Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen. Jaargang 1

Tijdschriften

Oud Holland, xxi, 1.

Blz. 1-21: H.N.J. van Eelde. (bezorgd door Mr. S. Muller Fz.) Jacob van Driebergen, zijn portret en zijne bibliotheek.

Een aantrekkelijk geschreven stuk betreffende een kanunnik der Sint-Janskerk te Utrecht, wiens testament dd. 6 Maart 1509, berustende onder de charters van het kapittel van St-Jan (Rijksarchief, aldaar), en waarin een legaat van boeken voorkomt, wordt medegedeeld. De plaats betreffende dit legaat schrijven wij af, met de identificeerende noten van den schrijver:

‘Item so geve ic ende heb se lange tijt gegeven in onser kerken van tsinte Johan dese nabescreven boeken:

In den eersten Summam Anthonini in vier scoenre ende regael formaet volumina^(1);

Item Cronicas Anthonini in drie volumina^(1);

Item librum Repertorium morale seu Dictionarium appellatum in drie volumina^(2);

Item Nicolaum de Lyra super totam Bibliam veteris ac novi Testamenti in quatuor voluminibus^(3);

Item Bonaventura super sentencias in drie voluminibus^(4);

Item Epistolare Jeronimi in uno volumine^(5);

(1) Antoninus Florentines, Summae theologiae partes IV. (Argent., Joh. Grüninger. 1496.) 4 vol. fol.

(1) Antoninus Florentinus, Chronicon sive opus historiarum. Partes III (Norimbergae, Ant. Koberger. 1484. Pars I. II.) 2 vol. fol.

(2) Wellicht: Berchorius, Dictionarium morale (s.l. et a.) (vermeld in den oudsten catalogus der Utrechtsche bibliotheek).

(3) Nic. de Lyra, Postilla c. additt. Pauli episc. Burg. replicisque Mathiae Dorinck etc. (Nuremberge, impr. apud Ant. Koberger. 1493.) 4 vol. fol.

(4) S. Bonaventura, In libb. IV sententiarum. (Nurnberg, Ant. Koberger. 1491.) 2 vol., 3 tom. fol.

(5) B. Hieronymus Episcopus Stridonensis, Epistolae et tractatus. (Venetiis ap. Ant. Bartolomei. 1476.) partes (1 vol.) fol.

[p. 253]

Item Summam Angelicam in uno volumine^(1);

Item Panormitanum in quinque voluminibus Super quinque libris Decretalium^(2);

Item Repertorium Panormitani in uno volumine^(3);

Item partes Summe theologie beati Thome in duobus magnis voluminibus^(4);

Item Corpus tocius Juris civilis, videlicet: Degestum vetus in regali forma; item Digestum novum in eadem forma; item Digestum inforciatum simili modo^(5); item Codex, etiam in regali forma^(5); item parvum volumen cum Institutionibus^(5);

Item Bartholum Super premissis libris tocius Juris civilis cum casibus longis in septem magnis voluminibus^(5);

Item Sermones Thesauri novi^(6);

Item Breviloquus vocabularius^(7);

Item alle dese voergenoemde boeken heb ik nu tegenwoerdich, ende die geve ic der kerken voerscreven. Ende voert alle alle ander Latijnsche boeken, die ic noch namels by der gracien ende hulpe Goeds maken ende vercrygen mach, die wil ic, dat die kerke al hebbe in die ere Goits ende sijnre liever moeder, tsinte Johannis Baptiste ende Johannis Ewangeliste, patronen onser kerken, ende in gedachtenisse van my; want ic gheen beter noch costeliker kleynoten en heb noch en weet, die kerke te laten voer die crumen, die ic so lange ghegeten heb.’

Naar aanleiding van dit boekenlegaat zegt schrijver:

‘.... het meest zal toch misschien de aandacht trekken de lange lijst van incunabelen (want het zijn zonder twijfel allen werken uit de oudste periode der drukkunst), die hij bij wijze van vergoeding aan de kerk vermaakt⁽⁸⁾; niet alleen om de zeldzaamheid en het belang der opgenoemde geschriften, maar ook omdat zij ons den bezitter in een heel ander licht vertoont. Dat een kanunnik, die al niet beter was dan zijne medemenschen en van wien men geen enkele reden heeft om aan te nemen dat hij door bijzondere geleerdheid uitmuntte, die niet eens den onder zijn collega's lang niet zeldzamen meestertitel droeg, dat zoo iemand eene uitgebreide boekerij bezat in een tijd, toen zulke werken nog tot de kostbaarheden behoorden, is een verrassend feit, dat een gunstig denkbeeld geeft van de kanunniken in het algemeen en van het standpunt, dat zij innamen in de samenleving hunner dagen...’

