Tiecelijn. Jaargang 16

[p. 196]

verslag

■ Amand Berteloot
Vijftiende colloquium van de Société Internationale Renardienne - International Reynard Society (Louvain-la-Neuve, 19-22 augustus 2003)

Van 19 tot 22 augustus 2003 vond aan de Université Catholique de Louvain te Louvain-la-Neuve het vijftiende colloquium van de Société Internationale Renardienne plaats. De organisatie van deze tweejaarlijkse bijeenkomst lag deze keer in de competente handen van Baudouin van den Abeele en An Smets, die hierin ondersteund werden door Rik van Daele. Afgezien van de dagjesgasten die maar een deel van het colloquium kwamen bijwonen, waren er precies honderd deelnemers van zeer uiteenlopende origine aangemeld. Europa was met België, Nederland, Italië, Frankrijk, Duitsland, Engeland, Zwitserland, Spanje, Tsjechië en Hongarije vertegenwoordigd. Verder waren er talrijke deelnemers uit Japan en de Verenigde Staten van Amerika en telkens één uit Taiwan, Israël en van de Ivoorkust. Een zeer internationaal gezelschap dus, dat zich onder voorzitterschap van Naoyuki Fukumoto, hoogleraar aan de universiteit van Tokyo en gerenommeerd specialist voor de studie van de Oudfranse Roman de Renart, kwam informeren over de jongste stand van het onderzoek rondom dierenepiek, fabels en fabliaux. Bijna een hele week lang konden de deelnemers zich in de besloten wereld van de campus van Louvain-la-Neuve met zijn voortreffelijke congresaccomodatie concentreren op Reynaert en zijn soortgenoten. Het zwaartepunt van het congres lag daarbij deze keer op de middeleeuwse bestiaria en de studie van de handschriften.

Het is onmogelijk om binnen dit verslag al de thema's van de in totaal zestig lezingen op te sommen of om op bepaalde bijdragen dieper in te gaan zonder daarbij iemand onrecht aan te doen. Daarom beperken we ons tot enkele trefwoorden. De Franse literatuur was met talrijke bijdragen zeer goed vertegenwoordigd. Er waren lezingen over diverse bestiaria, uiteraard over de Roman de Renart, over de Miracles de nostre Dame van Gautier de Coinci in vergelijking met de fabliaux, over literaire debatten waarin dieren het woord voeren en over de fabeltraditie van de Middeleeuwen tot de negentiende eeuw. Zelfs de fauna in de Oudfranse vertalingen van het Hooglied werd onder de loupe genomen. De Grieks-Byzantijnse traditie kreeg aandacht in een bijdrage over de illustraties bij de Physiologos. Diverse Latijnse, Italiaanse en Spaanse fabelboeken en bestiaria werden door specialisten voorgesteld. Ook de Duitse letterkunde was present. Er werd aandacht besteed aan Heinrichs Reinhart Fuchs, aan de laat-zestiende-eeuwse receptie van het Buch der Beispiele (gebaseerd op de Indische Pancatantra-verhalen) en aan de achttiende-eeuwse fabels. In enkele interessante bijdragen kwamen de genrekenmerken van en de grote variabiliteit binnen de fabel aan bod.

Een belangrijk onderdeel van het colloquium was gewijd aan de middeleeuwse iconografie. Allerlei voorstellingen van flora en fauna in handschriften van uiteenlopende teksten (Roman de Renart, Renart le Nouvel, Roman de la Rose, getijdenboeken enzovoort) werden voor het voetlicht gebracht. Uiteraard kregen ook de afbeeldingen van dieren op de tympanons en de misericordes in het koorgestoelte van middeleeuwse kerken volop de aandacht. In enkele bijdragen werd aandacht

