Tiecelijn. Jaarboek 2 (jaargang 22)

Tibeert in het klooster
De Tiberto mistico

Op bloed van schandelijke buit was Tibeert in
zijn jonge jaren dol, maar eenmaal oud en wijs
geworden en al grijzend aan de slapen wringen
de zonden van het leven dat hij vroeger leidde.
Verlangend deze grote smetten uit te wissen
komt eindelijk berouw en het besluit als monnik
voor goddeloze zonden zuivering te zoeken.
Geen uitstel dus. Geschoren, in een pij gehuld,
voorzien van schoenen sluit hij zich bij broeders aan.

Begiftigd met een godgewijde pij leidt hij

geruime tijd een eerzaam leven, doet niet onder
in deugd omdat hij dag en nacht zijn aandacht richt
op godgewijde zaken. Iedereen van jong
tot oud bewondert zijn voortreffelijk gedrag;
zo'n metgezel te hebben schenkt een ieder vreugde.
Vol droefheid om zijn vorig leven blijft hij bidden,
bedwingt zijn lichaam door te vasten en te waken.
Zijn bed: een strozak. Eten: bonen. Drinken: water.
Gewend aan water drinken vindt hij het een zonde
om wijn te drinken, weigert vlees en vis te eten,
kastijdt zijn ogen en vermijdt wat tot gelach leidt.
Een afkeer heeft hij van verderfelijk plezier,
geklets en flauwekul en kinderlijk vermaak.
Hardhandig tuchtigt de novice zijn lijf op duizend
manieren, maar ziet dan toevallig plots een muis
in volle vaart. Omdat hij omkeek naar het beestje
bekent hij, gekapitteld door de koster, schuld,
zijn hoofd gebogen, en vraagt huilend om vergeving,

[p. 327]

 

spreekt dan, berispt, als volgt: ‘Die zonde zal voor mij

30

een goede les zijn om bij alles na te denken.

 

Ik hoop dat mij die zonde kwijtgescholden wordt.

 

Ik zal nu voortaan altijd wijzer zijn, zo hoop ik,

 

dan kan de honger mij niet meer tot fouten dwingen.’

 

Een aantal dagen later komt opnieuw die muis,

35

volkomen onbevreesd, tevoorschijn uit zijn hol,

 

rent heen en weer, voor ieders ogen, en weer terug.

 

Genoemde broeder, overmand door prikkelende

 

begeerte, ziet het beestje en bespringt het snel,

 

bespot en bijt het en verraadt zichzelf tenslotte;

40

zo toont hij met zijn scherpe tanden zijn karakter.

 

De vader van de godgewijde kudde ziet het

 

en strenge ijver voor wat juist is doet hem zuchten.

 

Zijn hart wordt droef, hij gromt en zucht dan diep, in tranen,

 

dat zijn beroemde huis, alom befaamd om vurig

45

geloof, geprezen om haar rijkdom en geloofsijver,

 

verschoond van smetten en tot dusver onberoerd

 

door loze laster, nu gespreksstof is geworden

 

voor alle buurtbewoners en voor vele pelgrims.

 

‘Een groot gevaar! Een ruige wolf verkleed als lam!

50

Wie werd beschouwd als lam bewijst dat hij een wolf is.

 

De schijn van honing hield een beker gal verborgen.’

 

Zo lucht de abt teleurgesteld zijn ziedend hart.

 

Genoemde broeder overdenkt zijn zonden en

 

al wat er om zijn fouten van hem is gezegd,

55

verweert zich zonder aarzeling en spreekt aldus:

 

‘U laakt mij, vader, veel te hard en onterecht,

 

veroordeelt mij, zo blijkt, met veel te strenge woorden.

 

Week ik soms van mijn, sterke aangeboren aard af?

 

Ik ben wie ik ook gister was, steeds één, dezelfde.

60

Bij aankomst hier, mijn beste vader, ben ik niet van

 

gedachten of gedrag veranderd maar van kleding.

 

Als ik op dat soort beestjes jaag, schrijf dat dan toe

 

aan aangeboren driften, klaag niet dat ik zondig ben.

 

Beschuldig toch de vos, mijn beste, niet van sluw

65

bedrog, verwijt de haas niet dat hij buigt voor angst,

[p. 328]

 

een leeuw mag niet veroordeeld worden voor zijn wreedheid.

 

Als gruwelijk vergif in slangentanden schuilgaat,

 

zie ik niet hoe u dat serpenten kunt verwijten.

 

Zo mag men ook een adderwijfje niet vervloeken

70

dat strijdig met de wet haar man doodt en dan baart.²

 

Geen zorgen als een kat op jacht naar muizen gaat;

 

word dan niet zonder reden droef of verontrust,

 

want welbeschouwd gebeurt dit alles door de wet

 

van de natuur die machtig in de hemel en

75

op aarde regels stelt, met wetten alles vastlegt;

 

aan zijn gezag is deze aardbol onderworpen,

 

door zijn wil snellen sterren langs de hemelbaan,

 

zijn hoge macht bewerkt dat zomers gloeiend heet zijn,

 

maakt eerlijk onderscheid met ieders eigenheid.

80

U ziet toch duidelijk dat ik mijn oude leven

 

niet door een zwartgekleurde pij heb afgezworen.

 

Ik ben volstrekt dezelfde als voorheen en aangeboren

 

hartstocht blijft, al draag ik nu dit kleed;

 

ik denk niet anders nu ik deze kleding draag.

85

Wat de natuur ons geeft, vergaat niet of heel soms:

 

een doorgezakte ezel dekt zijn lijf met wol

 

van iemand anders, maar verandert niet zijn afkomst.

 

Al toont een kraai zich in een verenpak met tal

 

van bonte kleuren, zijn karakter blijft hetzelfde.

90

Zo zal mijn zwartgekleurde kleding, vrome vader,

 

mij niet doen afzien van het voedsel van mijn ouders.

 

De kracht van de natuur heeft elke diersoort zo

 

gemaakt dat zonen jagen zoals vaders doen.

 

Geen wonder dat een zoon van vader het gezicht

95

en het karakter toont, een dochter van haar moeder.’

 

Vervolgens eindigt hij zijn preek aldus: ‘De les:

 

mijn kleding is veranderd, mijn karakter niet.’

 

Geloof me, lezer van dit ongekunsteld werk:

100

leg broeder Tibeert niet onzekerheid ten laste

 

maar wel de domme dichter, als hij in de versmaat

 

verdwaald is of grammaticaal gezondigd heeft.

 

Vergeef hem, smeek ik, want hij is niet overzee

2 Volgens het bestiarium doodt het wijfje van de adder (vipera) het mannetje voor ze eieren legt; zie o.a. Jacob van Maerlant, Het boek der Natuur. Samenstelling en vertaling: Peter Burger, Amsterdam, 1989, p. 115.

[p. 329]

 

gegaan voor studie in Athene of Parijs

105

om op z'n minst een goede zinsbouw aan te leren.

 

Een toonbeeld van begrip was Tibeert, maar verviel,

 

nu minder vastberaden, in zijn oude fouten.

 

Er zijn er die besluiten zo de Heer te dienen,

 

de wereld te verachten, maar al kort daarna,

110

nog slechter, in hun oude wangedrag vervallen.

 

Te vaak heb ik al lekenbroeders meegemaakt

 

die nu als smerig uitschot, rovers, dieven leven.