Tiecelijn. Jaargang 15

[p. 185]

intro

Een wolf in schaapskleren (deel 2)

Dit is het tweede van twee wolvennummers, waarin de wolf opnieuw het onderspit moet delven. In het derde nummer van deze jaargang ontmoetten we de wolf als het titelpersonage van de Ysengrimus (Jill Mann) en het enige personage waaraan binnen de Roman de Renart zelfstandige branches zijn gewijd waarin de vos niet voorkomt (vertalingen van Paul van Keymeulen). Naast wolveniconografie (Willy Feliers) kwam in de eerste wolven-Tiecelijn een uitvoerig onderzoek naar de wolf in de moderne letterkunde aan bod (Yvan de Maesschalck).

In dit laatste nummer van de vijftiende jaargang van Tiecelijn vertaalt Paul van Keymeulen opnieuw een branche van de Roman de Renart waarin de wolf prominent aanwezig is (branche X). Paul Verhuyck zocht en vond de wolf in de middeleeuwse verhalen en didactische teksten. Hij betrekt hierbij ook de oude traditie van de weerwolf. Meteen is zijn tekst een uitstekende inleiding op de volgende teksten. Lieven de Wolf (what's in a name) zocht en vond de (weer)wolf in de moderne stripverhalen. Dries Vanysacker verrichtte onderzoek naar de wolf en de weerwolf in de Nederlanden tijdens de zestiende en zeventiende eeuw. Hans Rijns vond een wolf in Freiburg. Willy Feliers tot slot speurde naar de wolf in de Münchener Bilderbogen.

In de periode 2000-2002 konden we de boekenlijsten, Europese en Vlaamse boekentop-10's niet bijhouden. We lieten ze bijna alle aan ons voorbijgaan. In de zomermaanden van 2002 viel ons vooral een bedenkelijke lijst op in een Vlaamse kwaliteitskrant die door de lezers werd samengesteld naar aanleiding van het (in Vlaanderen) magische jaar 2002. In een top-50 van de Vlamingen die volgens de Iezers de geschiedenis en het imago van Vlaanderen hadden bepaald, haalde Pieter Paul Rubens het met groot gemak in de spurt van Eddy Merckx. Jan Frans Willems bijvoorbeeld fietste niet eens in die top-50 mee. We zijn daarom voorzichtig met én wantrouwig tegenover prioriteitenlijstjes. Toch kreeg de website www.dbnl.org met een onderzoek naar de literaire canon in Nederland onze aandacht. Niet alleen onze aandacht: alle Nederlandse kranten wijdden er relatief grote stukken aan (bijvoorbeeld: Dode schrijvers overheersen in toplijst in het NRC Handelsblad van 21 juni 2002). In Vlaanderen kraaide geen haan naar het onderzoek... ook de kwaliteitskranten niet.

De enquête naar de Nederlandse klassieken is een initiatief van de eerbiedwaardige Maatschappij voor Nederlandse Taal- en Letterkunde te Leiden. Die verspreidde onder haar circa 1500 leden, onder wie ruim 300 literatuurwetenschappers, schrijvers, uitgevers en publicisten een gedetailleerde vragenlijst over de Nederlandse literatuur.

De bevraging resulteerde in De Nederlandse klassieken anno 2000, een canon van de Nederlandse literatuur, samengesteld door de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL), een instelling die de verspreiding van de literatuur via digitale weg wil bevorderen. De volledige enquête, procedure, resultaten en besprekingen zijn ook via de webstek te consulteren.

Het onderzoek mondde uit in een aantal aanbevelingen. De voornaamste was de wenselijkheid van de herinvoering van een verplichte leeslijst in het middelbaar onderwijs. De meeste geënquêteerden vonden dat het pover gesteld is met de ken-

[p. 186]

nis van het literaire erfgoed aan het begin van de eenentwintigste eeuw. Daarom moeten de kanalen van deze tijd (radio, tv, internet) ingezet worden. Bovendien moeten oude teksten herspeld en hertaald worden zodat de jeugd ze beter kan begrijpen.

In de hoofdenquête werd gevraagd naar de belangrijkste schrijvers uit de Nederlandse literatuur. Weinig verwonderlijk kwam uit deze Nederlandse enquête een Nederlands podium met Multatuli (op 1), Vondel (2) en W.F. Hermans (3) als winnaars. Dat de Hollandse Gouden Eeuw (terecht) uitstekend scoorde, bewijzen Hooft (7) en Bredero (9) in de top 10. Ook Elsschot en Nijhoff, twee auteurs uit het interbellum (die zich ook wel eens met de Reynaert inlieten), staan in de top gerangschikt.

U vraagt waar Van den vos Reynaerde van de anonieme dertiende-eeuwse Oost-Vlaming Willem staat? Op de vierde plek. In de lijst van in totaal 108 ‘auteurs’ staat de Reynaert op nummer 4. Als eerste Middelnederlandse, als eerste Vlaamse ‘auteur’ in een populariteitspoll van voornamelijk Nederlandse hoogleraren, publicisten en andere literatuurkenners. De geënquêteerden mochten telkens ook tien ‘klassieke’ Nederlandse teksten noemen. Hier een nog frappanter resultaat. De meest genoemde klassieker, het Hollandse boek der boeken, de Max Havelaar van Eduard Douwes-Dekker, kreeg slechts één stem meer dan Van den vos Reynaerde. De avonden van Gerard Reve staat op nummer 3. W.F. Hermans bezet met de De donkere kamer van Damocles (5) en Nooit meer slapen (9) nog twee toptienplaatsen. Couperus is de meest vermelde auteur met zes klassiekers binnen het lijstje van in totaal 125 boektitels.

Over zin en onzin van deze enquêtes discussiëren, ontaardt in een oeverloos afwegen van pro's en contra's. Als uitgevers van een tijdschrift dat vertrekt vanuit de mondiale ‘matière renardienne’, kunnen we enkel stellen dat we de mening van deze 1500 bevraagden met betrekking tot de Reynaert alleen maar kunnen delen. De Middelnederlandse teksten zijn recent niet zomaar heruitgegeven in een reeks van literaire klassieken (Bert Bakker/Prometheus, 2002 met tekstuitgaven van Reynaert I door André Bouwman en Bert Besamusca en Reynaert II door Paul Wackers). Tiecelijn en de vzw Tiecelijn-Reynaert zorgen ervoor dat dit stukje literair werelderfgoed met de middelen en inzichten van onze tijd worden ontsloten. Er liggen ook een aantal bredere opdrachten. Er is nood aan een verzorgde schooluitgave van de volledige tekst die als aanvulling kan dienen voor de prima editie van H. Slings (Tekst in contekst). Bovendien wordt het tijd dat er in de boekhandel opnieuw een goed leesbare bewerking van de Middelnederlandse tekst ligt.

Dat Tiecelijn zijn taken kan versterken is van dit jaar af gemakkelijker geworden dankzij de eerste substantiële structurele toelage die het tijdschrift van het Fonds voor de Vlaamse Letteren ontvangt. Tiecelijn kreeg ooit kleinere bedragen en twee en drie jaar geleden een startsubsidie. Met de nieuwe drie jaar lange structurele subsidie voor de geest, werken tijdschriftredactie en de leden van de vzw aan een nieuw vijfjarenplan dat vóór 1 april 2003 geconcretiseerd zal worden. Tiecelijn zal in elk geval voor een periode van vijf jaar als driemaandelijks literair tijdschrift blijven verschijnen.

Rik van Daele