Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 11
(1892)– [tijdschrift] Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde– Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 97]
| ||||||||||
De mensch-wordinghvan het // Eeuwigh Woort // in den schoot van de // Heilighe en Onbevleckte Maget // Maria // volbracht onder de boodschap // van den Aerts-Engel // Gabriël // Tooneel-wijs uytgebeelt // 1686.Persoonen.
Het tooneel gaet open corts nae, toe met den middernacht: de drij eerste bedrijven worden in den hemel vertoont, de twee leste te Nazareth.
| ||||||||||
Inleijdingh.De schim van Adam gaet de H. Maget in haere rust verwecken, opdat sij voor haere voorvaders, in het voorgeborght beslooten, bidden soû.
Schim van Adam.
Ick stap, als afgesant der opgesloote schimmen
In 't helsche voorgeborgt, uijt 's werelts duijstre kimmen,
Om eene maegt van sond' en alle smette vrij
Te bidden dat sij ons een voorspraeckersse sij,
Te wecken, om den heer van ons verdriet te spreecken,
Soo vierigh, dag en nacht, voor sijnen troon te smeecken,
Dat hij ons, naer sijn woort, Messiam nedersend'.
O wee! in wat al ramp, verlangen en ellend'
Heb ick met mijne stam tot desen dagh geseten!
Gebannen uijt Godts oogh, in eenen kuijl gesmeten,
Onseecker op wat tijdt daer uijt te sijn verlost!
Wie achterhaelt wat smert, wat ziel-verdriet dit cost?
Mensch, vraeght gij wie ick ben? Ick vrees mijn naem t'ontdecken,
Om u tot mijnen haet en afkeer niet te wecken:
Ick ben dien snooden vaêr van g'heel het aerdsgeslacht;
'K ben Adam, die u al in duijvels stricken bracht.
| ||||||||||
[pagina 98]
| ||||||||||
Eer gij het licht besat, hebt gij 't in mij verlooren;
In mij wiert gij gedoodt, voordat ge waert gebooren;
Eer u een vrouw ontfingh, wiert gij in mij gedoemt:
Sie of ge mij niet best uw beul dan vader noemt.
Eijlaes! 't geheugt mij nogh, en eeuwigh sal 't geheugen,
Hoe onbecommert ick mijselven cost verheugen
In 't segenrijck genot van mijn onnooselheijt.
Mijn woonplaets was voorsien met overvloedigheijt
Van wellust en vermaeck; geen ongemeene coude,
Geen al te heete son dat soet gewest benaude;
Den hemel wiste niet van donder, blixem, storm;
Het aerdrijck was besaeijt met allerhande vorm
Van bloemen, bij wiens geur en honing-soete waesem
De zephijrs mengelden hun balsem-rijcken aesem;
'T geboomte was gelijck een soet musijcktooneel
Waer duijsent vogeltjes, met lieffelijck gequeel,
Des Echoos wedergalm staegh aen tot antwoord porden:
Daer leefd' ick, sonder vrees van oijt gestoort te worden,
Van allen ongemack, misnoegen, slavernij,
Vrees, quellingh, sieckte, smert, jae van de doot self vrij.
'k Was schoon, gesont en wijs; den coningh aller dieren
Soo van die hier beneên als in de wolcken swieren:
'k Wiert overal geviert gelijck een cleijnen Godt,
De hemel-lieden selfs verheughden in mijn lot.
O menschen, in dat heijl waer ick altijdt gebleven
Gerust en ongemoeijt met alle mijn nae-neven,
Had ick mij van een boom, een vrucht alleen besnoeijt.
Eet, seijde Godt, van al wat in den lusthof groeijt,
Maer wacht u van de vrucht die goet en quaet leert kennen,
Want, op wat dagh gij die sult met de tanden schennen,
Op selven stont sult gij 't bestervenGa naar voetnoot1) met de doot
En sleijpen uw geslacht in een en selven noot.
Och soonen! dat verbont was quaelijck onderschreven,
Of ick, tot spijt van hem, die heer was van mijn leven,
Vergat sijn strengen last en mijn geswooren eedt.
Siet daer den eersten gront van al 't gevolghde leet,
Waernae ick uijt de woonst van Aedens hof gesmeten,
In 't sweet mijns aenschijns moest des aerdens vruchten eeten,
En keeren weer in d'aerd' van waer ick eertijds quam,
| ||||||||||
[pagina 99]
| ||||||||||
Gevolgt in 't duijster graf van mijn heijl-loose stam.
Maer iemant (en soo 't schijnt met reden) sal mij vraegen
Waerom des vaders feijl de kinderen quam plaegen?
Wat deel had hij, die naer tien eeuwen op moest staen,
In 't geen den eersten mensch had tegen Godt misdaen?
Och kindren! uwen wil was in mijn wil beslooten
Als, tegen Godts bevel, ick heb die vrucht genooten;
En nu gij tot de sond met mij toestemmingh gaf,
'T is recht dat gij met mij oock mededeelt de straf.
Den heer woû dat w' een proef van trouheijt souden geven
Eer ons wiert toegestemt onsterffelijck te leven;
Hij koos mij uijt den hoop van g'heel het aerdsgeslacht
Tot een soo wichtigh stuck; hij gaf mij meerder cracht,
Beleijt en wetenschap, hij gaf mij rijper reden
Dan eenigh ander mensch naer mij op aerd getreden:
Dogh, nu 'k met al mijn cracht de neerlaegh heb' ontfaên,
Wie hadde desen strijt geluckiger doorstaen?
Wien had' men, door de hoop van Godt te sijn, door 't vleijen
Van een beminde vroú niet van den wegh sien leijen?
Als liefde en hoveerdij het herte vallen aen,
Hoe sal dat swacke deel die stormers wederstaen?
Och soonen! Satan quam met dees twee legercrachten
En sijn arglistigheijt bespringen d'aerdsgeslachten:
Hij daeghde uijt g'heel den hoop den cloecksten tot den strijt;
Den hoogsten Godt vondt mij bequaemst' tot sulck een feijt,
Hij gorde mij het sweert van vrijen wil op sijde,
Beloofde grooten loon, soo 'k Satan nederleijde,
Soo 'k overwonnen wiert, bedreijghde met de doot:
Ick gaf, dus aengeport, mij selven in den noot,
Dogh, met bespreck dat, 't sij ick boven bleef of onder,
Mijn lot, het lot sou sijn van ijder in 't bijsonder:
Dus trock ick nae den camp; had' gij 'er bijgestaen,
Gij sou' uw luck voor 't mijn oock hebben afgegaen.
Ick vocht; ick dee mijn best; ick wiert in 't velt vertreden;
'K besweeck voor Satans list met al mijn dapperheden;
En gaet gij nu 't bespreck van mijnen lijfcamp af?
Beroemt gij u, soo Godt u 't selve voorrecht gaf
Van voor het aerdsgeslacht met Lucifer te vechten,
Dat gij met meerder eer dat groot geschil soudt slechten?
Bedaer, laetdunckend kint! legh dat vermeten neer,
En, met uw dwaesen vaêr, keer liever tot den heer,
| ||||||||||
[pagina 100]
| ||||||||||
Wiens goetheijt (selfs toen ick hem had geport tot tooren)
Beloofde, dat uijt mij, een maegt sou sijn gebooren,
Die, met haer cloecken voet, sou pletteren de slangh,
Wiens list mij met u bracht in 't onderaerds bedwangh.
Och! soude dees, wiens stem ick tot gebeên gae wecke'
Misschien, tot onser wraeck, vertreên dien helschen necke?
Sou dees' misschien, dien vorst en heijlant brengen voort
Die van ons weeren moet d'erf-smetten der geboort',
Die ons ontsluijten sal de poort der hemel-saelen,
En trecken met sijn arm uijt dees verschoolen daelen?
'K vergeete van nu af hoe langh ick heb' gesnaeckt,
Soo ons dien vrede-vorst van soo naebij genaeckt.
O hoop! hoe soet bevalt gij aen mijn druckigh herte!
O hoop! hoe sachties streelt gij mijn verhoolen smerte!
Het sij ge vleijt of niet, ge troost me voor een tijdt,
Och waer het togh, voor al, hoe wiert mijn ziel verblijdt!
Wijl ick dat heijl verbeij, volherd in mij te vleijen,
Ick sal met meerder rust volherden in 't verbeijen;
Dogh 't schijnt dat mijnen geest inwendighlijck voorseijt
Dat gij niet ongegront mij met die soetheijt vleijt.
(Vertoogh van eenige huijsen, en Mariaes slaepcamer).
Hier woont sij die tot u, mij desen wegh quam baenen:
Ick gae haer in den slaep tot mijne voorspraeck maenen.
| ||||||||||
Eerste bedrijf.Gabriël en Raphaël verwondert over de stilte des hemels, en vrede des aerdrijckx ondersoe cken der selver oirsaeck, en wenschen uijt den naem der outvaders naer den Messias; Uriël hier onder verschijnende, daegt Gabriël voor Godts troon.
Gabriël, Raphaël.
Gabriël.
Wat ongewoone stilte omhelst het hemelrijck,
Getrouwe Raphaël! Wij schijnen algelijck
Met een inwendige stilswijgentheijt bevangen.
De blijde lof-musijck en hemelsche gesangen,
Die engel-melodij, waer mee wij in dit hof
Ophaelden overhants des alderhoogstens lof,
Waerdij en heerlijckheijt, en laet sigh niet meer hooren:
Verbaestheijt houdt in toom de vierigheijt der chooren;
De Seraphijne veel, de Cherubijne luijth,
Al 't snaer- en orgel-spel verwecken geen geluijt.
| ||||||||||
[pagina 101]
| ||||||||||
Dien heldren segen-roep, hosanna! die 't gewemel
En praelende gewelf van desen wijden hemel
Soo lange dav'ren dee, houdt sijne galmen in.
In dees gesteltenis van 't saligh hof-gesin
Munt uijt de diepe rust van 't eeuwigh alvermoogen.
Dien grooten Godt is in sigh selven opgetoogen,
En schijnt inwendiglijck te raemen eenigh werck
Dat g'heel sijn macht vereijscht. De stichting van het perck
Tot 's menschen woonst geschickt; het maecksel van dit wonder
En wel geregelt al; de vormingh van wat onder
Of boven d'aerde leeft, van ijder plant en dier,
De schepping van den mensch en stont hem noijt soo dier.
