Tiecelijn. Jaargang 19

[p. 409]

portret

■ Yvan de Maesschalck
Emma Crebolder^*

Het is niet gemakkelijk om te spreken over iemand die je nooit in levenden lijve hebt ontmoet. Om heel eerlijk te zijn: tot voor een paar jaar had ik nauwelijks van Emma Crebolder gehoord, stond haar dichtersnaam ten hoogste aangekruist in een lange rij van ooit nog eens te lezen dichters. Maar daar besliste Reynaert anders over. Of zal ik zeggen: zijn alter ego, Rik van Daele? Toen hij het allang door hem gekoesterde idee uitsprak een vossenbloemlezing te publiceren, stootte ik als vanzelf op Emma Crebolder.

Zij is, zo heb ik uit allerlei ingelogde en geblogde informatie vernomen, in menig opzicht een intrigerend grensgeval. Geboren in Sint-Jansteen, nagenoeg op de grens van Nederland en Vlaanderen, woont ze op dit ogenblik in Maastricht, portaalstad en doorgangspoort tussen Vlaams en Nederlands Limburg. In datzelfde Maastricht treedt zij nog deze maand op tijdens The Maastricht International Poetry Nights. Misschien verklaart het feit dat ze als Nederlandse toch sterk aanleunt tegen Vlaanderen waarom ze zich een groot deel van haar leven ‘ex-centrisch’, buiten het centrum heeft opgesteld. Zo heeft zij zich na haar studie Duitse taal- en letterkunde grondig verdiept in de Afrikaanse talen en cultuur.

De intense confrontatie met andere culturen - zij woonde ook enkele jaren in Tanzania en doceert Swahili in Nijmegen - heeft de nodige sporen achtergelaten in haar poëtisch werk. Sporen: misschien vat dàt woord enigszins samen waar zij onvermoeibaar naar speurt. Sporen van verleden, van begrip en onbegrip, van menselijkheid en verraad. Als een vagant, een zwerver, een nomade onder de hoge overkapping van het uitspansel, dwaalt zij door de taal op zoek naar iets van blijvende waarde. Het onbestendige vast te leggen en te bezweren op de grens van de taal en het zwijgen, dààr is het haar als zoveel andere dichters om te doen. Bij wijze van illustratie citeer ik hier het aandoenlijke gedicht ‘Dat niets vaststaat’ uit de recentste bundel Toegift (april 2006).

Zoals een kind huppelt, niet weet
dat het een oude dans bewaakt,
zo dansen later velen naar de pijpen
van wie hen iets hebben wijsgemaakt.
Maar de anderen dansen niet, stuiteren
en doen aan kleine revoluties. Zij
plaatsen vraagtekens bij de verdeling
van de macht, stampvoeten zij aan zij.

Met kwetsbaren, met mondigen tot
het vastgeroeste lostrilt, tot
de rechtsorde zich omwentelt, zwicht.

Tot ieder medezeggen kan. De wetten
zich haasten vast te leggen
dat niets vaststaat tot het losligt.

* Yvan de Maesschalck schreef deze korte laudatio voor Emma Crebolder. Zij werd op 5 juni 2006 opgenomen in de Orde van de Vossenstaart te Bazel.

[p. 410]

De paradoxale slotregel (‘dat niets vaststaat tot het losligt’) laat mooi zien dat Emma Crebolder een heel eigen toon weet aan te slaan. Zij is een bedachtzame dichteres die bewust kiest voor een transparant, ongekunsteld lyrisch register. Het net geciteerde gedicht is klassiek van snit: het opent met een expliciete zoals-vergelijking en heeft, op het rijmschema na, alle vormkenmerken van een sonnet. Dat is trouwens een dichtvorm die haar wel ligt, getuige de bundel Waar niemand wegen waande (1992), die integraal uit sonnetten is opgetrokken. Bovendien steunt het geciteerde gedicht op het beeld van de dans, dat uiteraard meerduidig is, want er is de onbevangen dans van het kind, de dans van de meeheulende horde en de dans van de bevlogenen die willen ontwrichten, ontmaskeren, loswrikken.

Tot die laatste groep, kan met enige goede wil, ook Reynaert de vos worden gerekend. Ook hij is een bevlogene, een ontmaskeraar, een dolle danser die zich niet laat betrappen, al laat hij telkens weer sporen na. Die reynaerdelijke sporen heeft Emma Crebolder nagetrokken, nagevoeld, poëtisch vertaald in Dansen met een vos (1998). De titel doet onwillekeurig denken aan Michael Blakes verfilmde roman Dances with Wolves (1988), maar de bundel is er geenszins schatplichtig aan: hij is de enige bundel in de Nederlanden waarin de vos alle aandacht naar zich toehaalt. De enige bundel waarin de sympathieke, onvatbare grensbewoner in zijn natuurlijke biotoop wordt gesitueerd en gehonoreerd. Aan die mooie bundel ontleende de redactie van Tiecelijn overigens de titel van de bloemlezing Vossentaal (2005), waarvan sprake in de inleiding. Uit die bundel het gedicht ‘Malpertuis’:

Vossentaal is dit,
houdt zich aan geen regels
stamt uit niemandsland
aan dorp en hof
voorbijgelegen.
Mijn hol heeft vele plaatsen
door dwalen aangegeven
en een stem die lokt
naar kromme paden, naar
geen andere dan deze.

Beste Emma, het wordt hoog tijd dat ik niet over, maar tot je spreek. Jij hebt met voornoemde bundel, maar ook met de onlangs gepubliceerde bloemlezing Die felle. Gedichten over vossen (2005), een gewaardeerde bijdrage geleverd aan het literaire voortbestaan van (Reynaert) de vos. Daarom verdien je ten volle het eerbetoon van al diegenen die hier vandaag in deze vossenburcht, in dit Malpertuis, zijn samengetroept. Je hebt als geen ander geluisterd naar de stem van de vos en die stem hoorbaar gemaakt. Je gedreven zoektocht naar de magische, onbegrijpbare gestalte van Reynaert of zijn nageslacht, rechtvaardigt volkomen dat hij je ten minste zijn eigen staart aanreikt. Aangezien hij zelf, zoals wel méér het geval is, op het appèl ontbreekt, zullen wij zijn taak graag overnemen en je plechtig opnemen in de Orde van de Vossenstaart. Emma, van harte proficiat en welkom in het genootschap!