Tiecelijn. Jaarboek 3 (jaargang 23)

[p. 402]

Recensie

Reinardus, volume 21
Marcel Ryssen

De titelpagina van de nieuwste Reinardus kan de lezer op het verkeerde been zetten omdat zowel de naam van het jaarboek, van de vereniging als de omslagillustratie - een detail van een tekening van W. Heskes in de hertaling door P. Oosterhoffs Reynaertbewerking uit 1922 - eerder doen vermoeden dat het hier vooral over de vos zal gaan. Trouwe lezers van Reinardus (en van Tiecelijn) weten natuurlijk beter en zijn niet verrast dat slechts enkele bijdragen over de ‘felle’ vos in deze bundel terug te vinden zijn, wat niet betekent dat hij sporadisch niet in andere artikels zijn pientere snuit uit het venster steekt. De omslagtekening is een betekenisvolle weergave van hoe Reynaert Cuwaert het credo leert zingen. De wat biedermeierachtige vos met geleerdenbrilletje en in gestreept kostuum kijkt streng naar haas Cuwaert, die bang en braaf op de rand van een bankje zit, met het vingertje aan de onderkin, wat er duidelijk op wijst dat hij zich niet erg comfortabel voelt. Hij staart naar een schoolbord met daarop de voor zichzelf sprekende woorden: ‘hap’, ‘Bout’, en ‘Hazenpeper’, in driekwartsmaat, beginnend met de do. De eindfase is dus duidelijk: de volgende do wordt fataal voor haas Cuwaert.

Reinardus 21 telt vijftien bijdragen waarvan er twee de vos centraal stellen en twee waarbij Renart maar even op het podium verschijnt. Laat ik beginnen met een klein signalement van de laatste categorie. Een eerste vossenbijdrage gaat in op het bekende thema van de maan die op het watervlak weerspiegelt als een smakelijke kaas (in Le jugement de Renart). Die ‘bedrieglijke’ maan verschijnt later in heel wat andere branches, fabels (Marie de France, Jean de la Fontaine) en exempels (Aurélie Barre & Olivier Leplatre, Branches, fables, exempla, échantillons de lune mangée, p. 1-15). Een tweede bijdrage gaat in op een ander thema: nu geen kaas/maan in de bek, maar een paling, een van Reynaerts geliefkoosde delicatessen (vgl. de vertaling van Reynaert en de alen door Paul van Keymeulen in Tiecelijn, 15 (2002), p. 211-219). Cécile Le Cornec gaat na hoe palingen beschreven worden in middeleeuwse wetenschappelijke en literaire teksten (p. 98-114).

Meer ‘vos’ vindt wie de Italiaanse taal machtig is in het artikel Renard e il suo Autore. Temi e testi in Renart le Contrefait van Margherita Lecco (p. 84-97).

[p. 403]

Het accent ligt op de auteur, de verteller en het hoofdpersonage van deze epigoon van de Roman de Renart. De auteur bedient zich van Renart om zaken aan de kaak te stellen waarvoor hij geen vergelding vrezen moet. Hij zet het Reynaertmasker op om bedekt uit te drukken wat hij open en bloot niet durft te zeggen.

Een tweede uitvoerige vossenstudie, Le ‘Roman de Renart’ et lafable de l'Aigle et du Serpent, van de hand van Anna Slerca (p. 173-181), gaat in op de Esopische fabel van de arend en de slang. De fabel verwijst naar de legende van Etana (een Mesopotamische fabel uit de zeventiende eeuw voor Christus) waarin een slang zich met de hulp van de zonnegod wreekt op een arend omdat die een vriendschapsverdrag verbroken heeft. De in de val gelopen arend zal met goddelijke hulp zichzelf kunnen bevrijden. Een vergelijkende studie leert dat de oude fabel en de Roman de Renart dezelfde elementen bevatten die niet in de Esopische fabel voorkomen. In de Roman de Renart gaat het om de vos en de bedrogen wolf die ook een beroep doet op de autoriteiten. Hij weet met de hulp van de hond Roonel de vos in een hinderlaag te lokken.

Verder vragen wij aandacht voor de bijdrage van Giorgo Puttero: Le loup a l'âme bonne, ou quand le lupus revêt la peau du ‘lepus’. Le cas d'une fable de François Le Moine (1656) (p. 144-157) en verwijzen wij graag ook naar de bijdrage van Armand Berteloot waarin hij Maerlants ‘vissenboek’ in Der naturen bloeme vergelijkt met de brontekst, Thomas van Cantimprés Liber de natura rerum (p. 16-30). Maerlant verkortte zijn bron met ongeveer een derde en hechtte vooral belang aan het nut, de bereiding en de smaak van diverse vissoorten.

Reinardus 21 besluit (p. 218-220) met de bespreking van het huldeboek voor de bekende Japanse ‘renardist’ Noboru Harano, emeritus van de universiteit van Hiroshima, door Baudouin van den Abeele, met name: Etudes de langue et de littérature françaises de l'Université de Hiroshima, nummer 24 uit 2005. In dat huldeboek verscheen een tekst van Paul Wackers, die in 2009 in het vorige jaarboek van het Reynaertgenootschap in het Nederlands werd opgenomen - Reynaert als analfabeet (p. 314-318).

Baudouin van den Abeele & Paul Wackers (red.), Reinardus. Yearbook of the International Reynard Society / Annuaire de la Société Internationale renardienne, vol. 21, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins Publishing Company, 2009.
ISBN 978 90 272 4050 7.