Dit alles, sonder sijn Almogentheijt te reppen
Cost hij uijt enckel niet tot die volmaecktheijt scheppen,
En stichten met eenGa naar voetnoot1) woort al dese wonderheên.
Volbracht hij dit soo licht, wie achterhaelt waerheen
Dees overleggingh wil? Mijn oordeel bot daertegen,
Niet wetende wat hem dusdanigh magh bewegen.
Raphaël.
Soo is het oock met mij, hoogwaerde Gabriël.
Hoe vlijtigh mijnen geest dit overdenck; hoe snel
D' inbeeldingh wesen magh, om alles t' achterhaelen,
Ick blijf' in 't ondersoeck van dese stilte dwaelen,
En stae nogh meer verbaest, wanneer ge mij soo naeckt
De diepe besigheijt des Godtheijts kenbaer maeckt.
Gabriël.
Daer moet iedt ongemeens en wichtighs sijn op handen;
Te meer, nu d'heerschappij van Romen alle landen
En volckeren te saem vereenight door de vree.
Den toomeloosen Scijth, in woestheijt, ijs en snee,
En wreetheijt opgevoedt, versoeckt door afgesanten
De vrientschap van August. De kem'len, olyphanten,
En dromadaeren, met gesteenten overlaên,
Bewijsen door hun gift, hoe lief den Indiaen
'T verbond met Cesar sij. De noijt gedwongen Parthen
Wiens wapens Romens macht soo lange derfden tartten,
Omhelsen mee den peijs; sij leggen 't harnas neêr,
En senden d' Adelaers van Crassus benden weêr.
| ||||||||||
[pagina 102]
| ||||||||||
De duijtsche volckeren die Rijn en Elbe boorden,
Verkennen selve macht: de vrede voegt het noorden
Met 't suijen, oost met west, van waer de Son opstaet
En uijt de kimmen rijst, tot daer sij ondergaet.
Van d'eerste monarchij gesticht door Nemroths soonen
Tot heden, quam den peijs het aerdrijck noijt bewoonen.
De volcken tegen een om heerschappij gecant
Vernieuwden crijgh op crijgh: den graegen oorloogs brant
Ontvonckte weer uijt d' asch der afgebrande steden.
Chaldeeuw en Assyrier besweecken voor der Meden
En Persen coningen; die, voor Philippus soon,
Den Macedoonschen vorst, voor wiens verheven troon
Het alderbeste deel des werelts scheen te buijgen:
Maer een geringe hant smeet desen bouw in duijgen
En schuerdeGa naar voetnoot1) weer door twist dat groote rijck van een;
Tot dat Augustus quam den keijser-stoel betreên,
En met een vollen peijs het aerdsgeslacht verblijden.
Och Raphaël! och soû den stont der lieve tijden,
Tot 's menschen heijl geschickt, wel naecken? Sou den helt
Messias d' aertsche stam, uijt 't onderaerds gewelt,
Naevolgens het verbont met Abram, comen rucken?
Raphaël.
O mocht dien segen hen, en ons met hen gelucken,
Hoe ras ontweckten wij uijt dees verwonderingh!
Wat vroijelijck geschal! Wat melodij bevingh
Tot 's alderhoogstens lof de negen Engel-chooren!
Hoe sou hosanna sigh op nieuw dan laten hooren,
En galmen door ons hof veel blijer als voorbeen!
Wat blijde maer waer dit de vad'ren, die beneên
In 't duijster voorgeborgt geslooten en gevangen
Naer dien gewenschten tijdt soo vierighlijck verlangen!
Met Adam suchten daer Seth, Noë, Abraham,
Sem, Isac, Israël, en sijn getrouwe stam;
Daer doen sij anders niet, dan bidden, snaecken, weenen:
Hun droevigh kermen dringt door d'alderhartste steenen,
En port wie reden heeft tot een gelijcken rouw.
Maer geen van alle treurt als Jesses soon: men souw
Veel eerder al het vocht der woeste zëen uijtputten,
Dan Davids ongeneucht, gekerm, en hartseer stutten.
| ||||||||||
[pagina 103]
| ||||||||||
Hij sucht, hij bidt, hij roept: O heer, ick send mijn clacht
Tot u, uijt desen gront, uijt desen diepen nacht!
Och heer! Almachte Godt! och keer tot mij uw ooren,
Om mijn benaude bee, en droef versoeck t' aanhooren!
Ontferm u mijns, o heer! en ruck mijn ziel van hier!
Mijn ziel die naer u haeckt, gelijck een vluchtigh dier,
Gelijck een dorstigh hart naer coele waterbeecken!
Mijn Godt! ick roep tot u door puure min ontsteecken;
Ick teer! ick brand! ick blaeck! mijn ziel is buijten raet.
Och com! Och spoeij, mijn heijl! Och toon mij uw gelaet!
Gabriël.
Storten wij op selven toon
Ons gebeên voor Godes troon.
Hemelen ontsluijt uw saelen
Laet den heijllant nederdaelen,
Heijllant van het aerds geslacht
In het voorgeborgt verwacht.
Hoort hoe vierigh die gevangen
Om verlost te sijn verlangen;
Och, sij sijn van smeecken moe;
Hemel, staet hun beede toe.
Beijde.
Daegh Messia! daegh ó oosten!
Com die droeve stam vertroosten.
Raphaël.
Hoor Messia, hoe die schaer
Vol verlangen en misbaer
Tot u kermt, opdat g' hun handen
Soudt bevrijen van doots banden.
Adam roept: O levens boom!
O waerachtigh licht! O stroom,
Lustiger dan dien van Aeden,
Vloeij tot onsen troost beneden!
Strael op ons in desen nacht,
En beneem de doot haer macht!
Noë claegt: O regenbooge
Magh ick ú nogh niet beooge'?
O mijn vrede-duijf! mijn Arck
Com tot uwen patriarck!
| ||||||||||
[pagina 104]
| ||||||||||
Beijde.
Daegh, Messia! daegh, ó oosten
Com die droeve stam vertroosten!
Gabriël.
O mijn goddelijcken Ram,
Roept den grootvaêr Abraham,
Com ons, uijt de slavernijen,
Uijt der sonden jock bevrijen;
Com; mijn ziele tot u brandt,
Leij ons in 't beloofde lant.
Isac kermt: moght mij gebuerenGa naar voetnoot1)
Dat den reuck der acker-geuren
Die 'k uijt Jacobs cleet vernam,
Nu ten vollen tot mij quam!
Jacob: hemel-hoogen leeder,
Dael tot mij van boven weder,
Opdat dees' begraeven schim
Tot u, sijne ster, opclim'.
Beijde.
Daegh, Messia! daegh, o oosten!
Com die droeve stam vertroosten!
Raphaël.
Och, seght Joseph, mijnen staf,
Com togh, tot mijn steunsel af;
Com, o vruchtbaer graen! Wilt laeven
Door uw voedsel uwe slaeven!
Moijses bidt met groot getier;
Braembosch en colom vol vier,
Laet uw licht en gulde straelen
In dien duijst'ren kercker daelen;
Coperen serpent, com neer
En geev' ons het leven weer;
Paesch-lam, manna, voorstel-brooden
Doet ons tot uw tafel nooden;
Druijven-tros, dat door uw wijn
Onse dorst gestilt magh sijn!
| ||||||||||
[pagina 105]
| ||||||||||
Beijde.
Daegh, Messia! daegh, o Oosten!
Com die droeve stam vertroosten!
Gabriël.
Staende son, seijt Iosuë,
Deel ons uwe straelen mee!
Gedeón: o soeten regen!
O! com over ons gesegen!
Com, o schrickigh garsten-broot
Ons verlossen uijt den noot!
'S vijants heir-cracht treckt ons tegen;
Keer op hem sijn eijgen degen.
O! roept Davids droeve stem,
Regen-back van Betlehem,
Mocht ick van uw water drincken!
O! wat laef'nis sou' er sincken
In mijn uijtgeteerde borst,
Tot vercoelingh van een dorst,
Die mij nu soo menigh jaeren
Met haer hitte comt beswaeren!
O mijn Soon! mijn heer! mijn al!
Help mij uijt dit treurigh dal!
Beijde.
Daegh, Messia! daegh, o Oosten!
Com die droeve stam vertroosten!
Raphaël.
Hoor hoe Job in 't duijster kot
U aenroept, sijn waeren Godt:
Com, seijt hij, wit van mijn' hoopen,
Mijn verlosser! Doe mij open
'K heb op u staegh aen betrouwt;
Dat mijn oogh sijn licht aenschouwt,
Dat mijn hert sijn heijl ontvange!
Com, gij toeft ons veel te lange.
O! kermt IsaiasGa naar voetnoot1) keel:
Jesses wortel schiet een steel;
| ||||||||||
[pagina 106]
| ||||||||||
Doe die schoone bloem opstijgen,
Op wie 's heerens geest sal sijgen.
Daniël, niet min bedruckt
Roept: o heer, com af en ruckt
Mij uijt desen kuijl, de weecken
Van uw comste sijn verstreecken;
Steen, stort van 't geberghte neer,
En smijt Babels beelt omveer.
Beijde.
Daegh, Messia! daegh, o Oosten
Com die droeve stam vertroosten
Gabriël.
Jonas in die duijsternis
Sucht als eertijdts in het visch;
En Micheas met verlangen
In sijn ballingschap bevangen,
Bidt, dat hij verschijnen magh
Over wiens geboorte-dagh
'T cleijne Betlehem sal roemen,
En sigh self geluckigh noemen.
Zacharias roept: com, woon
In uw Rijck-stadt, coninghs soon,
Opdat Sions maeghde-Reijen
Sigh in uwe comst verblijen;
Com, o Godt van Abraham,
Heersch in 't midden van uw stam.
Beijde.
Daegh, Messia! daegh, o Oosten!
Com dat droef geslacht vertroosten!
Gabriël.
Soo suchten dagh en nacht die afgestorve vad'ren,
Opdat gij, hunnen heer, hun heijl en Godt soudt nad'ren;
Soo kermen sij om troost, gebannen uijt uw oogh;
Soo senden wij met hen ons stil gebedt omhoogh.
Aenhoor, rechtveerde Godt! aenhoor hun bede en kermen,
En volgens uw genae, wilt over hen ontfermen.
(Uriël comt te voorschijn).
| ||||||||||
[pagina 107]
| ||||||||||
Raphaël.