[p. 197]

besteed aan het bestiarium uit Peterborough, dat in het Corpus Christi College in Cambridge wordt bewaard, en aan de facsimile-editie daarvan die binnenkort verschijnt. Een volledige sessie was gewijd aan naam- en taalkundige aspecten van de Reynaert-traditie. Er werd onderzoek gepresenteerd naar de manier waarop de eigennaam Renart in het Frans het woord goupil verdrong en tot soortnaam avanceerde, naar de diverse betekenissen die het woord renard in het Oudfrans ontwikkelde en de verbindingen waarin dit woord opduikt. Ook andere, van diernamen afgeleide Romaanse familienamen kwamen ter sprake. Nederlandse teksten stonden in het middelpunt van de bijdragen van Paul Wackers en van de Duisburgse anglist Luuk Houwen. De eerste stelde de Middelnederlandse bestiaria voor, de tweede vergeleek de Nederlandse en de Engelse uitgave van de Hortus sanitatis, beide in het begin van de zestiende eeuw te Antwerpen uitgegeven door Jan van Doesborch. Ongewoon en daarom in het oog springend, waren twee bijdragen gewijd aan Afrikaanse en Hongaarse dierenverhalen. Een aantal van de lezingen van dit rijk gevulde congres zal in de komende twee jaargangen van het tijdschrift Reinardus gepubliceerd worden.

Naast de lezingen stonden andere evenementen op het programma. Op woensdagavond stelde Rik van Daele twee Reynaertfilms uit de jaren 1930-1940 voor en liet de deelnemers daarna genieten van de gerestaureerde versie van de Le Roman de Renart-film van Ladislaw en Irene Starewitch uit 1941. Een hele dag van het colloquium werd gereserveerd voor een uitstap naar het Land van Waas, waarbij de deelnemers gelegenheid hadden diverse medewerkers van Land van Reynaert en Tiecelijn te ontmoeten. 's Ochtends werd het gezelschap onder de Tiecelijn-galg in het park van het kasteel van Wissekerke ontvangen. Toen organisator Rik van Daele aanstalten maakte om de deelnemers te begroeten, werd hij door een troep ganzen heftig in het woord gevallen. Met deze interventie slaagden de vogels erin de congresgangers eraan te herinneren dat dieren niet alleen op papier of perkament bestaan. In ieder geval was het de enige keer tijdens het hele colloquium dat men met ‘echte’ dieren geconfronteerd werd. Toen Marcel Ryssen daarna het woord nam en op meesterlijke wijze een fragment van de Engelse vertaling van Van den vos Reynaerde voordroeg, waren niet alleen de ganzen maar ook de gasten een en al oor. Vervolgens mocht het kasteel zelf in ogenschouw genomen worden en werd het gezelschap op een buitengewoon hartelijke manier door de burgemeester van Kruibeke begroet en vergast op koffie. Na een rondleiding door de getijdenmolen te Rupelmonde reisde het gezelschap, dat door de levendige Reynaerttraditie in het Waasland gefascineerd bleek, verder naar Sint-Niklaas. Bij het fraaie beeld van Albert Poels was er gelegenheid voor de klassieke groepsfoto. Op het stadhuis werd het gezelschap begroet door twee schepenen en de voorzitter van Toerisme Waasland. Even kreeg het congres toen weer een wetenschappelijk tintje. Kenneth Varty, een van de oprichters van de Société Internationale Renardienne gaf een overzicht van de voorbije veertien colloquia en Paul Wackers stelde de Middelnederlandse bestiaria voor. Daarna werd de gasten een drankje aangeboden. De dag werd afgerond met een bezoek aan de Reynaertstad Hulst. Hier maakten de deelnemers eerst een wandeling over de stadswallen en na een bezichtiging van de stad en zijn Reynaertmonumenten werden ze op het stadhuis ontvangen, waar men zich te goed mocht doen aan Hollandse nieuwe maatjes en andere versnaperingen.

[p. 198]

Op de slotzitting op vrijdag 22 augustus droeg professor Fukumoto het voorzitterschap plechtig over aan zijn collega Noboru Harano van de universiteit van Hiroshima, onder wiens beleid in de zomer van 2005 het zestiende colloquium zal plaatsvinden. De precieze plaats en datum werden nog niet vastgelegd. Op dezelfde vergadering kondigde Brian Levy, die jarenlang samen met Paul Wackers het redactieteam van Reinardus vormde, zijn afscheid als redacteur aan. Er wordt nog ijverig naar een vervanger gezocht. Terugblikkend op een zeer geslaagd, voortreffelijk georganiseerd en zonovergoten verblijf in Louvain-la-Neuve en een inspirerende trip naar het Waasland, vertrokken de deelnemers na het opulente slotdiner weer naar verschillende hoeken van de wereld, waar ze zich de komende jaren verder met de wetenschappelijke bestudering van Reynaert en zijn vossenstreken bezig zullen houden.