Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen. Jaargang 1

[p. 255]

Mengelingen

Te St.-Joost-ten-Oode is op 84-jarigen leeftijd overleden baron Wittert, gesproten uit een tak van het bekende adellijke Hollandsche geslacht van dien naam, welke tak zich in het laatst der 18^e eeuw in België gevestigd had. Baron Wittert was de schrijver van een aantal anonieme geschriften, vooral over de geschiedenis van de graveerkunst in de zuidelijke Nederlanden, die als tamelijk fantastische scheppingen weinig wetenschappelijke waarde hebben, maar die niettemin getuigen van een verbazende belezenheid. Die belezenheid had hij zich eigen gemaakt door het voortdurend verkeer met zijn zeer uitgebreiden boekenschat. Onder de ongeveer 12,000 banden, waaruit hij die bibliotheek gedurende zijn lang leven heeft weten samen te stellen, is menige rariteit, zijn verder een tweehonderdtal incunabelen en meer dan honderd handschriften met kostbare miniaturen verlucht. Zoowel die bibliotheek als een verzameling oude schilderijen, vooral van Luiksche meesters, een groote collectie prenten en nog andere kunstvoorwerpen, heeft hij nagelaten aan den Belgischen Staat ten behoeve van de Universiteit te Luik.

(N.R. Ct.)

Hygiëne der bibliotheken. -

In de Revue d'hygiène verscheen in de laatste jaren meer dan eene mededeeling over dit belangwekkend onderwerp. Ziehier een verslag der sinds 1895 daaraan gewijde artikelen:

XVII, 1895, blz. 286 287: Library-books and infections disease (Livres des bibliothèques et maladies infectieuses.) British med. Journ., 8 décembre 1894, p. 1328 et 1390.

In Edinburgh ontvangen de bestuurders der boekerijen elken dag opgave der besmettelijke ziekten die in de stad heerschen en er wordt nagegaan of de boeken der bibliotheken in een der besmette huizen geweest zijn; in het voorkomend geval, worden die boeken aangeslagen, ontsmet of verbrand; het laatste wordt steeds gedaan in geval van pokken. In Bradford gebeurt hetzelfde. Te Londen wordt niets gedaan in die richting. In sommige districten worden de boeken die in handen van zieke personen geweest zijn, ontsmet, maar een doeltreffend ontsmettingsmiddel is nog niet bekend.

XVII, 1895, 356-357: Contribution nouvelle à l'étude de la désinfection par les vapeurs d'aldéhyde formique, par le D^r Miquel (Annales de la micrographie, novembre 1894, 588).

Lehmann (Münch. med. Woch., 1893, n^r 82) en Van Ermengem beschouwen de ontsmetting der gedroogde boeken door formaldehyde als heel moeilijk. Miquel raadt het volgende middel aan: in een kast of gesloten kist wordt een ijzeren of houten rooster gelegd; daarop stelt men de boeken recht op hun voorkant, opengeslagen, met den rug naar boven; onder den rooster maakt men een reep linnen vast van 15 tot 20 centimeters breedte, gerold op twee houten cylinders, die op spillen kunnen draaien. Het linnen, om een dezer cylinders gewonden, wordt gedompeld in een oplossing van formaldehyde, van 1,075 densiteit, waarin men genoeg gecristalliseerde zoutzure kalk of keukenzout laat smelten om de densiteit tot 1,200 te brengen (éen deel zout bij twee deelen formaldehyde.) Men laat een oogenblik afdroppen, men ontrolt het linnen en maakt de beide cylinders aan de zijwanden der kast of der kist vast, op weinig afstand van de boeken; de kast wordt hermetisch bij middel van opgeplakte papierstroken gesloten. Na een uitwaseming van 24 à 48 uren zijn alle bacteriën gedood en de boeken gesteriliseerd. Een liter formaldehyde kost tegenwoordig 7 a 10 francs; met een liter kan men, in een kast van een halven tot drie kwart kubieken meter ten minste 20 à 30 ontsmettingen doen. De boeken lijden niet onder de behandeling. In een kast van 1 a 2 kub. meters, zijn 70 a 80 gr. eener oplossing van formaldehyde en kloorzout voldoende voor een bewerking, terwijl het linnen dan een oppervlakte van 50 vierk. decim. per kubieken meter dient te hebben.

XVIII, 1896, 162-164: De la contagion par le livre, par MM. du Cazal et Catrin.

[p. 256]

(Annales de l'Institut Pasteur, décembre 1895, p. 865.)

Een ontsmetting in de droogstoof en de autoclaaf gaven een volledig resultaat, maar de banden waren beschadigd. Het stelsel met verdampte formaldehyde, zal bij volmaaktere toepassing, toch het best geschikt blijken.

XVIII, 1896, 556-557: Public Libraries and infectious diseases (Bibliothèques publiques et maladies injectieuses), par le D^r Armstrong. (Brit. med. Journ., 15 févr. 1896, p. 420.)

In Newcastle-upon-Thyne wordt het volgende door het stadsbestuur voorgeschreven. Als ergens een besmettelijke ziekte uitbreekt, worden de bewoners van het aangetaste huis door den gezondheids-inspecteur verwittigd dat zij geen boeken meer kunnen ontleenen, tot de ziekte verdwenen en de woning ontsmet is; de bibliotheek wordt met het geval in kennis gesteld en geeft geen boeken meer uit zonder een certificaat van den gezondheidsraad; indien er zich boeken in 't besmette huis bevonden ontvangt de boekerij bericht dat de opziener ze aangeslagen heeft om ze te ontsmetten. Jammer dat Dr. Armstrong niet zegt welke middelen ter ontsmetting gebezigd worden. Het is zeer te prijzen dat de ontsmetting door den gezondheidsdienst verricht wordt, en niet door de bibliotheken.