Waer stapt Uriël heen soo ijverigh en snel?
Uriël.
Heer Gabriël, ick com, door 't opperste bevel,
U maenen, om aenstonts ten hove te verschijnen.
Den Vader, Soon, en Geest, omheijnt met seraphijnen,
Sijn nu, soo 't schijnt, t' en end van hun besluijt geraeckt:
Het Eeuwigh woort heeft sijn stilswijgentheijt gestaekt.
En sal u, soo ick gis, iedt ongemeens beveelen.
Gae, hoor sijn last, en com ons dien dan mededeelen.
Gabriël.
Wijl ick gehoorsaem, blijft volherden in gebêen;
Ick hoop met blijde maer tot u terugh te trêen.
| ||||||||||
Tweede bedrijf.Terwijl Uriël en de Reij uijt den naem van Menschen en Engelen naer Messiam verlangt, comt Gabriël uijt, en vertelt den last, hem door den Alderhoogsten gegeven: Michaël schickt Uriël met die lieve tijdingh naer het voorgeborght.
Uriël, Reij van Engelen.
Uriël.
Ick twijffel schier niet of de volheijt van de jaeren
Geschickt, om 't eeuwigh heijl de menschen 't openbaeren
Is hier, nu Gabriël ten hove is ingemaent.
Reij.
Wat reden ondersteunt uw' hoop?
Uriël.
De sesde maent
Der traege swangerheijt van Zacharias gade
Loopt om; een wonderwerck, dat uijt dien ouden sade
Een mannelijcke vrucht sal werden voortsgebracht:
Een vrucht, die op sijn tijdt versterckt door 's hoogstens cracht
Veel volck door sijn vermaen sal tot de waerheijt leijden,
Om aen den opperheer de wegen te bereijden.
Bemerckt wat steunsel dit aen mijne hoope geeft:
Want, nu heer Gabriël dat werck vercondight heeft,
| ||||||||||
[pagina 108]
| ||||||||||
En weder is gedaegt voor Godts geheijmenissen,
Soo dunckt mij, dat m' hieruijt waerschijnelijck magh gissen
Dat Godt sijn soones comst door hen verconden sal.
Reij
Wat vreught genaeckt ons rijck! Wat blijdschap t' aerdsche dal!
Uriël.
Hemel-dauw, comt neergesegen
En met u den soeten regen,
Regen, die door overvloet
Alle lant verrijcken moet.
Milde wolcken, stort op aerden
Den verwachten, den rechtvaerden
Die, door sijne comst, dit Al
Seg'nen en verheugen sal.
Send het lam, o heer der heeren,
Dat het aerd-rijck moet regeeren
Uijt de rotse der woestijn,
Tot de bergen, waer, door pijn
En verlangen afgesleten,
Sions dochter is geseten.
Och, sij claegt, sij bidt, sij weent
Wenscht en haeckt, versucht en steent;
Sonder eijnde blijft sij kermen
Heer, wilt over haer ontfermen.
Reij.
Send den vorst, den heijllant af!
Vreemde voeren Judas staf.
Uriël.
Goede Godt, sie naer beneden,
Sie tot wat rampsaligheden
Satans loosheijt heeft gebracht
'T meeste deel van 't aerdsgeslacht.
Alle volcken, alle landen
Doen dien hel-hont offerhanden;
Hij ontleent den naem van Godt,
Uwe Maiesteijt te spot.
Laes! hoe menigh menschen-zielen
Sien wij dagelijckx vernielen!
| ||||||||||
[pagina 109]
| ||||||||||
G'heel de stam van Adam is
In volcomen duijsternis.
Leent gij ons gebeên geen ooren,
Och! de werelt gaet verlooren!
Weijgert gij den mensch uw licht,
Wie verheldert sijn gesicht?Ga naar voetnoot1)
Wie ontbindt sijn slaefsche handen,
Soo gij hem verlaet in banden?
Reij.
Send den vorst, den heijllant af!
Satan voert des werelts staf.
Uriël.
Hoor den mensche vol gebreecken,
U om hulp en bijstant smeecken!
Och! sijn quaelen sijn soo groot!
Vreeselijcker dan de doot
Is sijns zielens vuijle wonde
Onderhouden door de sonde.
D'aerde geenen middel weet
Voor een soo verkanckert leet,
Schoon uijt haer aen alle canten
Stoffen, dieren, steenen, planten
Wonderlijck in aert en cracht,
Stadigh worden voortsgebracht;
Schoon haer borgers veel secreeten
Tot verscheijde sieckten weten,
Soo door vonden van 't verstant,
Als bewegingen der hant.
Meer dan mensche moet hij wesen
Die dees wonde sou genesen.
Reij.
Och! den mensch is buijten raet,
Soo g' aen hem geen handen slaet.
Engel uijt de Reij.
Sou van al de Cherubijnen
Niemant dese ziele-pijnen
| ||||||||||
[pagina 110]
| ||||||||||
Stillen connen? Sou niet een
Middel weten voor die ween,
Middel weten, om die herten
Te verlossen van hun smerten?
D' Eng'len sijn doorgaens geacht
Diep in wijsheijt, groot van macht:
Alles wat beneên of boven,
Soo op aerd' als in dees hoven
Is geschaepen en gesticht,
Kennen sij doorGa naar voetnoot1) eijgen licht:
Sij doorgronden d'eijgendommen
Van de dieren, stoffen, blommen,
Sonne, sterren, firmament,
Alles is aen hen bekent:
Boven dien geen sonden-smetten
Hen vervuijlen nogh beletten;
En sou geen van altemael
Middel weten voor die quael?
Uriël.
Meer dan Engel moet hij wesen
Die dees wonde sou genesen.
Reij.
Och! den mensch is buijten raet,
Soo g' aen hem geen handen slaet!
Uriël.
'S menschens sonden en ellenden
Die sijn beijde sonder enden,
D' een' in boosheijt, dees' in pijn.
Och! Wie sal den trooster sijn,
Soo gij, o oneijndigh wesen,
Uijtstelt van hen te genesen?
Alle schepselen der aerd'
Hebben niet in const of aert,
Of het heeft begin genomen
En sal tot sijn eijnde comen,
Uijtgenomen 's menschens ziel
Die in dese rampen viel.
| ||||||||||
[pagina 111]
| ||||||||||
Al des hemels hierarchijen
Sijn geschaepen in de tijen;
Hun begin is u bekent;
Gij alleen sijt sonder end,
Gij alleen den ArtsGa naar voetnoot1) cont wesen
Om dees' wonde te genesen.
Reij.
Och! den mensch is buijten raet,
Soo g' aen hem geen handen slaet!
Uriël.
Sie dan, heer van groot vermoogen,
Naer beneden met meedoogen,
Sie dien grooten crancken daer
Liggen op de doode-baer:
Hoor hem kermen, hoor hem smeecken;
Sie hem d' handen tot u steecken;
Sie hem, heer! hij is schier doodt!
Help hem! help hem uijt den noot!
Los hem uijt der sonden stricken,
Los hem uijt de helsche blicken
Van dien boosen Belial,
Die, verheught in 's menschens val,
U verwijt, dat soo veel zielen
Hem aenbidden, voor hem knielen;
U verwijt, dat g' hen verlaet
In dien hulpe-loosen staet!
Heer, wilt uwen arm uijtsteecken
Om die tijrannij te wreecken.
Reij.
Och! den mensch is buijten raet,
Soo g' aen hem geen handen slaet!
Uriël.
Slae daernevens oock uw oogen
Op de negen hemel-boogen,
Sie, wat glans-gebreck daer sij
Van dien tijdt dat hooveerdij
| ||||||||||
[pagina 112]
| ||||||||||
Uijt dees hoogh-verheven saelen
Soo veel sonnen deede daelen,
Och! wat ongeluck was dat,
Voor die schoone Engel-stadt,
Als de waeckers van haer vesten
Vielen in des afgrondts nesten!
Goeden heer, erstel die schae
Door uw eeuwige genae,
Opdat die soo lang vervallen
En verdelghde Sions wallen
Weder werden opgericht
En versiert met meerder licht,
En vervult met nieuwe benden
Die u loven sonder enden.
Reij.
Send den vorst, den heijllant neer,
Soo erstelt Gij Sion weer.
Uriël.
Sacht, bedroefde Engel-schaeren,
Laet geclagh en kermen vaeren,
Godt heeft ons gebeên verhoort,
Hier ontsluijt de hemel-poort.
Michaël, Gabriël.
Michaël.
Stil, luijstert, hierarchij, naer's Opperstens gebooden.
Gabriël.
Hoort toe, gij Engelen, gij trouwe hemel-boden;
Uw bee vercrijgt gehoor, genade houdt het velt,
Gerechtigheijt stemt toe, de Godtheijt lijdt gewelt,
En sal sigh heden met de menschheijt laeten paeren.
Het ongrondeerbaer werck, waermee ontel'bre jaeren
Godt besigh was, becomt ten lesten sijn besluijt.
Een onbevleckte maegt, gaet dochter, moeder, bruijt
Van haeren stichter sijn, en aen de werelt geven
Een mensche-Godt, voor wie de hem'len sullen beven,
Aen wie den seraphijn, troon, prinsdom, cherubijn,
Geheel het Engels heir sal onderdanigh sijn.
| ||||||||||
[pagina 113]
| ||||||||||
Sij sal voortaen, als 's vaders dochter en vriendinne,
'S Soons moeder, bruijt des Geests, der Eng'len coninginne
Geseten in dit rijck, benevens haeren soon,
De hemel-schaeren sien geboogen voor haer troon.
Den hoogsten heer heeft haer ver boven alle chooren
Met sijn genae voorsien, voor alle vrouwGa naar voetnoot1) vercooren,
Om moeder van het woort, sijn eigen soon, te sijn.
Sij sal hem baeren sonder weedom, sonder pijn,
Geheel, en onbevleckt, en altijt maget blijven.
Den geest des Opperstens sal in haer lichaem drijven
Sijn onbepaelde cracht en goddelijcken gloet,
En voegen 't eeuwigh woort met 't suijver maeghde-bloet.
Daer weet gij mijnen last; verheugt u Engel-reijen,
Terwijl ick alles gae tot mijn vertreck bereijen,
Om met den middernacht de maget, sonder smet,
Te draegen dese maer in 't saligh Nazareth.
(Gabriël binnen).
Michaël.
