Tiecelijn. Jaarboek 2 (jaargang 22)

[p. 323]

Vertaling

De wolf
De lupo
Mark Nieuwenhuis

Een wolf greep telkens weer de schapen van een herder
wanneer ze over uitgestrekte weiden dwaalden.
De herder kon met kracht het roofdier niet verslaan
en trachtte hem met list toen in de val te lokken:
hij boog een stramme eik met zoveel kracht omlaag dat
de boom de grond kon raken met zijn brede kruin;
hij maakte met een knoop een strik vast aan de boomkroon,
een strik die losvast was bevestigd aan een stok.
De strik werd door de stok zo op de grond gedrukt
dat wie de stok beroerde in de strik zou sterven.
En zo had hij een lamskop in de strik gelegd,
dat wie de kop beroerde ook de stok bewoog.
De wolf liep naar die vindingrijke val zodra
de herder weg was, greep meteen de lamskop beet,
maar toen bewoog de stok: de strik sloot strak rondom
zijn nek zodat de stramme eik de wolf omhoogtrok.
De herder zag de rover hangen, gevangen,
en pakte heel wat stenen om hem dood te gooien.
Hij sloeg hem duizend wonden om hem af te maken,
maar kon die kwade geest niet uit zijn lijf verdrijven.
Tenslotte trok hij hem omlaag voor nog meer slaag
en beet de wolf, zijn knuppel hoog geheven, toe:
‘Met stenen lukt het niet, dus sla ik nu je kop
tot pulp en maak die tot een grafgift voor mijn schapen.’

Meteen riep toen de wolf: ‘Heb meelij, beste herder,

en luister kort naar wat ik zeggen wil, ik smeek je.
Als jij de goedheid hebt om mij te laten leven,
geef ik in viervoud al mijn roofbuit aan je terug.
Ik heb niets bij me, maar als jij me laat vertrekken,
krijg jij een bruikbaar pand dat mijn bedrog voorkomt:

[p. 324]

 

mijn wolvenkind doet dienst als gijzelaar. Je krijgt hem

 

zodat ik terugkom op de dag die jij bepaalt.

 

Als ik niet terugkom, is je schade minimaal

 

wanneer de jonge sterft en niet de zwakke grijsaard.

35

Hij kan nog kwaad doen, ik niet meer zolang ik leef.

 

Geen enkel voordeel brengt mijn overlijden jou.

 

Je neemt mijn vel? Je kunt er nog geen laars van maken.

 

Je neemt mijn vlees? Als voedsel is het waardeloos.

 

Ik weet niet waarom jij dit arme lijf probeert

40

te slechten, want geen enkel deel is jou tot nut.’

 

Om kort te gaan: de herder, lichtgelovig, liet

 

de wolf vertrekken toen zijn gijzelaar verscheen.

 

De wolf, die met een list de herder wil bedriegen,

 

komt onderweg een monnik en zijn dienaar tegen.

45

‘Gegroet,’ zo zegt hij, ‘vader. Hoor mijn smeken aan

 

en lees me niet de les omdat ik heb gezondigd.

 

Van zonden heb ik spijt, genoeg van aardse goederen,

 

ik schaam me voor de moord op dieren zonder schuld.

 

Lichamelijk en onbegrensd genot is mij

50

niets waard als ik geen zielenheil verwachten mag.

 

Sla mij maar met een roe of geef mij met de zweep,

 

maar geef tenminste deze ziel aan God, mijn beste.

 

Ik vraag je, maai mijn brede kop en scheer mijn kruin

 

en geef me, nu ik ben bekeerd, een monnikspij.

55

Denk niet dat je dit grootse werk vergeefs verricht hebt:

 

een schaap, aan mij gegeven, schenk ik nu aan jou.

 

Bevalt de schapenbout die ik je geef je niet,

 

geef dan het vlees maar aan je knecht en houd het vel.’

 

De monnik pakte dankbaar het geschenk aan en

60

nam dadelijk een schaar ter hand en ging hem scheren

 

en maakte daarbij de tonsuur wel zo groot dat

 

hij hem een ruime cirkel schoor van oor tot oor.

 

Ook leerde hij hem welke orderegel hij

 

moest volgen en gebood de wolf een pij te dragen.

65

De dag brak aan waarop de gijzelaar moest gaan,

 

waarop de wolf zoals beloofd weer terug zou keren.

 

Hij kwam, maar nauwelijks herkenbaar voor de herder:

[p. 325]

 

hij is nu zwart terwijl hij kort tevoren bruin was.

 

‘Je ziet er heel erg anders uit,’ aldus de man, ‘dan

70

toen jij als veedief in mijn strik gevangen zat.’

 

Hij boog zijn hoofd, sprak: ‘Wees gezegend’ en

 

bracht deze woorden uit terwijl hij tranen plengde:

 

‘Verminkt door wonden die je mij had toegebracht

 

met stenen was ik onlangs ernstig ziek. Een dokter

75

bezocht me, voelde dat mijn polsslag niet in orde was.

 

Hij sprak: “Je blijft niet leven, nee, je zult nu sterven.”

 

Maar ondertussen kwam een monnik aan mijn ziekbed

 

en gaf de raad berouw te tonen van mijn zonden.

 

Hij gaf me goede hoop, want niemand is verloren,

80

al was zijn leven slecht, zolang zijn dood maar goed is.

 

Hij overreedde mij de wereld te verzaken

 

en gaf mij dit habijt na 't scheren van mijn kruin.

 

Ik gaf mijn oude eetgedrag en leven op,

 

waarna op stel en sprong mijn ziekte was verdwenen.

85

Omdat mijn gijzelaar het leven nu moet laten,

 

wil ik het mijne geven voor mijn broeders leven.

 

Ik ben wel zoals afgesproken teruggekomen,

 

maar heb niets van mijzelf wat ik je terug kan geven.

 

Ik wil je goedheid niet beschamen. Spaar me zo

90

je wilt, maar wil je dat ik sterf, dood mij dan snel.’

 

‘Geen haar,’ zo sprak de herder, ‘zal mijn hand jou krenken.

 

Ik vraag vergeving voor de hand die jou verwond heeft.

 

Als ik een monnik dood, is dat een dubbele moord.

 

De gijzelaar mag gaan; ga jij nu ook naar huis.’

95

Ze keerden blij en veilig naar de velden terug

 

en uitgehongerd sprak de wolf zijn welp toen toe:

 

‘Geloof mij, broeder, schapenvlees is heel erg lekker

 

maar kaas en bonen eet ik tegen heug en meug.

 

Ik neem geen last op mij die ik niet dragen kan.’

100

Zo sprak hij en ging schapen roven als voorheen.

 

De herder zag hem niet veel later eten van

 

een lam dat hij geroofd had en wees hem terecht:

 

‘Je bent een monnik en gezond; voor jou geen vlees.

 

Dit is niet wat Basilius' vrome regel oplegt.’¹

1 Basilius, een vierde-eeuwse kerkvader uit Cappadocië, schreef een kloosterregel.

[p. 326]

105

‘Er is niet slechts één goede orde,’ sprak de wolf;

 

‘vandaag ben ik kanunnik, morgen weer een monnik.’

 

En toen de wolf een recht pad naar het bos insloeg,

 

begreep de herder dat hij lelijk was bedrogen.