Tiecelijn. Jaargang 10

[p. 15]

Portret van Prof. Dr. Francis Lulofs, Reynaertkenner hors pair

dr F. Lulofs

Toen ik in 1979 mijn tweede doctoraalexamen (Nederlands, het eerste was klassieke talen) aflegde, kreeg ik de raad om mijn eindscriptie over de Reynardus vulpes om te werken tot een dissertatie. De ideale promotor zou professor Lulofs zijn en mijn Leidse begeleiders zouden daarom bemiddelen voor een kennismaking. Toen mij dat werd meegedeeld, sloeg de schrik mij om het hart: voor de scriptie had ik uiteraard enkele publicaties van de Groningse hoogleraar gelezen, waarbij mij de scherpe kritiek op de dissertatie van Gerard-H. Arendt nog maar al te goed voor de geest stond. De schrik leek gerechtvaardigd; mijn scriptie, die in Leidse kringen was bejubeld, werd van ongezouten - maar naar ik later inzag, volledig gerechtvaardigde - kritiek voorzien geretourneerd. Als ik zou willen promoveren op de Vulpes zou ik dus onder leiding van deze strenge man vol kritiek aan de slag moeten...

De eerste persoonlijke ontmoeting die ik met Frank Lulofs had, maakte mij al duidelijk dat mijn schrik alleen gerechtvaardigd léék, maar volstrekt onnodig bleek. Ik maakte kennis met een bijzonder hartelijke en sympathieke man, die een realistisch oog had voor de omstandigheden van zijn toekomstige promovendus - ver weg wonend, met een meer dan volledige baan in het middelbaar en hoger onderwijs. Zijn gastvrije vrouw Marianne maakte het mij extra gemakkelijk om over de aanvankelijke schroom heen te komen. het contact tussen promotor en promovendus verliep grotendeels schriftelijk: steeds als ik een aantal pagina's tekst naar hem zond, werd mijn bundeltje, voorzien van zinnige opmerkingen, binnen veertien dagen teruggestuurd en als dat een enkele keer door omstandigheden niet kon, ontving ik steeds een briefje met excuus en met opgave van reden voor het uitstel. De keren dat ik voor bespreking van mijn dissertatie naar het hoge noorden afreisde, zijn op de vingers van twee handen te tellen. Het contact is desondanks vanaf de eerste ontmoeting hartelijk gebleven.

[p. 16]

Frank Lulofs is een echte leermeester. Omdat hij bijzondere didactische gaven heeft, moet hij een uitstekend (hoog)leraar zijn geweest, die de zaken duidelijk kon overbrengen. Diegenen die ooit bij hem in de klas of in de collegebanken hebben gezeten, zijn zeker te benijden. Gevoelig voor taal is hij als weinig anderen. Niet alleen zijn publicaties op het gebied van het Middelnederlands getuigen daarvan. Hij publiceerde een dichtbundel en vertalingen van Rimbaud en Rilke met een toelichting over de moeilijkheid van het weergeven van gedichten in een andere taal. Zijn eerste grote werk, zijn dissertatie bij professor W.Gs Hellinga, Verkenning door varianten. De redacties van ‘Het uur U’ van M. Nijhoff stilistisch onderzocht (1955) bleek een kwarteeuw later nog zo belangwekkend, dat er een herdruk van verscheen in 1980. De scherpe scheidslijn tussen de taal- en de letterkunde heeft hij als filoloog voor zichzelf nooit echt getrokken; het is dan ook helemaal niet verwonderlijk dat hij meewerkte aan de herziening van Tinbergens Nederlandse Spraakkunst (2 delen) en Beknopte Nederlandse Spraakkunst.

Veel van zijn werk schreef hij in één jaar. Binnen dat tijdsbestek voltooide hij zijn proefschrift, zijn Beatrijs-editie, Nu gaet reynaerde al huten spele en zijn teksteditie van de Reynaert. Zelf zegt hij dat hij juist niet ijverig, maar van nature lui is: ‘Omdat ik van de inspanning af wil zijn, werk ik er maar zo snel mogelijk aan door, zodat ik daarna weer tijd voor mezelf heb...’. Zijn lezers zullen beseffen dat aan dat jaar schrijfwerk veel onderzoek is voorafgegaan en die ‘luiheid’ heeft ons in ieder geval onder andere een reeks Reynaertpublicaties opgeleverd die er mag zijn.