Roept Hosanna! doet met psalmen,
Blijde schaeren, 't hof weergalmen.
Reij.
Godt sij lof, prijs, heerlijckheit,
Nu en in al eeuwighheijt!
[Dese erhaelingh van de Reij moet in musijck geschieden].
Michaël.
Laet uw stemmen, Engel-chooren,
Laet uw luijth- en snaer-spel hooren,
Denckt op uw verlies niet meer;
'S Hoogstens soon daelt selver neer,
Om, waer d' Engelen uijtvielen,
In te stellen menschen-zielen;
Om door 't werck van sijn genae
Te vergoeden onse schae
En t' erbouwen Sions wallen
Door de hooveerdij vervallen.
Erhaelingh.
Godt sij lof, prijs, heerlijckheijt
Nu en in al eeuwighheijt!
| ||||||||||
[pagina 114]
| ||||||||||
Michaël.
Aerde, wilt u nu verblijden!
Sie, den stont der lieve tijden
Waer nae gij dus hebt gehaeckt,
Dees aenstaende nacht genaeckt.
Godt, door deerenis bewoogen,
Buijgt tot u vol mededoogen;
Uw oneindelijcke smert
Quetste sijn onquetsbaer hert.
Sie den vorst van peijs en vrede
Comt tot uwen troost benede',
Comt om u te maecken vrij
Van de helsche slavernij.
Uwe vrijheijt is voor handen,
Sucht niet meer om uwe banden.
Erhaelingh.
Godt sij lof, prijs, heerlijckheijt
Nu en in al eeuwighheijt!
Michaël.
Springt op, afgestorve vad'ren!
Uwen Godt comt tot u nad'ren!
Springt op Abram, Israël,
Juda, Jesse, Samuël;
Desen nacht wort hij ontfangen
Die sal blusschen uw verlangen,
En u leijden, bijder hant,
Nae 't beloofde vaderlant.
David, slae uw harpe-snaeren,
Wil niet meer van rouw gebaeren;
Sie, hij comt die uijt dat dal
U al t' saem verlossen sal.
Dat de hel om u gesangen
Met verbaestheijt sij bevangen,
Wijl het aerdrijck vol van vreugt
Met den hemel sigh verheugt.
Hemel, voorgeborgt en aerde,
Denckt niet op wat u beswaerde.
Erhaelingh.
Godt sij lof, prijs, heerlijckheijt
Nu en in al eeuwighheijt!
| ||||||||||
[pagina 115]
| ||||||||||
Michaël.
Soo moet men eeuwighlijck, o Engelen, hier boven
En op en onder d'aerd sijn Jonst en Goedtheijt loven,
En met oodmoedigheijt volbrengen sijn geboôn.
Soo wil den Heer dat wij sijn ongeschaepen soon,
Terwijl hij sigh soo laegh voor schepsels gaet verneeren,
Als onsen waeren Godt aenbidden, vieren, eeren.
D' aennemingh van den aert der broose menschlijckheijt,
Sal geenen hinder doen aen sijne majesteijt,
En ons verbintenis tot hemwaerts, geensints krencken.
Wat wesen hij aenveerd, het past ons te gedencken
Dat wij sijn schepselen en onderdaenen sijn;
Hier onder buijge sigh den hoogsten seraphijn
Met soo veel ned'righeijt als een der laegste chooren.
Het comt de dienaers toe hun meester nae te spooren:
Nu Godt den wegh intreedt van slavernijGa naar voetnoot1) en smaet,
Wie denckt 'er nogh dat hem verheventheijt wel staet?
Neen, hierarchijen, neen, leert u met hem verneêren,
Temt uwen moedt, houdt in de vlucht der snelle veeren,
Indachtigh van den val des trotsen Lucifers.
Waer bracht de hooveerdij dien schoonen geest! hoe dwers
Beviel dien steijlen vaert aen sijn verwaende wiecken!
Hij, welckers aenschijn bloosde en blonck, gelijck het kriecken
Der somers morgen-stont; door d'hoogste Godt gesticht,
Om door het firmament te voeren 's hemels licht;
Die claere floncker-star, wiens Diamante-glanssen
Soo schoon ophelderden de negen Engel-cranssen;
Voor wiens verheven troon geheel de hemel-reij
Eerbiedigh nederboogh; die 's hemels heerschappij
En onbepaelde rijck, als Godes stede-houder,
Bestierde in sijne plaets en stutte met sijn schouder;
Dien grooten Engel soo verheerlijckt, soo volmaeckt,
Is door hoogmoedigheijt tot sijnen val geraeckt.
Gepraemt den mensche-Godt voor sijnen heer te kennen,
Ontseij gehoorsaemheijt, stack op sijn trotse pennen
En wou sigh, nevens Godt, verheffen in dit hof:
Dat hooge rijsen dee hem vallen in het stof,
De cracht des blixemviers versenghde sijnen veder,
En smeet hem uijt dit rijck in 't slot der hellen neder:
| ||||||||||
[pagina 116]
| ||||||||||
Daer siet ge waer dien trots den prins der chooren bracht;
Gij, spiegelt u aen hem, getrouwe hemelwacht,
En schick vol nedrigheijt u naer den wil des Heeren,
Wiens Godtheijt sigh soo laegh gewilligh gaet verneeren.
Reij.
Wat wesen hij aenneem, wij kennen hem voor Godt,
En onderwerpen ons geheel aen sijn gebodt.
Michaël.
Uriël, gae aenstonts naer 't helsche voorborgt vaeren,
Om 't naeckend wonderwerck de vaders t' openbaeren,
En boodschap mij hoe hen beviel die blijde maer.
(Uriël eerbiedingh bewesen hebbende, vertreckt).
Volherdt gij in Godts lof te melden, Engelschaer.
Reij.
Hosanna! Sabaoth, hosanna! Heer der heeren:
Dat alle schepsels u aenbidden, vieren, eeren!
Uw glorij! uwen naem! uw roem en heerlijckheijt,
Sij door geheel dit al, eeuw uijt eeuw in, verbreijdt.
| ||||||||||
Derde bedrijf.Behelsende de uijtleggingh van 't Misterij der Menschwordingh: Uriël van 't voorgeborgt te rugh keerende, boodschapt der Outvaderen blijschap.
Raphaël, Michaël.
Raphaël.
Wat geest ontdeckt den gront van die verholentheden,
O hierarchijen prins? Verstandigheijt en reden
Staen stom in 't overlegh van een soo diep besluijt.
Michaël.
'K beken dat mijn begrijp daertegen mede stuijt:
Want, wie can vatten, hoe het onbepaelde wesen
In 't lichaem van een Maegt bepaelt sal connen wesen?
Wat middel om van Godt en mensch te maecken een,
Jae sonder mengelingh van hunne wesigheen;Ga naar voetnoot1)
| ||||||||||
[pagina 117]
| ||||||||||
Soo echter dat men hem waerachtiglijck magh seggen
En Godt en mensch! Wie can sigh self voor oogen leggen,
Dat eene magets vrucht sal wesen Godes soon,
Tweevoudigh in natuer, eenvoudigh in Persoon?
Dat sijne menschlijckheijt sal Godt sijn? Sijne moeder,
Voortteelster van een Godt, haer vader, heer en hoeder?
O hem'len, staet verstelt, uw stichter wort gesticht!
Uw' coningh, eenen slaef! uw schepper, een cleijn wicht!
Uw' Godt wordt eenen mensch! Uw opperhooft, versteecken!
O aerde, stae verbaest! Godts arm is uijtgesteecken
Tot 't grootste wonderwerck dat oijt wiert uijtgewrocht!
Een maget gaet ontfaen, en, uijt haer suijver vocht,
Alleen en sonder man, een waren mensch voortsbrengen.
Natuere, wijck van cant, wil met gedult gehengen
Dat Godt uw ordeningh, gewoonte en zegel breeck',
In eene magets schoot sijn eigen soon opqueeck',
En met de maegde-bloem de vruchtbaerheijt doe bloeijen.
Vlucht Reden, vlucht van hier! Godt gaet geteelt sijn, groeijen,
Sijn voedsel trecken uijt sijn schepsels jeugt en bloet.
Raphaël.
Meer ick 't bedenck, meer mij onmooglijckheijt ontmoet:
'T begrijp van sulck een werck behoort aen 't Alvermogen;
Geen seraphijnschen geest can dit geheijm beoogen.
Michaël.
'T schijnt dat dien grooten Godt met lust heeft aengeleijdt
Tot wercken boven aert en vol verholentheijt.
Hij, enckel in Natuer, drijvuldigh in Persoonen,
Gaet in de mensch-wordingh van sijnen soon vertoonen
Een enckelen Persoon met drij selfstandigheen.Ga naar voetnoot1)
Gelijck de wesentheijt sijn Godlijckheijt, in een
Natuer, den Vaêr, en Soon, en Geest begrijpt; daer ijder
Een waeren Godt is, en niet een van drijen wijder
Sijn wijsheijt, mogentheijt, nogh heerlijckheijt uijtstreckt,
Soo sal het Eeuwigh Woort met vleijs en bloet bedeckt,
Sijn Godtheijt, lichaem, ziel, soo echt en vast vereenen,
Dat hij dees alle drij bepaelen sal in eenen;Ga naar voetnoot2)
| ||||||||||
[pagina 118]
| ||||||||||
Soo echter, dat hij blijv' een waeren mensche-Godt,
En Godt te samen mensch, begreepen in een slot,
En ondersteunt door een eenvoudigen persoone.
Hij sal waerachtiglijck sijn eene magets soone
En Godes; sij soo wel Godts moeder, als dien Heer
Godts vader is.
Raphaël.
Een maegt, een schepsel broos en teer,
Godts moeder sijn? Dat gaet mijn snel vernuft te boven.
Begrijpen can ick 't niet, maer wil het vast gelooven.
Michaël.
Sijn vader blijft den Heer, naer sijne Godlijckheijt;
Sijn moeder wort de maegt naer sijne menschlijckheijt:
Maer sijne menschlijckheijt sal Godt sijn, als gesteven
Door den persoon van 't woort, die sijn natuer sal geven
En dringen door en door de ziele, 't vleijs en bloet;
Soo echter, dat hij geen veranderingh ontmoet,
En geen vermengelingh nogh oock verdeelingh lijde.