‘... Toch is de opgave van het testament niet volledig, en heeft Jacob van Driebergen nog andere boeken in zijne bibliotheek gehad...’ Immers in het protocol van den notaris, waarin de uitvoering van het testament beschreven staat, komt de volgende plaats voor:

‘Anno 1509 die vero mensis Augusti, hora primarum, domini et magistri Jo. de Amerongen et Theodricus Liverjan, ut executores testamenti domini Jacobi de Driebergen, traddiderunt et assignarunt capitulo capitulariter congregato legata per eundem dominum Jacobum ecclesie S. Johannis Traiectensis, infrascripta scilicet: Maiores chronicas cum ymaginibus impressis⁽¹⁾, Sermones quadragesimales Thesauri novi⁽²⁾, Sermones domini Roberti de Licio de laudibus sanctorum⁽³⁾, Petrum de Crescenciis⁽⁴⁾, Malleus malleficarum⁽⁵⁾, Mamotractus⁽⁶⁾, et alium quemdam librum papireum cum rigmatibus scriptum, et ymaginem ipsius domini Jacobi depictam’ enz.

Schrijver waagt de gissing dat er tusschen kapittel en executeurs een transactie moet hebben plaats gehad, maar klaar te brengen is het niet, of het testament ja dan neen trouw uitgevoerd is geworden.

Het portret waarvan in het laatste citaat sprake is, en waarvan een reproductie

(1) Summa angelica de conscientiis. (Argentinae. 1401).

(2) (Nic. de Tudeschis) Panormitanus, Lecture super lib. I, II et IIl Decretalium. (Basil., Joa. de Amerbach. 1488.) 2 vol. - Idem opus Super IV et V Decretalium. (Venetiis. Bapt. de Tortis. 1504.) 2 pts. 1 vol.

(3) (Alf. Diaz de Montalvo,) Repertorium super Abbatem Panormitanum. (Norimbergae, Ant. Koberger.s.a.)

(4) Thomas de Aquino, Summae theologicae partes III. (Venetiis, Bernard de Tridino ex Monteserrato. 1486.) 4 vol. fol.

(5) Corpus juris. - Institutiones c. glossa. - Digestum vetus c. glossa. - Infortiatum. - Digestum novum. - Codex c. gloss. Bartoli. (Venitiis, Bapt. de Tortis. 1506-1508.) 3 vol. fol. (N.B. Blijkbaar bezat Driebregen eene oudere editie dan de hier genoemde met afzonderlijke glossen).

(5) Corpus juris. - Institutiones c. glossa. - Digestum vetus c. glossa. - Infortiatum. - Digestum novum. - Codex c. gloss. Bartoli. (Venitiis, Bapt. de Tortis. 1506-1508.) 3 vol. fol. (N.B. Blijkbaar bezat Driebregen eene oudere editie dan de hier genoemde met afzonderlijke glossen).

(5) Corpus juris. - Institutiones c. glossa. - Digestum vetus c. glossa. - Infortiatum. - Digestum novum. - Codex c. gloss. Bartoli. (Venitiis, Bapt. de Tortis. 1506-1508.) 3 vol. fol. (N.B. Blijkbaar bezat Driebregen eene oudere editie dan de hier genoemde met afzonderlijke glossen).

(5) Corpus juris. - Institutiones c. glossa. - Digestum vetus c. glossa. - Infortiatum. - Digestum novum. - Codex c. gloss. Bartoli. (Venitiis, Bapt. de Tortis. 1506-1508.) 3 vol. fol. (N.B. Blijkbaar bezat Driebregen eene oudere editie dan de hier genoemde met afzonderlijke glossen).

(6) Sermones Thesauri novi de tempore (auctore Petro de Palude). (Argentinae, Joh. Pryss. 1493.) fol.

(7) Vocabularius breviloquus (auctore Joh. Reuchlin). (Argentinae, 1493.) fol.

(8) Het voorbeeld van Jacob van Driebergen staat niet alleen. Talrijk zijn de schenkingen van boeken, door kanunniken aan de kerk of aan particulieren gedaan. Ik noem de volgende, die ik in het voorbijgaan opteekende. De beide neven van Jacob van Driebergen, Peter en Jacob van Amerongen, vermaakten talrijke boekdeelen aan het kapittel van St. Marie en hunne bloedverwanten. (Testament van 27 Februari 1514). Hetzelfde kapittel verkreeg bij legaat boeken van de kanunniken Tylman, Voss en Albert Schuersack (Resolutiën van het kapittel, 14 December 1522). Aan het Domkapittel liet de kanunnik Albertus Adriani verscheidene godgeleerde en juridische werken na (Resolutiën van het kapittel, 13 Januari 1484, terwijl het van den kanunnik Stephanus Petri de Haerlem al de werken van Bartolus de Saxoferrato ontving. (Opschrift van het exemplaar in de Utrechtsche Universiteits-bibliotheek, L. folio 807 a). (Noot van den schrijver).

(1) Hartm. Schedel, Liber chronicarum (Nurembergae. Anth. Koberger. 1493)fol. Met houtsneden van Mich. Wolgemut en Wilh. Pleydenwurff.

(2) Sermones Thesauri novi quadragesimales. (Argent., 1423). Denkelijk hetzelfde boek, dat reeds in het testament vermeld is.