Lulofs is de man van de Reynaert, van de Beatrijs, maar hij is ook een toegewijde echtgenoot en vader. De grootste slag in zijn persoonlijk leven was het overlijden van zijn dochter Brechtje. Samen met zijn vrouw had en heeft hij tijd nodig om dit verlies te verwerken en steun te geven en te krijgen. Dat was ook de reden dat de plannen voor de tekstkritiek betreffende de Reynaertteksten - al door Hellinga als deel II gepland als vervolg op zijn diplomatische uitgave van 1952 - werden opgegeven: hij stelde eenvoudigweg vast dat hij thuis meer nodig was dan voor de wetenschap.

Binnen het bestek van dit tijdschrift kan een geschreven portret slechts beknopt en onvolledig zijn. Aanvullingen van anderen vindt men in de bijdrage van Herman Pleij: Waar blijft het mooie Reynaert-boek in de bundel Wie veel leest heeft veel te verantwoorden. Opstellen voor F. Lulofs (red. M.M.H. Bax, K. Iwema en J.M.J. Sicking). Groningen, 1980, p. 262-266 en in K. Iwema, Waarom het er staat, in: Ic ga daer ic hebbe te doene. Een bundel opstellen voor F. Lulofs (red. J.J.Th.M. Tersteeg en P.E.L. Verkuyl). Groningen, 1984, p. 7-11.

Tijdens het laatste bezoek dat wij Lulofs en zijn vrouw in Norg bij Groningen brachten, vertrouwde hij me toe niet meer zo met de wetenschap bezig te willen zijn en veel van zijn tijd door te brengen met de lectuur waar hij vroeger niet aan toe-

[p. 17]

kwam, bijvoorbeeld het werk van A. Trollope. Toch blijft de Reynaert hem ook tijdens zijn emeritaat bezighouden. De auteurs van de twee meest recente Reynaertproefschriften zullen zeker vereerd zijn met recensies van hun werk door Frank Lulofs. In 1992 werd zijn bespreking van André Bouwmans dissertatie gepubliceerd in De nieuwe taalgids; in de loop van dit jaar verschijnt zijn recensie van Rik van Daeles werk in het tijdschrift Naamkunde. Toen ik mijn promotor vertelde over het voornemen dit portret te maken, was hij zo vriendelijk om mij de tekst van de bespreking van Van Daeles dissertatie toe te zenden. In zijn meest recente publicatie blijkt nog steeds dat Frank Lulofs minder waardering kan opbrengen voor het werk van Arendt dan Van Daele. In zijn dissertatie heeft de laatste gesteld dat zijn werk tevens een discussie wil zijn met diverse Reynaertonderzoekers. Frank Lulofs gaat die discussie dan ook uitgebreid aan, waarbij hij onder andere ingaat op Van Daeles uitgangspunt van een basisoppositie hof-hol. De lezers van de recensie zullen zeker niet verbaasd zijn, als nog eens wordt gesteld dat de Reynaertfiguur in de Middelnederlandse versies meer ruimte tot begrip (en plezier) laat dan zijn equivalent in bijvoorbeeld de Reynaerdus vulpes.

Iemand die zich zo lang met dierenverhalen heeft beziggehouden, moet wel een dierenliefhebber zijn. Frank Lulofs houdt vooral van honden, maar dan niet van het type Courtoys. Eén van zijn honden overleed in het begin van de jaren tachtig. Hierdoor kon het echtpaar Lulofs dat jaar niet met vakantie gaan. De tijd werd goed gebruikt om de Reynaerteditie te maken, die dan ook werd opgedragen aan deze hond. Nu het raadsel over de opdracht ‘Voor Femke’ in de Wolters-Noordhoff-editie voor een groot publiek is opgelost, dient nog iets anders betreffende Frank Lulofs aan de orde te worden gesteld. Diegenen die hem alleen uit geschriften kennen, zullen de neiging hebben om zijn naam verkeerd uit te spreken. Zij die tot de groep behoren die hem met du mogen aanspreken, - uit zijn bekende en boeiende artikel kan worden afgeleid wat dat allemaal voor implicaties heeft - weten dat zijn voornaam Frank, afgeleid van Francis, op zijn Engels dient te worden uitgesproken als Frenk.

In vele bijdragen heeft professor Frank Lulofs aandacht gevraagd voor diverse aspecten van de Reynaert. Als geen ander heeft hij gewezen op het belang van de clanmaatschappij en het optreden van de pairs daarin. Zelf heeft hij in de kring van Reynaertonderzoekers weinig collega's die kwalitatief als zijn pair beschouwd kunnen worden. Ik ben er daarom van overtuigd dat ik de mening van velen vertolk, als ik de hoop uitspreek dat deze Reynaertkenner hors pair ons nog vele jaren zal laten genieten van zijn scherpzinnige publicaties over het meesterlijke Middelnederlandse dierenepos.

Rien JONKERS

[p. 18]