Sijn waere menschheijt sal berooft sijn aen haer sijde
Van menschlijcken persoon, noghtans een mensche sijnGa naar voetnoot1)
In volle wesentheijt, niet in gedaent of schijn,
Dogh als een ander mensch, waerachtigh en volcomen.
Sijn bloet en vleijs sal hij uijt 's magets jeugt becomen,
En uijt haer groeijen als een bloem uit haeren steel
Ten opsicht van elck lit soo wel als van 't geheel.
Raphaël.
Maer hoe sal in het vleijs die Godtheijt sijn ontfangen?
Hoe wort de stof geschickt dieGa naar voetnoot2) haer eerst sal omvangen?
In wat gesteltenis, wat vormingh en gedaent
Sal 't aldereerst begin sijns oirsprongs sijn gebaent,
Gelijck doorgaens geschiet in menschlijcke voort-teelingh?
Sal hij, wiens wesentheijt vermengingh, nogh verdeelingh
Can lijden, sijn vereent met weijnigh vochtigheijt,
Die in den eersten staet van haer oirsproncklijckheijt,
Ses daegen, melck gelijcktGa naar voetnoot3), in bloet is negen daegen,
| ||||||||||
[pagina 119]
| ||||||||||
Jae ruijm vier weecken in het lichaem wort gedraegen
Berooft van menschlijcke gelijckenis en vorm:
Die in 't begin gelijck een omgedrongen worm
Sigh in en uijt-treckt, als een mengel-clomp van zeenen,
Bloet, aedren, vlies, en vleijs, niet ondersteunt met beenen,
Maer door malckanderen geweven en verwert:
Dan siet m' alleenelijck omtrent de plaets van 't hert,
Van breijn en lever, drij seer cleijn verheventheden
Gelijck aen bobbelkens, uijt wie alle and're leden
Onordentlijck gevormt voorts comen, soo door een
Met duijsent fijberkens gevlochten, dat men geen
Vertooningh van de vorm eens menschs can achterhaelen.
Sou 's Alderhoogstens soon in sulck een schepsel daelen?
Sou Hij, die ijder dingh sijn maet en orden gaf,
In soo verwerden clomp en maecksel comen af?
Michaël.
'T waer ongeriemt 't volmaeckt met 't onvolmaeckt te paeren.
Op selven oogenblick als 't Woort sal nedervaeren
In d' onbesmette maegt, sal s' Alderhoogstens cracht
Uijt weijnigh suijver bloet van 't Maegden-hert gebracht,
Opstellen een cleijn lijf. volmaeckt in alle leden,
Al ordentlijck geplaetst, al op het netst besneden,
Soo dat van 't meeste deel tot 't minste niet ontbreeckt.
Geen water-spruijt soo snel uijt sijne spring-bron breeckt,
Als dien Almachten Godt in dit gestel sal storten.
Hij treckt sigh in, hij schijnt sijn langhte te vercorten,
Om g' heel sijn wesentheijt te sluijten in die vrucht:
De ziele vergeselt hem met gelijcke vlucht
En doet op selver stont het cleijne lijf bewegen:
'T verstant gaet open, 't hert tot sijnen Godt gestegen
Verkent, bemint, aenbidt, en eert sijn maiesteijt,
Op éénen oogenblick, met gelucksaligheijt,
Door 't Goddelijck gesicht bejonstight en omvangen.
Soo wort des Vaders Soon in 's magets schoot ontfangen,
Soo neemt hij 's menschens vleijs, natuer en wesen aen,
Op selven tijdt bezielt, volschaepen, en ontfaen.
Geheel natuer sal door verbaestheijt stom en stijf staen
Wanneer dien grooten Godt sal in dat cleijne lijf gaen;
Een lijf, het cleijnste dat tot heden wiert geteelt,
Dogh tenemael volmaeckt in ijderleij gedeelt.
| ||||||||||
[pagina 120]
| ||||||||||
O grootsten van de GoônGa naar voetnoot1), o cleijnsten van de menschen!
Begrijp van 's hemels macht, begeert' van 's werelts wenschen!
O groot' en cleijnen mensch! o cleijn' en grooten Godt!
O schepper sonder cracht! o schepsel, heer van 't lot!
Och! waerom uijt uw rijck soo nedrigh afgecomen,
Soo broos, soo cleijn gestel en wesen aengenomen?
Waerom gij, die dit al met uwen vuijst versaemt,
In een soo cleijn begrijp gedrongen en gepraemt?
Ick merck, o grooten Heer, waernae uw driften trachten,
Gij wilt dat elck naer u sigh selven leer verachten;
Dit was uw eerste wit, dit wort uw eerste leer,
En daerom daelt gij self soo cleijn ter aerden nêer.
O onbepaelden Godt! O Opperheer der heeren!
Hoe meer gij u vernêert, hoe meer wij u vereeren!
(Uriël verschijnt van verren aencomende).
Raphaël.
Hier comt Uriël van het voorgeborgt terugh,
Hij stijgt, door 't hemels swerfGa naar voetnoot2), als eenen valck soo vlugh.
Michaël.
Sij welcom, wack're boô! hoe wiert uw maer ontfangen?
Uriël.
O Prins, met duijsenden van vreughde- en lof-gesangen.
Michaël.
Vertel ons in het cort der vaderen onthael.
Uriël.
Mijn comst was nauwelijckx in die verborgen sael
Vernomen door den schijn der heldere Engel-straelen,
Of dadelijck versaemt uijt d'afgelege paelen
Van 't wijde voorgeborgt, der schimmen schaer bijeen.
Een ijder van den hoop, op mijn verschijningh, scheen
Door een voorgaende vreugt d'aenstaende voor te spellen;
Ick, connende niet langer soo lieve maer uijtstellen,
Verclaer hen 't groot besluijt van Godts bermhertigheijt.
| ||||||||||
[pagina 121]
| ||||||||||
Mijn mont had uwen last nogh schier niet uitgeseijt,
Of een verdubbelingh van duijsent blijde tongen
Quam tegen mijne stem uijt d' hoolen aengedrongen,
Met soo verheughden galm, verheffingh, en geschal,
Dat g' heel den hemel scheen vergadert in dat dal.
Hosanna Davids soon! hosanna! duijsent maelen
Weergalmden heen en weer die nieuw verblijde saelen:
‘Gesegent die daer comt uijt 's Alderhoogstens naem
(Riep Adam) met een maer soo lief soo aengenaem!
Dat ons vernederde gebeenten sigh verheugen!
Nu sal dees oude stam voortaen, met vreugt, geheugen
Het knaegende verdriet, gesnaeck, verlangenis,
Waerdoor sij wiert gepraemt in dees gevangenis.
Propheeten weest verheugt, verheugt u, oude vad'ren,
Den lang-gewenschten vorst, den heijlant comt ons nad'ren.’
Hier onder scheijdt den hoop in tweederhande Reij,
Propheeten kiesen d' een, oudtvaders d' ander sij;
Aen die songh Abram voor, aen dese Jesses soone:
Sij songen 's Hoogstens lof, verheften sijnen troone,
Naem, grootheijt, prijs, en eer, erhaelden overhant
Die blijde lofmusijck aen d' een en d' ander kant.
Den goeden David in het melden van Godts wonder
Vermenghde nu en dan sijn harpe-spel daer onder,
En sprongh somwijlen op als eertijdts voor de Arck;
Sijn blijschaps voorbeelt gingh d' oudtvad'ren tot in 't marck,
Verweckte roep op roep, gesangen op gesangen,
Soo dat door 't groot getal der stemmen en der clangen,
De rotsen daverden, het aerdrijck wiert ontroert,
En hunnen wedergalm tot in de hel vervoert.
Michaël.
Maer, segh ons, hoe beviel de tijdingh van die maeren
Aen dien vervloeckten vorst en sijn verdoemde schaeren?
Uriël.
Ick sagh door eene spleet der duijstere spelonck
Dien trotsen Lucifer te midden in den vonck
Der swavel-vlammen op sijn ijsselijcken setel,
Soo nijdigh, soo verwoedt, halsstarrigh, en vermetel,
Als op den eersten stont van sijne wederspalt.
‘Doe (schreeuwd' hij), hemel-vorst, al wat ge cont; ick sal't
| ||||||||||
[pagina 122]
| ||||||||||
Soo maecken, dat de proij die gij mij denckt t' ontrucken,
U niet geheel beval: het sal niet al gelucken
Naervolgens uwen wensch; ick heb nogh moedt en cracht,
Schoon uw verwaeten soon mij sijnen voet-banck acht.
Send, dwingelant, send neer dien trouwen lammer-waecker,
Dien grooten vrede-vorst, dien menschen saligh-maecker,
Send af, en laet eens sien wat hij uijtrichten sal.
Ick weet nogh middelen, om 't aerdsgebroet ten val
Te brengen; al mijn list gebruijcktt' ick niet in AEden;
Men sal mij niet soo licht desGa naar voetnoot1) heldencop vertreden,
Gelijck ghij hebt gedreijgt: geen vrouwe mij vervaert
Hoe wijs, hoe cloeck se sij, hoe nauw gij haer bewaert;
Send, Dwingelant, send neer, laet ons dien helt aenschouwen.’
Michaël.
Verwacht dat u dien trots eer lange sal berouwen.
Uriël.
Dus sprack hij tegen Godt sijn lasteringen uijt,
Waerop al t' effens volghde een schroomelijck geluijt,
Van menigh naar getier, gehuijl, geschater, vloecken
Versamelt onder een uijt al de helsche hoecken.
Een deel van 't swerte rot, spijt hunnen meesters moedt,
Verbergt sich self uijt schroom nogh dieper in den gloet;
Den roep van 't voorgeborgt slaet door hun ingewanden
Gevoeliger dan 't vier; sij schreeuwen, knarsseltanden
En jammeren soo naar, als of uw strenge hant
Hen eerst van boven stortte in 't midden van den brant;
Haet, wraecksucht, nijt en spijt doen duijsent rasernijen,
Doen duijsent doôn naer een in d' helsche schimmen glijen:
De wanhoop woedt en wroet en knaegt de herten door,
Terwijl de vaderen in hun verheughden choor
Hosanna duijsentmael, en duijsentmael erhaelen.
Michaël.
Erhaelen wij met hen, hosanna, in dees' saelen.
Godts glorij, roem, gesagh, prijs, lof en heerlijckheijt } erhaelingh
Sij door geheel dit al. eeuw in eeuw uijt, verbreijdt! } erhaelingh
| ||||||||||
[pagina 123]
| ||||||||||
Vierde bedrijf.Alpheus met sijn liuijsvrou wenscht de Bruijt van sijnen broeder veel geluckx; Maria vertelt de wondere volbrengingh van haere ondertrou.