XVIII, 1896, 946-947: The spread of infection by library books. (La transmission de l'infection par les livres des bibliothèques) par le D^r Marsden (Brit. med. Journal, 25 juillet, p. 218).

Sedert eenige jaren werden de boeken bij de minste verdenking dat zij in een besmette omgeving verbleven hadden, eenvoudig verbrand: zoo werden er natuurlijk vele nutteloos vernietigd. Thans geldt de volgende maatregel: de ambtenaar van den gezondheidsdienst bezorgt aan 't bestuur der boekerij elken dag de lijst der besmettelijke ziektegevallen die hem bekend zijn. De boeken worden dan eerst aan den ontsmettings-opziener, daarna aan den geneeskundigen ambtenaar afgegeven die beslist wat er verder mede gebeuren zal. De nog zuivere en bruikbare exemplaren gaan naar de gasthuizen voor besmettelijke ziekten waar zij aan de patiënten gegeven worden, volgens den aard hunner ziekte (sic!) Zijn de boeken gehavend dan worden ze verbrand: in geen geval keeren ze terug in de boekerij. Hetzelfde stelsel wordt in de scholen toegepast.

XIX, 1897, 554-555: Beitrag zur Desinfektion von Leihbibliotheksbüchern (Contribution à la désinfection de livres de prêt des bibliothèques) par von Schab. (Centralbl f. Bakteriologic. XXI. p. 141, 1897).

Formaldehyde gaf geen uitkomst. Niet veel beter slaagden proefnemingen met Pictet-gas.

XXII, 1900, 88-89: The disinfection of books and other articles injuried by steam. (La désinfection des livres et autres objets détériorés par la vapeur), par W.M. Symons. (The Brit. med. Journal, 2 sept. 1899, p. 588.)

Eene poging om de ontsmetting door stoom te combineeren met die door formaldehyde. De uitslag is weder onvoldoende.

XXII, 1900, 347: Infection des livres par la bacille de la tubereulose, par le D^r Knopf. (Presse médicale, 24 février 1900, p. 70).

Twintig beambten op het gezondheids-kantoor te Lansing, hoofdstad van den Staat Michigan (Ver. St. Amerika), werden achtereenvolgens door longtering aangetast en stierven. Het bacteriologisch onderzoek der dossiers en archieven welke zij het meest hanteerden bracht aan 't licht dat de bladzijden op vele plaatsen door de bacil van Koch besmet waren. Nauwkeurig kon worden vastgesteld dat de oorspronkelijke besmetting dagteekende uit den tijd toen een aan tering lijdende beambte op 't kantoor werkte. Deze beambte had de gewoonte bij het omslaan der bladen de toppen zijner vingers met speeksel te bevochtigen. Het is overigens waarschijnlijk dat hij door hoesten, niezen of zelfs maar door luid voorlezen op de bladzijden de besmette speekselglobulen moet aangebracht hebben waarop Flügge in den laatsten tijd met zooveel nadruk de aandacht gevestigd heeft.

Men herinnert zich dat de heer F. van der Haeghen, de bekende bibliothecaris

[p. 257]

der Gentsche Universiteitsbibliotheek, reeds vroeger over dit onderwerp, in scherpe en welgepaste bewoordingen, gesproken heeft in een zitting der Belgische Academie.⁽¹⁾ Ook hebben wij tot ons groot genoegen vastgesteld dat sinds eenigen tijd in de Universiteitsbibliotheek, die aan zijn zorgen toevertrouwd is, het publiek door een aangeplakt berichtje tegen dit misbruik gewaarschuwd wordt.

Dit voorbeeld zou ook elders mogen nagevolgd worden.

(1) Des graves dangers auxquels sont exposés les livres et les manuscrits de nos dépôts publics. (Bulletins de l'Acad. Roy. de Belgique. 1897, blz. 132-137).

XXII, 1900, 1042-1043: Sulla disinfezione dei libri (Sur la désinfection des livres., par le D^r F. Abba (Rivista d'igiene e sanità publica, 1900, p. 564).

De ontsmetting bij middel van samengepersten waterdamp leverde goede uitslagen op. Lederen en perkamenten banden komen er echter ontredderd uit; die zouden dus bij elke ontsmetting eerst weggenomen en door den binder na de bewerking weer zoo goed mogelijk hersteld dienen te worden.

XXIII, 1901, 1036-1037: Ueber die Infectionsfähigkeit und Desinfection von gebrauchten Büchern (Sur le pouvoir infectieux et les procédés de désinfection des livres), par Arthur Krausz (Zeitschrift für Hygiene und Infectionskrankheiten, 1901, XXXVII).

Proefnemingen genomen door het nationaal genootschap voor hygiëne in Hongarije, op last van het syndicaat der Hongaarsche boekhandelaars, bewezen het gevaar dat de uitleening der leeskabinetten evenals de aankoop van reeds gebruikte schoolboeken opleveren. Als ontsmettingsmiddel wordt de autoclaaf aangeprezen; maar het gevaar voor de boeken schijnt wat al te licht geschat. 't Zijn altijd de banden die het meest lijden, alleen niet de linnen banden. Hierin ligt misschien een vingerwijzing, vooral voor volksbibliotheken, voor dewelke deze hygiëne-quaestie natuurlijk het allerbelangrijkst is.

E. d. B.