Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 33

Kleine mededeelingen.

30. Een tekst voor dockenspullen.

Naar aanleiding van wat de heer Marijnen zegt in de noot op blz. 93 van Dl. XXXII, wensch ik er op te wijzen, dat de dalangs (vertooners) der wajangvoorstellingen in N.-Indië wel degelijk gebruik maken van daarvoor bestemde literatuur, nam. de lakon's (dramatische verhalen) in de Kawitaal opgeteekend en reeds eeuwen oud (Vgl. Veth, Java IV, 192, 218, 229; Serrurier, De Wajang poerwa, Inleiding).

Datzelfde wajangtooneel is in zooverre instructief voor de door den heer Marijnen behandelde quaestie, dat de zoogenaamde topeng en wajang wong overgangsvormen zijn van het schimmen- of poppentooneel tot dat, waarop zich menschen vertoonen (Vgl. Veth, Java IV, 221, 223; v.d. Lith, Ned. Oost-Indië II, 296; Serrurier, De Wajang poerwa, 148, 153).

Groningen.

g.a. nauta.

31. Bierige Matroosen.

(Huygens' Een wijs Hoveling, reg. 75).

J. Terwey teekent daarbij aan: ‘bierigh. Bilderdijk zegt: bierige, d.i. rondgemutste, van birit of barit, ronde muts. Maar het woord zal wel van H.'s maaksel zijn, om de matrozen te kenmerken als bierdrinkers.’ Het Woordenboek der Nederl.

[p. 80]

Taal schrijft II, ii, 2543: ‘Bieren, bebierd (zie die woorden); bierig, waarbij bier gedronken wordt (“een bierich gelach”, de Dene, Test. 374a); ook veel (bier) drinkend (“bierige Matroosen”, Huygens I, 149)’.

De afleiding is stellig juist. Maar ik geloof niet dat de uitdrukking hiermede voldoende verklaard is. Huygens heeft zich, dunkt mij, de matrozen niet voorgesteld als bierbuiken, ook niet als bierdrinkers van beroep; maar als vroolijke kwanten die als zij aan het passagieren zijn, samen de herbergen bezoeken, de bierkan of den bierpot geducht aanspreken, en, vooral als zij boven hun bier zijn, een leven maken als een oordeel. Bierige matrozen zijn dan eigenlijk luidruchtige matrozen. Vatten wij het woord zoo op, dan begrijpen wij waarom H. het gebezigd heeft: hij had het noodig in tegenstelling met het woord stom in den volgenden regel. En nu worden ons de anderhalve regel:

hoe bierighe Matroosen

De Zee vermeesteren door stomme Staele Roosen.

eerst recht duidelijk.

c. bake.

32. Nijdas.

Indien men let 1^o. op de vele samengestelde persoonsnamen in onze taal waarbij het tweede lid der samenstelling een dierennaam is (schoolvos, werkezel, spotvogel, brombeer enz.); 2^o. op het Duitsche woord Frechdachs, onbeschaamde kerel (Flieg. Blätter n^o. 3548 blz. 51: Ist der Frechdachs zum zweiten mal da gewesen); 3^o. op de woorden Neidhammel en Neidhund, beide van een nijdigaard gebezigd, het tweede ook van den Duivel, (zie Grimm, Deutsches Wörterbuch), zou het dan zoo vreemd zijn als men meende eenig verband te mogen aannemen tusschen het woord Nijdas en de nakomelingschap van

Grinbert die das,

Die Reinaerts broeder sone was?

c. bake.