Alpheus, Maria, Maria Cleophae.
Alpheus.
Aenminnelijcke bruijt van onsen lieven broeder,
Wij wenschen dat den heer en oppersten behoeder
Van Abrahams geslacht u door sijn sorg bescharm!
Maria.
O vrienden! 't is met vreugt dat ick u beijd' omarm! ....
Ick wensch uijt gantscher hert dat u des Hoogstens segen
In allen overval met sijne hulp beiegen!
M. Cleophas.
Dit wenschen wij u mee.
Maria.
Wie in sijn segen leeft
Voor geenerleij geval nogh ramp te vreesen heeft.
Alpheus.
Ick acht mijn broers geluck ten hoogsten top gestegen,
Nu hij soo wijse maegt heeft voor sijn bruijt vercreegen.
Maria.
Nogh meerder acht ick 't mijn nu een' soo trouwen man
De sorge van mijn eer en suijverheijt nam ān.
Alpheus.
Hoe doet uw lief aensien en hert en ziel bewegen!
Maria.
Sagh mijnen bruijdegom hoe gij mij sijt genegen,
Met wat vernoegen wiert hij in den geest geraeckt!
O Joseph, waert gij hier, uw blijschap waer volmaeckt!
M. Cleophas.
Hij wiert door u te sien tot meerder vreugt gedreven.
Alpheus.
Maer suster, segh, waer is dien lieven broer gebleven?
| ||||||||||
[pagina 124]
| ||||||||||
Maria.
Naer d' ondertrou' vertrock hij uijt Jerusalem,
Om sijner saecken noot, nae huijs te Bethlehem,
En sal eer corten tijdt tot mij te rugge trecken.
M. Cleophas.
Wat wil sijn comst in ons al nieuwe vreugt verwecken!
Wat valt hem 't bijsijn van soo lief geselschap soet!
Maria.
'K wensch dat mij Godt eerlangh dien troost genieten doet.
Alpheus.
Toen ick van uw verbont had d' eerste maer becomen,
Wiert door verwonderingh ons huijs gants ingenomen;
'T scheen ons ten hoogsten vreemt, want nogh ick, nogh mijn vrou
Dacht oijt dat onsen broer gesint was tot de trouw;
Dienvolgens wenschten wij dat gij ons wout ontdecken
Hoe gij den ondertrou quaemt t' samen te voltrecken.
Maria.
'K was mede tot dien bant in geenen deel gesint;
Want midts ick van mijn jeugt de cuijsheijt had bemint,
En Godt mijn maegdebloem voor eeuwigh opgedraegen,
Had' ick voor 't houwelijck een ongemeen mishaegen.
Maer 't schijnt den Heer heeft naer een ander wit gemickt,
Sijn wil gaet haeren gangh, hoe zeer den mensche schickt;
Dees waerheijt wort genoegh door ons verbont gesteven.
Ick (soo u is bekent) die van mijn kintsche leven
Des Hoogstens tempel had, met vlijt, ten dienst gestaen,
Wiert end'lijck, toen mijn jeugt sijn rijpheijt had ontfaen,
Door 't priesterlijck besluijt en raet geschickt ter trouwe.
Och vrienden! och wat bracht dat voorstel mij in rouwe!
'K vertoond' oodmoediglijck de priesters hoe 'k wel-eer
Naer mijner oud'ren doot, den Alderhoogsten Heer
Mijn maegdom had verlooft; dienvolgens was bij eede
Verplicht het eensaem padtGa naar voetnoot1) der reijnheijt in te trede'.
Sij om soo vreemde saeck verstelt, gaen Godt te raed';
Hij antwoordt op hun vraegh, dat m' al het man'lijck saet
| ||||||||||
[pagina 125]
| ||||||||||
Van Juda, op dien tijdt, in Sions wal beslooten,
Om mij tot eene bruijt t'aenveerden, sou doen looten.
Ick in den geest gemaent tot onderdanigheijt
En niet bevreest te sijn voor mijne suijverheijt,
Stem toe, vol hoop dat Godt mij sou van smet bewaeren.
Men daegt al Judas jeugt: veel jonge lien vergaeren
Op een soo vreemt besluijt in 's Heerens woonst bijeen.
De priesters, om mij, naer Godts uitspraeck, te besteên,
Doen ijder van den hoop een houte roeijken langen,
Met voorstel, dat ick hem tot bruijgom sou ontfangen
Wiens taxken door 't autaers aenraecken bloeijen sou.
De looters gaen in 't rond door 't goddelijck gebouw
Tot d' aengewesen plaets met d' houte roeij in handen.
Veel gasten vierigh om hun vrijheijt te verpanden,
Verlangen naer hun beurt: veel raecken den autaer,
Maer sonder dat hun roeij d'aenraecking wort gewaer.
In 't end comt uwen broer, dogh met seer traege schreeden,
En schier daer toe gepraemt, ter lootplaets aengetreden;
Hij steeckt sijn hand uijt, raeckt den Aut'er met sijn roeij,
En siet! aenstonts verschijnt een tros van menigh bloeij
Aen 't versgebotte hout; waer bij een glans van straelen
Tot tuijgen van Godts keur, op hem, quam nederdaelen.
Een ijder stont verbaest om dese wonderheijt;
Hij selver wiert ontstelt door innerlijcken strijt,
Sigh siende, tot de trou, door Godts verkiesingh, dwingen.
Ick wiert, dier tijdt, tot hem van weerdige ouderlingen
Geleijdt, als eene bruijt, verciert en opgeschickt.
Ick stont door eerbaerheijt verslaegen en verschrickt,
Een coude grillingh gingh door buijte- en binne-leden,
Te meer toen voor het volck den priester quam getreden
Om mij met uwen broer te voegen hant aen hant.
‘Neem, Joseph, (seij dien heer) dit onbesmette pant
Tot een getrouwe bruijt uijt 's Alderhoogstens orden;
Noghtans, niet om van u als vrou gebruijckt te worden,
Maer op dat gij haer eer en maegde-bloem bewaert;
Leef soo met haer alsof gij broer en suster waert.’
M. Cleophas.
O openbaere blijck van Godts Almogentheden!
Alpheus.
'T schijnt Jesses roede bloeijt, Messia com beneden.
| ||||||||||
[pagina 126]
| ||||||||||
Maria.
Mijn bruijgom, gants erstelt door een soo schoon besluijt,
Ontvingh op die voorwaerd' mij tot sijn echte bruijt:
Dus wiert ons alle vrees en twijffelingh benomen.
Daer siet gij hoe wij sijn tot d' ondertrou gecomen.
M. Cleophas.
Gelooft sij d' hoogste Godt die aen soo suijver hant
Uw reijne maegde-bloem en trouheijt heeft verpandt.
Alpheus.
Die mijnen broeder wil de suijverheijt en trouwe
Geheel en ongeschendt met u doen onderhouwe'.
Maria.
Geen vreese voor mijn eer stel mij voortaen in pijn,
Nu sulck een bruijdegom moet haer bewaerder sijn.
M. Cleophas.
Begaefde suster, wilt in 's hertens vrede leven
'T wort laet, lij dat wij ons te saem nae huijs begeven.
Maria.
Uw bijsijn is mij lief, dogh 'k laet u ongepraemt.
Alpheus.
Uw heusheijt, wijse maegt, ons vrijigheijt beschaemt;
Wij houden u te langh uijt d' hemels oeffeningen.
Maria.
Verlof, gij oeffent mij in Goddelijcke dingen.
M. Cleophas.
O! hadden wij 't geluck u t' onsent eens te sien.
Maria.
Dat sal eer corten tijdt met mijne vreugt geschien.
Alpheus.
Blijf tot dien stont gegroet, o suster!
Maria.
'S hemels segen
Versel u, lieve twee, op allerhande wegen.
[Gordijnen toe].
(Alpheus en Maria Cleophas uijt).
| ||||||||||
[pagina 127]
| ||||||||||
Alpheus.
Noijt sagh ick meer verstants en sed'lijckheijts bijeen.
M. Cleophas.
'K beken dees beijde sijn in haer gants ongemeen;
Begaefder quam er noijt aen mijn gesicht te voren.
Alpheus.
Sij schijnt tot maiesteijt en heerschappij gebooren:
Haer wesen dient tot proef van 't conincklijck geslacht,
Self doen sij haer soo cleijn en soo onweerdigh acht.
M. Cleophas.
Voegh hier de schoonheijt bij: wat lieffelijcke straelen
Laet s' uijt den cuijschen glans van haer bruijn oogen daelen!
In dees Pandora is de schoonheijt gheel versaemtGa naar voetnoot1).
Alpheus.
Mijn gemalin, dat 's wel van haere schoont' geraemt;
'K sie tegen uw besluijt niet 't minst te wederleggen;
Maer van haer eerbaerheijt valt vrij wat meer te seggen.
S' is schoon, ick stem het toe, jae soo, dat, waer sij schijnt,
Nootwendigh alle schoont' van andere verdwijnt:
S' is schoon, jae niet alleen in uijterlijcke leden,
Dogh selver in verstant, geheugen, wille, reden;
Maer als ick opmerck neem van haere suijverheijt,
Dunckt mij soo veel dan niet al wat 'er is geseijt.
Want (om van haere jeugt en jonckheijt niet te spreecken)
Waer sagh men onder ons een maget soo ontsteecken
| ||||||||||
[pagina 128]
| ||||||||||
Tot eerbaerheijt, dat sij haer maegdelijcke slot
Voor eeuwigh heeft verlooft aen haeren heer en Godt.
S' is d' eerste van de stam uijt Abraham gesprooten;
En, om met meerder lof haer reijnheijt te vergrooten,
Hoe schoon en lief gelonck uijt haer gesichte daelt,
Het wederhoudt de min terwijl het ons bestraelt.
De liefde en maiesteijt beheerschen 't selve wesen;
Wijl d'een beminnen doet, doet d'ander ijder vreesen,
Beminnen vol eerbiet, en vreesen vol genucht;
O suijver liefdens end! O soete vreesens vrucht!
O liefde die ons doet in haer Godt self begeeren!
O vreese die ons doet in haer Godts schoonheijt eeren!
O wondre liefd' en vrees! beij even soet en groot!
