Gasthuis te Deventer, waar in 1546 vermeld wordt Firmijn van Mouwick's vrouw. Wij zagen dat hij in de 18^de eeuw nog in de Tielerwaard bekend was, immers Verm(e)yn en Formijn zijn blijkbaar bijvormen van het oudere Firmijn. Misschien bestaat de naam in die streken nog, naast Formina en Formine (want het Rijnschip ‘Formine’ zal als zoovele andere vrachtschepen wel naar een vrouw vernoemd zijn). In Leendertz' lijsten van na 1500 in ons land voorkomende namen wordt Firmijn niet opgegeven. De naam behoort dus zeker wel tot de minder gebruikelijke. Maar dat is ook met andere heiligennamen het geval; men denke b.v. aan de ook slechts gewestelijk voorkomende namen Jerfaas (voor Gervasius) en Manglis (voor Magnus, in de 14^de eeuw Manghenus).

Formijne zal derhalve de genitiefvorm zijn van den voornaam Formijn, Firmijn, en komt dus overeen met geslachtsnamen als Koene, Janne, Jooste, Floore, Koppe, Remmerde, Dirken, Marijnen en vele anderen.

Dr. Beets deelt mij mede, dat in 1880 te Utrecht ook de naam Vermeijne voorkomt.

g.j. boekenoogen.