Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 35

[p. 238]

Kleine mededeelingen.

65. Laboulaye en Betje Wolff.

In het geestige boek van E. Laboulaye Paris en Amérique wordt ons verteld van een kwaker, Seth geheeten, die, op een zeer ongelegen oogenblik door een hond verrast, zich op dat dier wreekt door plotseling uit te roepen: ‘Chien enragé! Chien enragé!’

‘En un clin d'oeil’ - vervolgt de schrijver - ‘il n'y eut plus de bottes aux fenêtres; des milliers de têtes regardaient et menaçaient l'ennemi; pierres, bâtons, meubles pleuvaient comme grêle sur la bête; un coup de feu l'abattit avant qu'elle fût au bout de la rue; elle tomba, pour ne plus se relever, en poussant un hurlement qui me retentit au fond du coeur.’

Vooraf heeft de kwaker den hond aldus toegesproken:

‘Ami ... tu es venu me troubler au moment le plus doux de ma vie; un autre que moi t'aurait battu ou tué, il y en aurait eu le droit; je te montrerai la différence qu'il y a entre un quaker et le commun des hommes. Pour toute vengeance, je me contenterai de te donner un vilain nom’.

Men kan dit vinden op blz. 150 en 151 van den 27^sten druk, in 1872 te Parijs bij Charpentier et C^ie verschenen.

Onlangs het verdienstelijke werk van Johanna W.A. Naber over Elisabeth Wolff - Bekker en Agatha Deken, in 1912 door Teyler's Tweede Genootschap bij de Erven F. Bohn te Haarlem uitgegeven, lezende, vond ik daar op blz. 100/101 een gedeelte aangehaald van een gedicht Vergeefsche Raad getiteld, waarmede Betje Wolff haar dichtstuk de Menuet- en de domineespruik deed vergezeld gaan.

In dat gedicht leest men:

D'uitmuntendste Advocaat, die immer heeft verdedigt
De Vrijheid en de Deugd, heeft honderdmaal gezeid:

‘Kind, wagt je voor de Geestlijkheid!

Wee die haar, ooit, in 't minst beleedigd.

[p. 239]

 

Hoor’, sprak hij, ‘'k zal eens iets verhaalen, dat hier past,

 

Een zeker Fijnman ging langs straat, wierd aangebast;

 

(Hij zag er mislijk uit; - de hond was te verschoonen.)

 

Van Klaasbuurs Lobbes, die niets args had in den zin.

 

Wat, meen je, deed hij tog? zich straks gevoelig toonen?

 

Rost' hij den hond niet af? joeg hij hem weg? niets min.

 

Hij douwt druiloorig voort, och ja hij; onderwegen

 

Kwam hem, 't was middag, 't werkvolk tegen:

 

‘Mijn Vrienden’, zei hij, ‘'k loof die hond is dol’. Met een

 

Ging hij zijn gang. ‘Wat zeid hij?’ vroeg 't gemeen.

 

Wel 't lijkt een kostlijk man, dat zal wel net zo weezen.

 

Het biest is dul; het moet van kant. Hier, jongens, hier

 

Is net jou zaak! Kom voort te werk! Dit stomme dier

 

Is dul en met geen kruijen te geneezen,

 

Het mot zo daadlijk uit den weg.

 

Ploft het maar in de gragt; het mag onmeuglijk leeven.

 

Gij weet, hoe jongens zijn! Met weinig overleg,

 

Wierd Klaasbuurs Lobbes, die in 't minst niets had misdreeven,

 

Van boven neer gebrast. De hond is dol, was 't woord....

's-Gravenhage.

c. bake.

66. Cats' ‘Ick en weet niet wat.’

In de door Witsen Geysbeek bezorgde uitgaaf der Dichterlijke Werken van Jacob Cats (Amsterdam, Gebr. Diederichs 1828), wordt het volgend puntdicht van Hoffham aangehaald:

Gij die den braven Cats slechts met verachting leest,
Wijl ick en weet niet wat in hem u kan mishagen;
Indien die eedle Zeeuw een Franschman waar' geweest,
Gij zoudt met lof van zijn je ne sais quoi gewagen.

[p. 240]

Die regels herinneren ons, dat de hier genoemde uitdrukking vanouds als, aan Cats bijzonderlijk eigen, zijn beschouwd en tevens, dat zij ook in het Fransch voorkomt. Inderdaad is zij zeer gewoon in de Fransche literatuur der 17^de eeuw in den zin van 1^o iets onbekends 2^o iets onbepaalds (‘quelque chose d'indéfinissable’). Littré haalt verscheidene voorbeelden aan uit Corneille, Molière, Fénélon, Bossuet e.a. Uit de schrijvers der 16^de eeuw haalt Littré, indien ik mij niet vergis, geen voorbeelden aan. In de Italiaansche literatuur der 16^de eeuw echter is de uitdrukking wel bekend: in Tasso's werken komt ‘un non so che’ herhaaldelijk voor (‘un non so che d'inusitato e molle’ of ‘d'insolito e d'audace’ e.d.). Ook in de Spaansche literatuur der 16^de en van het begin der 17^de eeuw vinden wij deze uitdrukking; zoo b.v. aan het slot van Bermudez' treurspel Nise Lastimosa (1577): ‘Un no sé qué de aquella dulce boca’; in een Cancion van Boscan: ‘El no sé que de no sé que manera’; in Cervantes' Coloquio de los Perros: ‘un no sé que de entendimiento.’

Het herhaaldelijk voorkomen dezer uitdrukking bij Tasso wordt door John Addington Symonds in zijn Renaissance in Italy (VII, 24) verklaard als een uiting van de behoefte aan of het verlangen naar ‘vagueness that had hitherto found no place in European poetry or plastic art’. De juistheid dezer verklaring moet ik in het midden laten; doch ik wil er ten slotte op wijzen, dat de Italiaansche uitdrukking toch wel in eenig verband moet staan met Latijnsche zegswijzen als: nescio quis, quid, quam magnum, quo pacto enz.

g.k.