Wel saligh die bij haer magh blijven totter doot!
M. Cleophas.
Och Salomon! waert gij op desen tijt hierboven,
Wat deê uw penne niet om dese bruijt te loven!
Die bruijt, een cort begrijp van al wat is volmaeckt,
Gelijck aen die, waerna gij eertijdts hebt gesnaeckt.
Of is het sij misschien? Is 't sij, die is geschaepen,
Omdat den hoogsten heer in haer genucht sou raepen?
Ick weet niet wat mijn ziel tot dees voorseggingh praemt,
Noghtans, ick segh niet meer dan haere deugt betaemt.
Alpheus.
Com, Joseph, com, mijn broer, mij lief voor alle menschen,
Dat ick u veel geluckx met sulck een bruijt magh wenschen.
| ||||||||||
Vijfde bedrijf.Behelsende de Bruijloft-sangen op d'aenstaende versamelingh van de Gode- en Mensch-lijckheijt, alsmede de Boodschap des Aerts-Engels Gabriëls.
Reij van Engelen.
1e Engel.
Comt neder, opgepronckte maets,
Comt neder tot de bruijloftplaets,
Waer d'oppervorst der hemelschaeren
Sigh selven met het vleijs gaet paeren.
| ||||||||||
[pagina 129]
| ||||||||||
Hier woont de maegt, die haeren Godt
Sal draegen in haers lichaems slot,
En hem, die geen begin verkende,
Uijt haeren schoot op aerden sende';
Hier woont de maegt, wien Gabriël
Gaet groeten, volgens Godts bevel,
En haer daer nevens openbaeren
Dat sij haer eijgen Godt sal baeren.
Erhaelingh.
Com, hymen, stap ten hemel uijt
En leij den bruijgom bij de bruijt.
2e Engel.
Siet, Engelen, hoe d'avont-sterre
Dit stil gewest belonckt van verre!
De son is t' eijnde van haer baen,
Den soeten tijdt, de nacht comt aen,
Een tijdt van bruijloft en versaemen;
Dan comen d' echte lieven t' samen;
Dan roept de bruijgom aen de door:
‘Mijn tortel-duijf, mijn bruijt, com voor:’
Dan comt de bruijt met vlijt geloopen,
En doet hem haere camer open;
Dan rijsen vree en vreugt in top;
Dan houden clacht en suchten op;
Dan singt m' in 't ront met open keelen;
Dan raeckt men luijthen, harpen, veelen;
Dan hoort men niet dan melodij,
Dan siet men niet dan vrijerij;
Dan comt den minnelijcken hijmen
Der lieven herten t' samen lijmen;
Dan maeckt hij van de twee maer een;
Dan wort al 't beijder goet gemeen;
Dan roept de blijde maegden reije
O hijmen! hijmen! hijmeneije!
Erhaelingh.
Com, hijmen, stap ten hemel uijt
En leij den bruijgom bij de bruijt.
| ||||||||||
[pagina 130]
| ||||||||||
1e Engel.
O hijmen! onder al die minden
Was sulck een bruijgom niet te vinden
In schoonheijt, liefde, suijverheijt,
In grootheijt, rijckdom, majesteijt.
Hij is den schoonsten aller menschenGa naar voetnoot(1.)
Waernae een bruijt sou connen wenschen.
Al 't vocht, dat uijt de beecken vliet,Ga naar voetnoot(2.)
En bluschte sijne liefde niet.
De witte lelijen der daelenGa naar voetnoot(3.)
En connen niet bij hem ophaelen.
Als eenen reuse treedt hij voortGa naar voetnoot(4.)
Tot haer die sijne siel bekoort.
Hij comt gelaên met al de schattenGa naar voetnoot(5.)
Die aerd' en hemel can omvatten;
Sijn glorij is oneindelijck,Ga naar voetnoot(6.)
Het hof des hemels is sijn rijck.
Hij snaeckt, hij roept naer sijn beminde:
‘Mijn hertie! waer sal ick u vinde'?
Stae op, mijn duijve! mijn vriendin!
Stae op, laet uwen bruijgom in!
Eij spoeij, mijn liefste! spoeij, mijn schoone!
De lent begint sigh te vertoone!
Den rouwen winter is van cant;
Den regen valt niet meer op 't lant;
De bloemen rijsen uijt haer wortel;
Men hoort de stemme van de tortel;
Men siet alree de wijn-gaert spruijt:
Och com, mijn schoone, spoeij, mijn bruijt!’
Soo snaeckt, soo sucht hij, Engel-reije;
Roept hijmen, hijmen! hijmeneije!
Erhaelingh.
Com, hijmen, stap ten hemel uijt
En leij den bruijgom bij de bruijt.
2e Engel.
Geen schooner bruijt in geest en leden
Verscheen er, hijmen, hier beneden;
| ||||||||||
[pagina 131]
| ||||||||||
Niet d'alderminste vleck of smet
Haer schoon en suijver lijf beset;
Uijt duijsent is sij uijtvercooren;
Als eene lelij in de dooren,
Steeckt uijt dit suijver minne-pant
Bij al de maegden van het lant:
Uijt haer vloeijt niet dan honingh neder;
Gelijck op Libanus een ceder,
Of een cijpres op Sions top,
Soo heft sij haere schouders op:
Sij bloeijt als Palm in Cades weijen;
En als in Jerichoos valleijen
Een vers ontloocke roode roos,
Soo schiet sij haer coraele bloos;
Als eene der olijven boomen
In 't velt, of langst de waterstroomen
Een wijdt getackte wilge op straet,
Soo is 't dat sij verheven staet.
Och hijmen! Bij haer maeghde-geuren,
En can caneel nogh balsem dueren;
Als uijtgelesen mirrhe-vocht,
Vult sij met soeten reuck de locht;
Haer voorhooft is met gout behangen;
Granaten bloeijen op haer wangen;
Haer mont omringelt root corael;
Haer spraeck munt boven Engel-taal;
De gracij doet uijt haere lippen
Een overvloet van soetheijt slippen.
Och! van wat cant men haer beoogt,
'T is al volmaeckt wat sigh vertoogt:
Hef op, hef op dan, Engel-reije,
Roept hijmen, hijmen, hijmeneije.
Erhaelingh.
Com, hymen, stap ten hemel uijt
En leij den bruijgom bij de bruijt.
1e Engel.
Wat sullen twee soo schoone deelen,
O hijmen! schoone vrucht voortteelen!
Een vrucht, een proef van Godes cracht;
Een cort begrijp van sijne macht;
| ||||||||||
[pagina 132]
| ||||||||||
Den heer van vier, vocht, aerd' en wolcken;
Den salighmaecker aller volcken;
De hoop van die in twijffel sijn;
Den troost van wie er leeft in pijn;
Der swacken moedt; den arm der stercken;
De rust voor die in onrust wercken;
Het ancker midden in tempeest;
De ree aen hem die schipbreuck vreest;
Den banden-breecker voor de slaeven;
De spijs om hongerige te laeven;
Belegerden eene stercke wacht:
Een noort-star voor wie zeijlt bij nacht;
Een sonne tegen duijsternissen;
Een leijdtsman voor die 't voet-pad missen;
Een leeraer den onwetenden;
Een rijckstoel den oodmoedigen;
Een vasten stut aen allen mancken;
EenGa naar voetnoot1) artsenij aen allen crancken;
Versoender voor wie heeft misdaen;
Verlichter van wie is gelaên;
Oogh-meester voor de blint gebooren;
Naespoorder van wie was verlooren;
Erkooper van wie was verkocht;
Lichtgever aen wie waerheijt socht;
Ontsluijter der gesloote monden;
Weghnemer van des werelts sonden,
Bijstaender voor die sijn in noot;
Verwecker van wie was gedoodt;
O Bruijt! wil met uw' bruijgom paeren
Om een soo grooten soon te baeren!
Erhaelingh.
Com, hijmen, stap ten hemel uijt
En leij den bruijgom bij de bruijt.
2e Engel.
Maer stil, ick sie de boogen dreunen
Die d' Engel-wooningh ondersteunen!
Gesellen, hoort! den hemel kraeckt!
Het aerdrijck beeft! wijl Godt genaeckt,
| ||||||||||
[pagina 133]
| ||||||||||
Om met de menschelijcke leden
Te voegen sijn Almogentheden!
'T is tijdt, hef op, o Engel-Reij,
Roept hijmen, hijmen, hijmeneij!
Erhaelingh.
O hijmen! hijmen! hijmeneij!
[Gordijnen op].
Maria verschijnt in haer slaepcamer in 't gebedt.
Wegh slaep-lust! Eer mijn hert sigh tot de rust begeeft,
Sucht ick nogh eens naer hem die mij geschaepen heeft;
Sucht ick nogh eens naer hem, die ijder stont mijn leven
Genadighlijck bestraelt en nieuwe cracht comt geven;
Want nu hij ijder stont mij waerneemt en bestiert,
'T is recht dat ijder stont mijn hert sijn jonsten viert.
Al laet ick, sonder sijn genade te belijen,
Niet eenen oogenblick van mijnen tijdt ontglijen,
Eijlaes! wat richt ick uijt! Mijn lof-sangh wort verstomt
Nu hij met duijsenden weldaeden haer voorcomt.
O mocht ick met mijn stem al d'Engeltongen paeren
Om sijn waerdij en mijn verbint'nis t' openbaeren,
Ick deê des werelts ront weergalmen sijnen lof,
En songh sijn weerde roem door g'heel het hemelshof;
Ick liet door selve hulp, de ballingen, geseten
In droevigh voorgeborgt, sijn jonstigheden weten;
Ick porde David self te spelen op sijn luijth,
Te melden onder d'aerd', Godts eer-naem overluijtGa naar voetnoot1).
| ||||||||||
[pagina 134]
| ||||||||||
Bedruckte ballingen! wat hebt ge niet geleden,
Soo lang uijt Godes oogh gebannen daer beneden!
Och, vader Adam! och! hoe heeft uw droef vertoogh
En beede, desen nacht, ontstelt mijn slaepend oogh!
Uw teere clacht doorsneedt de gronden van mijn herte
Door 't levendigh verhael van uw verdriet en smerte.
Och of mijn stil gebedt bij Godt soo veel vermocht,
Dat gij in 't voorborgt wiert door sijnen troost besocht!
Almogenden, ontferm u over dees ellenden,
En doe de heerschappij van dien arts-vijant enden!
