Tiecelijn. Jaargang 19

56

Almere, 23 mei 1988

Tobias Hagtingius aan Rik van Daele

Beste Rik van Daele,

Ik wil deze brief beginnen met mijn grote waardering uit te drukken voor je uitgaaf - te zamen met Paul Wackers - van de beschrijving van de Reynaert-scribanen.^1. Ik kreeg ervan jullie kopie. Intussen ontving ik van bevriende hand het desbetreffende nummer van Antiek toegestuurd met de heel fraaie afdrukken. In concreto zal men niet gauw zulk een scribaan te zien krijgen, maar het toeval wil dat ik in 1979

1. Rik van Daele sprak in 1987 op het zevende internationale congres van de Reynard Society te Durham (GB) over een reeks Reynaertscribanen (atelier Hendrik van Soest, circa 1700). De tekst werd gepubliceerd in Reinardus, 1 (1988, p. 49-60 + illustraties p. 197-204). Nadien publiceerde hij samen met Paul Wackers twee artikelen over deze Reynaertscribanen in het tijdschrift Antiek (februari 1988, p. 377-392 en oktober 1988, p. 128-134).

[p. 315]

te Hulst - na mijn lezing aldaar, het scribaan uit Sint-Niklaas^2. afkomstig gezien heb, dat er voor de toehoorders was tentoongesteld!

Nog even iets over de prenten. Het valt mij op dat op de tinnen gravures de eenhoorn nergens meer is afgebeeld. Nu waren zij toch al vrij zeldzaam. In R. de Vos ofte..., druk Verdussen, met approbatie Antwerpen 1631, komt de unicorn niet voor, maar wèl in de Delftse druk van 1607.^3. Trouwens deze druk ‘reproduceert’ ook de oude prenten van Gheeraert Leeu (wel wat onbehouwen) in de zg. Culemann-fragmenten van Hendrick van Alcmer; zie desbetr. Cambridge-fragments van Carl Breul.^4. (In Bolsaart i.e. Bolsward is een houtsnede tegen de preekstoel waar de unicorn zijn kop met hoorn legt in de schoot van de maagd Maria!^5. Bij Nijhoff^6. is indertijd (voor de 1^e wereldoorlog) een verhandeling over de eenhoorn uitgegeven, maar de naam van de schrijver ben ik kwijt). De unicorn komt ook voor in Varty's prachtige fotoboek R. the Fox.^7.

Gisteren heb ik op de beeldbuis gezien - en gehoord - de indrukwekkende optocht uit de Leuvense geschiedenis. Maakte herinneringen wakker aan mijn bezoek (met dr. Van Dis, prof. Gerritsen, prof. Flinn, prof. Norman Blake, Jan Deschamps e.v.a. Genoten heb ik o.a. van de inleiding van Jodogne in Aspects. [...]^8. Laat ook dit zo doorgaan.

Ik wilde je nl. een verzoek doen. Een tijd geleden heb ik dr. Jacques de Caluwé^9. gevraagd in een brief - in mijn beste Frans - mij het exemplaar waarin de lezingen te Spa zijn afgedrukt, toe te sturen (naar ik veronderstel in Marche Romane). Tot dusver heb ik niets ontvangen. (Ik heb hem mijn adreswijziging gestuurd.)

Het adres van De C. is: [...]

Zou je De Caluwé eens hierover op willen bellen. Weliswaar is mijn verhaal te Spa afgestoken niet erg bevredigend vanwege de spaarzame gegevens, maar ik stel toch prijs op alle gehouden lezingen!

Bij voorbaat mijn hartelijke dank voor de te nemen moeite, en ik blijf met hartelijke groeten en alle waardering, je

T. Hagtingius

Bewaarplaats: collectie Rik van Daele.

Context: In het Belgische kuuroord Spa (Ardennen) vond van 29 september tot 3 oktober 1985 het zesde tweejaarlijkse congres van de Société internationale renardienne plaats onder het voorzitterschap van Kenneth Varty. Tobias Hagtingius sprak er over A Fox Epic in Sumerian cuneiform fragments. Financiële problemen zorgden ervoor dat congresorganisator Jacques de Caluwé de congresakten in zijn eigen tijdschrift Marche Romane niet kon publiceren. De oude Hagtingius wilde absoluut de congresakten zien verschijnen. Als gevolg van de problemen met het uitgeven van de teksten werd besloten om het internationale jaarboek Reinardus te stichten in 1988. De nummers 1 en 2 verschenen bij uitgeverij Alfa te Grave; vanaf nummer 3, jaargang 1990, trad John Benjamins (Amsterdam / Philadelphia) op als uitgever. De redactie was in handen van Brian Levy (tot zijn veel te vroege dood in 2004) en Paul Wackers. De Spa-akten verschenen pas in een ‘Special Volume’ van Reinardus in 1993 met als titel The Fox and Other Animals. De bijdrage van Hagtingius werd niet opgenomen. Hagtingius had blijkbaar zijn Spalezing in 1985 reeds in eigen beheer uitgegeven. In het Special Volume staan artikelen van mensen die op een brief van de redacteurs met de vraag of publicatie van hun lezing nog zin had, met ja antwoordden en hun tekst naar hen opstuurden. Hagtingius hoorde daar niet bij.

2. Het stadsbestuur Sint-Niklaas kocht een van de zeven nu bekende scribanen op een Parijse veiling in juni 1974. Ook de kabinetten van de families Janssens-de Varebeke en Melis bevonden zich ooit te Sint-Niklaas. Momenteel is een van de recenter opgedoken meubels weerom in Sint-Niklaas (privé-bezit). Het Sint-Niklase meubel in publiek bezit is te zien in de Salons voor Schone Kunsten in de Stationsstraat te Sint-Niklaas (deel van de Stedelijke Musea).

3. De eenhoorn komt voor in de houtsnede die het tweegevecht uitbeeldt in diverse Verdussendrukken (zie H. Menke, Bibliotheca Reinardiana. Teil I/ Die europäischen Reineke-Fuchs-Drucke bis zum 1800, Stuttgart, 1992, [p. 186-187]), die de illustraties van Quellijn en Jegher volgen. Ook in de Noord-Nederlandse traditie komt de eenhoorn voor, niet alleen in de Delftse druk van Bruyn Harmansz Schinckel uit 1603, maar ook in latere uitgaven (o.a. in de laatachttiendeeeuwse druk bij de weduwe Jacobus van Egmont te Amsterdam in de scène van de aanklacht tegen de vos).

4. The Cambridge Reinaert Fragments (Culemann fragments) / Edited with an Introd. and bibliography by Karl Breul, Cambridge, University Press, 1927. De auteur van deze rijmincunabel D, gedrukt door Gheraert Leeu tussen augustus 1487 en 1 september 1490, is Hinrek van Alckmer (elders: Hendrik van Alkmaar). Het werk wordt geïllustreerd door de zogenaamde Haarlemmer Meester.

5. Sint-Franciscuskerk Bolsward?

6. Niet geïdentificeerd.

7. K. Varty, Reynard the Fox: a Study of the Fox in Medieval English Art, Leicester, University Press, 1967.

8. Hagtingius somt een aantal aanwezigen op tijdens het Leuvense Animal Epic congres uit 1972 en citeert het artikel: O. Jodogne, L'anthropomorphisme croissant dans le Roman de Renart, in: Aspects of the Medieval Animal Epic, Leuven/Den Haag, University Press/Martinus Nijhoff, 1975, p. 25-41.

9. Dr. Jacques de Caluwé was de lokale organisator van het zesde colloquium van de International Reynard Society en redacteur van het tijdschrift Marche Romane.