(3) Rob. Caracciolus de Licio, Sermones de laudibus sanctorum. (Venetiis, Gio. Arrivabenus. 1489.) 4^o.

(4) Petr. de Crescentius, Opus ruralium commodorum. (Lov., Joh. de Westfalia).

(5) Henr. Institoris, Malleus maleficarum. (Coloniae. 1487).

(6) Joh. Marchesinus, Mammotrectus super Bibliam. (Argent, s.a.)

[p. 254]

bij het besproken opstel gevoegd is, hangt sedert onheuglijken tijd in de vergaderkamer van kerkvoogden in de Janskerk te Utrecht.

Académie royale de Belgique. Bulletin de la classe des lettre[s], etc. 1904, n^o 5.

Blz. 398-401. Jaarverslag van den heer van der Haeghen over de werkzaamheden der commissie voor de uitgave der Biographie nationale, gevolgd door de lijst der medewerkers.

Académie royale d'Archéologie de Belgique. Bulletin 1902. VIII.

Blz. 574-608. Paul Bergmans. L'organiste des archiducs Albert et Isabelle, Peter Philips (Petro Philippi).

Bio- en bibliografische mededeelingen, waarin buiten de afzonderlijke werken van den musicus, ook voorkomen de uitgaven waaraan hij medewerkte, de moderne heruitgaven en de nog voorhanden hss.

Archives de la Société des collectionneurs d'exlibris et de reliures historiques. V, 7, Juillet 1903.

Blz. 108-110: Benj. Linnig. Ex-libris de Jean-Baptiste van Brouckhoven, de Jacques van Parys et de Jean-Baptiste van Parys (Anvers), met twee reproducties.

Petite Revue illustrée de l'Art et de l'Archéologie en Flandre. IV, 4. 28 janvier 1903.

Verslag over de alg. vergadering van den Gentschen Geschied- en Oudheidkundigen Bond van 17 Februari ll., waar Prof. Pirenne den tekst meedeelde van den eenigen bekenden brief van Jacob van Artevelde. Die brief werd onlangs gepubliceerd door den Franschen geschiedschrijver Eug. Deprez⁽¹⁾, die hem gevonden had in het archief van het Record Office te Londen. Het stuk is in 't Fransch geschreven, dat in de 14^de eeuw de officieele taal van Engeland was. Jacob van Artevelde richtte hem tot Edward, graaf van Cambridge, zoon van den Koning van Engeland. Hij is gedagteekend 11 Januari. Van welk jaar? De heer Deprez zegt: 1340. De heer Pirenne stelt het jaartal 1344 voor. Ziehier den tekst van het belangrijke dokument:

11 janvier [1344].

Tres nobles princes, les novelles qi sont en Flandres ai je escript à Kateline, ma compaignesse, pour les montrer à madame la Royne: [ ] S'il vous les plaise à oyr. Tres cherz princes, vueillies tant faire que les archers qui sont en Flandres aient de quoi vivre selonc [ce] que je vengne contre les anemis le Roy monseigneur Vostre père, car ils n'ont rien à despendre; et quant que j'ai au monde, ai despendent pour tenir les guerres contre les dis anemis. Nostre Seigneur Dieuz vous vuelle garder en cors et en ame et vous doinst bonne vie et longhe, [Escrit] le XI^e jour de janvier.

Vostre humble subject Jaqe d'Artevelde bourgeois de Gand appareillies à tous voz commandements et plaisirs.

(Public Record Office. Ancient correspondence. XLI, n^o 166).

(1) Les préliminaires de la Guerre de Cent Ans. Paris. 1902, blz. 419.

Revue bibliographique belge. XV, 2 28 févr. 1903.

Verschillende kleine berichten, waarvan wij de volgende aanhalen:

Le format des livres. De Best. Commissie van het intern. congres der uitgevers te Bern sprak onlangs den wensch uit dat voortaan het formaat der boeken in centimeters zou aangeduid worden, om uit de schromelijke verwarring te geraken die thans in de bibliographie heerscht. La Reliure, orgaan van Parijsche boekbinders, spreekt in dien zin.

Les manuscrits de Heinrich Heine. Bij den dood des dichters, in 1855, was een deel zijner literaire nalatenschap - gedenkschriften, briefwisseling en onuitgegeven werken - zoek geraakt. Volgens een bericht in een Duitsch orgaan (welk?) werden die thans weergevonden en tegen 30,000 fr. te koop geboden. De dokumenten zouden bestaan uit 300 brieven aan Heine gezonden door bekende schrijvers, 250 stukken in poëzie en proza, waaronder enkel een 30tal onuitgegeven.

Une nouvelle générosité de Andrew Carnegie. In Juni ll. schonk de Amerikaansche millioenenkoning 100,000 dollar aan de Amerikaansche vereeniging belast met het opmaken van catalogi en andere bibliographische uitgaven. Het congres te Magnolia (Mass. U.S.) waar 900 bibliothecarissen vergaderden, kreeg het eerste bericht van die nieuwe gift.