Het is soo langh geleên dat gij aen Abraham
Den heijllant hebt belooft te senden uijt sijn stam;
Het is soo langh geleên dat Jacobs cleeders geuren
Aen Isac spelden voor dat dit eens sou gebeuren;
En Jacob self daernae, voor hij in u ontsliep,
Door dese hoop vervult tot sijn verlosser riep;
Het is soo langh geleên dat David, vol verlangen
Tot sijn Messias comst, in sijne ziel bevangen,
Versuchtte naer dien tijdt, gelijck een vluchtigh hert,
Wanneer het naer de beeck door dorst gedreven wert!
Eijlaes! hoe menige oudtvaders en propheten
Sijn met den selven wensch in 't voorgeborgt geseten!
Hoe vierigh haecken sij naer dien gewenschten dagh!
Wat senden s' onder dies al suchten en geclagh
Nae boven, uijt den gront van die geslooten hoolen,
In Beelsebubs gebuert, uijt uw gesicht verschoolen!
Sie neder, goeden Heer, sie neder, grooten Godt!
Erbarm u over hen, die in dat doncker slot
Naer uwe deerenis en hun verlossingh haecken!
| ||||||||||
[pagina 135]
| ||||||||||
Erbarm u over hen die hier op aerden waecken,
Berooft van uwe jonst en hunne zielen-rust;
Dogh over hen vooral, die voor de dwaese lust
Van hun begeerlijckheijt en inborst voortsgedreven,
Niet weten wie ge sijt, en tot wat end' sij leven.
O Heer! verbergt gij hen de claerheijt van uw licht
In sulck een duijsternis, wie opent hun gesicht?
Comt gij niet selver af om hunnen Arts te wesen,
Wie sal hun herte-quael en vuijle wond genesen?
Och! och! het meeste deel sijn naer de ziele doodt;
Com, oeffen uwe macht en help hen uijt den noot.
O mocht uw dienst-maegt nogh soo langh op aerden leven
Tot ons dien heijllant wiert uijt uwen schoot gegeven!
Mocht ick toch eens aensien dat hemels vrede-pant,
Of slechts maer sijnen rock genaecken met de hant
En tuijgen met een woort de driften van mijn minne!
Dat waer te groot geluck en eer aen een slaevinne!
Ick leefde vergenoegt, soo ['k] haer maer eens aensagh
Dio dien verlosser ons sal brengen voor den dagh;
Ick leefde vergenoegt, mocht ick dees teere leden
Maer eens in haeren dienst oodmoedighlijck besteden;
Mocht ick met dese hant ontschoeijen haeren voet
En wat een dienstmaegt meer aen haer meestersse doet.
[Den incomenden Engel maeckt gerucht].
Maer sacht! wat vreemt gerucht verneem ick aen mijn ooren?
Wie sal mij hier bij nacht in mijne rustplaets stooren?
Wat siet mijn oog bij 't licht? O hemel! stae mij bij!
Wat vreemden jongelingh comt hier soo laet tot mij?
Gabriël
(stil).
Mijn tongh is door eerbiet met sijnen last verlegen!
[Mariam naederende, seght]:
Ick groet u, Reijne Maegt, vol gracie en vol segen!
Den Heer der Heeren is met u in alle tijdt;
Voor al het vrouw-geslacht sijt gij gebenedijdt.
Maria
(stil).
'K ben innerlijck ontstelt door achterdocht en vreesen.
O Heer! wat voor een boô, wat boodschap magh dat wesen?
Gabriël.
Vrees niet, Maria, want gij gracij hebt voor Godt
Gevonden: Sie, gij sult in 't suijver lichaems slot
| ||||||||||
[pagina 136]
| ||||||||||
Ontfangen en een soon voortsbrengen, en hem geven
Den naem van JESUS. Hij sal groot sijn en verheven,
De werelt door genoemt des Alderhoogstens soon.
Den Heere Godt sal hem sijn vaders Davids troon
Oprichten, en hij sal in Jacobs huijs regeeren
In allen eeuwigheijt. Sijn rijck-stoel sal in eeren,
Gesagh en mogentheijt volherden sonder end.
Maria.
Hoe sal dit wesen? Want mij geenen man bekent.
Gabriël.
Den Heijl'gen Geest, o maegt, sal daelen in uw leden,
En 's Hoogstens cracht sal u omlomm'ren; om die reden
Sal 't heijligh dat uijt u nae dien wert voortsgebracht,
Genoemt sijn Godes soon. Bemerck hier uijt sijn macht:
Elisabeth, uw nicht, naer ongemeen verlangen,
Heeft endelijck een soon in ouderdom ontfangen;
En sij, die tot nu toe onvruchtbaer wiert geacht,
Is in de sesde maent getreên van haere dracht:
Want het oneijndelijck en goddelijck vermoogen
Sal niet onmoogelijck aen sijnen wil gedoogen.
Maria.
Ick onderwerpe mij aen al wat ['k] heb gehoort;
Sie 's Heerens dienst-maegt, mij geschiede naer uw Woort.
[Naer dese woorden gaet den homel open: Godt den vader omheijnt met Engelen send sijnen geest onder de gedaent van eene Duijve schielijck met grooten glans over de h. Maget, die met Gabriël eenige oogenblicken verbaest en onbeweegelijck overbrengt; waerop het vertoogh van de h. slaepcamer toegaet onder 't volgende gesangh].
Glorij! roem! prijs! eer! en lof!
Gode in des hemels hof!
Vree op aerden aen de menschen
Die naer sijn behaegen wenschen.
| ||||||||||
Sluijt redenGedaen door Gabriël met de Engel-Reij.
Daer is het Eeuwigh Woort van eene maegt ontfangen!
Daer is de Godlijckheijt met vleijs en bloet omvangen,
| ||||||||||
[pagina 137]
| ||||||||||
De broose menschlijckheijt geworden eenen Godt,
Beij onder een persoon bepaelt in 't maegde-slot!
Het werck, waermede Godt was besigh voor de tijden,
Is in den tijdt volbracht! Hij selver gaet nu lijden;
Die eeuwigh was, begint; den vormer, is gevormt;
Der hem'len oppervorst gelijckt een cleijn gewormt;
Den Schepper is geteelt, d' Almogende gedwongen,
D' Alwetende verdwaest, d' Oneijndige gedrongen:
Een veertien-jaersche maegt haer eijgen stichter draegt,
Die met drij vingeren den aerd-boôm onderschraegt.
Vraegt iemant waerom Godt twee wesens deê vereenen,
En met de Godlijckheit versaemen vleijs en beenen?
Ick antwoord: om aldus, door een volcomen soen,
Voor 's werelts groote schult en sonden te voldoen.
Het lijden van een mensch cost niet voldoeningh wesen;
Godt was onlijdelijck in sijn natuer en wesen:
Dies moest en Godt, en mensch te saem vereenigt sijn,
Den eersten om den prijs, den tweeden om de pijn.
Soo sal Godt self, als mensch, de lijdlijckheit gedoogen;
Soo wordt het menschlijck leet van goddelijck vermoogen;
Des menschens vuijle ziel, gesuijvert door Godts bloet,
Des menschens swaere schult, door Godes straf geboet.
O mensch geworden Godt! O minnaer van de zielen!
Sie ons voor uwen troon eerbiedigh nederknielen!
Uw miltheijt, uw genae, uw goedertierentheijt } erhaelingh.
Sij onophoudelijck door g'heel dit al verbreijdt! } erhaelingh.
Gabriël.
Heft op, heft op, Engel-chooren!
Laet triomph-gesangen hooren!
Raeckt nu snaeren, maeckt geschal! } algemeene erhaelingh.
Segen! Segen! overal. } algemeene erhaelingh.
Gabriël.
Segen hier en in ons hoven, } erhaelt door drij engelen.
Segen onder, segen boven! } erhaelt door drij engelen.
Gabriël.
Segen levenden en doôn! } erhaelt door drij andere.
Segen in des Hoogstens troon! } erhaelt door drij andere.
| ||||||||||
[pagina 138]
| ||||||||||
Gabriël.
'T Eeuwigh Woort is neergesegen: } algemeene erhaelingh.
Glorij! Lof! Danckseggingh! Segen! } algemeene erhaelingh.
Gabriël.
'S Hoogstens bruijt heeft in haer slot
'T Eeuwigh Woort, een waeren Godt,
Vastgehecht aen mensche-deelen
Om een mensche-Godt te teelen,
Wien des hemels hierarchij
Dienstbaer en gehoorsaem sij,
Wien de menschen sullen eeren
Als den hoogsten Heer der Heeren.
Segen! Segen! overal! } erhaelingh.
Boven en op 't aerdsche dal. } erhaelingh.
Gabriël.
Toon nu vreughde, menschlijck wesen!
Hij die eeuwigh was geresen
Voor de werelt, voor den tijdt
Uijt sijns vaders wesentheijt,
Is gecomen hier beneden
Sigh vervoegen met uw leden,
Om nae dien in sijn persoon
U te stellen op Godts troon,
Opdat gij daer soudt gebieden
Over al de hemel-lieden.
Segen! Segen! overal! } erhaelingh.
Boven en op 't aerdsche dal. } erhaelingh.
Gabriël.
Grooten Godt! Almachten vader!
Die soo milt uijt uwen ader
Uw' almachten soon sond neer
Tot der menschen heijl en leer,
Eeuwigh sal men hier en boven
Lieven Heer, uw goetheijt loven;
Eeuwigh sal den seraphijn
Van uw min getuijge sijn;
Eeuwigh sullen cherubijnen
Uwe wijsheijt doen uijtschijnen;
| ||||||||||
[pagina 139]
| ||||||||||
Troonen in het saligh hof
Hoogh verheffen uwen lof;
Machten, crachten, heerschappijen
Uw almogentheijt belijen;
Eeuwigh sal het vorstendom
Roemen van uw keijserdom;
Eeuwigh Eng'len en Aertseng'len
T' uwer eer hun sangen meng'len;
Eeuwigh! Eeuwigh! melden wij
Uwe Macht en heerschappij.
Heft op, heft op, hemelreijen,
Wilt sijn segen-prael verbreijen.
Eeuwigh lof, triomph, en eer } erhaelingh.
Sij den Alderhoogsten Heer! } erhaelingh.
Tot Eeuwige Danck-Seggingh aen het
Menschgeworden Woort. |
|