Terras. Jaargang 2019 (16-17)

[p. 51]

Dionisio D. Martínez
Gedichten
Vertaling: Han van der Vegt

De verloren zoon: Kierkegaard op het oog

Het kind met absoluut gehoor vergeet Mozart en er sijpelt niet langer muziek uit die kamer waar de brandtrap een paar sporten overslaat. Het stille kind wil in paniek raken maar kan de bijpassende gelaatsuitdrukking niet vinden. Te midden van de verwarring lijkt de menigte bij zinnen te komen, hoewel er niet per se iets komt: er verschijnen in de menigte niet spontaan zichtbare tekenen van zinnigheid - zoals bijvoorbeeld een derde wenkbrauw - om ons te verzekeren dat ze eindelijk rustig is. Dat brengt ons bij het lichaam, het enkele unanieme lichaam dat zichzelf binnenstebuiten put. Je vraagt je af wat het allemaal samenbindt, hoe dit en dit het gebrek aan dat compenseert; waarom geen enkel deel een bedreiging vormt - voor het geheel of voor de andere delen; waarom niets wijst op een systeem of hiërarchie. Degene die hij naar huis volgt houdt stil om de weg te vragen, en verandert daarmee in een openbare vertoning. Er stelt zich een menigte op om te kijken of bekeken te worden.

[p. 52]

De verloren zoon oog in oog met de paradoxen van Zeno

Tien jaar vanaf vandaag, in beide richtingen, rent hij op zichzelf af. In beide gelijktijdige gevallen draagt hij een pijl. De ene versie van hem verzamelt snelheid om de pijl naar een nietsvermoedend doelwit te werpen, de andere wordt voortgedreven door een in volle vlucht gevangen pijl. Voor degene in het midden lijken de twee renners bevroren beelden (of zouden zo lijken als zijn blikveld onbegrensd was) en hij voelt zich uitbreiden naar hen beiden, als een reeks punten op een lijn. Voor hem gaat het erom hoe de lijn wordt uitgezet: er is geen lijn zonder punten, geen oppervlak zonder lijn. Reden gaat vooraf aan bestaan. Wat valt daaraan te betwisten? De lijn is geen kalk op een stoep of spleet langs een kalkspoor; hij is geen afdruk van gevallen riet, opgeslokt door nat zand - die expliciet seksuele mondvol water die wacht om het gevallen riet te volgen. Reden is het zelfvoorzienende dier dat zichzelf verslindt om te overleven. De lijn is geen touw of lint of een stuk prikkeldraad, doorgeknipt voor de ontsnapping. Hij botst met het algemeen aanvaarde idee van lijnen als bodem van abstracte afstand. Zijn ontmantelde agenda geeft de maat aan.

[p. 53]

De verloren zoon ziet niets voor zich

Ooggedrag is, voor het grootste gedeelte, aangeleerd gedrag. Hij heeft geleerd om anderen in de ogen te kijken: zijn pupillen maken contact met andere pupillen zoals doodsstralen in oude strips. Maar de handeling brengt geen dood over, meer dan woorden of aanrakingen maakt ze hem sociabel. Elders ontmoet hij degenen voor wie een zo directe, drieste blik bedreigend is. Zo leert hij zijn ogen aan zich te sluiten als hij een gesprek voert op de stoep of over een tafel heen. Zodra dit mechanisme in werking is gezet, sluiten zijn ogen zich als hij brieven schrijft, ze sluiten zich zelfs als hij aan anderen denkt. Na enige tijd vergeten ze helemaal om zich te openen, maar het geheugen, een derde oog zonder lid, verraadt herhaaldelijk zijn privé-duisternis: elke nieuwe stad is smetteloos tot het oog van zijn verbeelding haar bezoedelt.

[p. 54]

Gnossiennes

Hij ging naar China voor een kop thee.
Of hij leende alleen een snufje
zout van de buurvrouw.
Op dit punt was alles waar.
Of juister gezegd: alles
was mogelijk.
Waarheid zou later komen.
Waarheid was nooit een wezenlijk onderdeel
van zijn leven geweest. Alle verslagen
van het verleden bestonden uit mogelijkheden.
Waarheid was altijd een mogelijkheid.

Het doel van land is om
de eentonigheid van oceanen te breken. Het doel
van eilanden is om de eentonigheid
van continenten te breken die opduiken te midden
van te veel oceanen.
Het doel van zo veel water is niet helder.

Er is altijd de neiging geweest
om te schreeuwen op weg naar buiten.
In plaats daarvan zijn er lichte voetstappen,
zorgvuldig afgemeten ademstoten. Het kost
een heel leven om het moment van weggaan zo goed te kiezen.
Zelfs de toekomst wordt overwogen:
zal de deur vanzelf achter hem dichtslaan
met het geluid dat hij heeft proberen te voorkomen.
Zal de deur openslaan vóór zijn
hand de knop bereikt en de hele kwetsbare
operatie begint.

[p. 55]

Nocturnes

's Avonds sloot hij de transactie. Echt een
koopje, zei hij. En de stad werd teruggebracht
tot een kamer, het constante lichaam van een man in bed,
de lakens die als fosfor gloeiden.
Een fout in het ontwerp maakte het mogelijk
dat er een incidenteel lichaam binnen kon glippen.
De lakens gloeiden dan iets helderder
in zijn aanwezigheid. Elke keer dat het wegging, liet
het lichaam meer van zichzelf achter,
tot er geen noemenswaardige afwezigheid meer was.
De man begon te rekenen op het incidentele lichaam
en zijn blijvende aanwezigheid, die hij nu
herinnering noemde. Hij begrijpt dat de wetten
van noodzakelijkheid hun eigen conclusies trekken.

Elke nacht is een product van achterblijvend licht.
Wat ze absolute duisternis noemen is de kunst
te weten hoe we de zonwering vrijwel volledig moeten
laten zakken, want we weten precies hoe ver genoeg is.
We meten de verschillende graden van schaduw
in het achterblijfsel. We weten dat een schaduw
het voorwerp is waardoor ze wordt geworpen.
We beginnen het principe te begrijpen.
Nacht, zo hebben we eindelijk toegegeven,
kan zich niet uitstrekken buiten de dingen die ze oproept.
Het concept van nacht als gegeven is onmogelijk.
De verschillende graden van licht in elke schaduw
spreken voor de stilte tussen de sterren.

[p. 56]

3

 

Ik verontschuldig mij voor mijn dialogen met het licht.

 

Ik verontschuldig mij voor de stemmen in de rode hibiscus.

 

Ik verontschuldig mij voor de kleine details die nog

 

altijd waarneembaar zijn in het karige gras van de tuin.

 

Ik verontschuldig mij voor de vogels die niet wilden nestelen

 

in het afwezige duister van de boom,

 

voor de lange avonden, het vierkant

 

zonlicht op de schors van de boom, en de belofte

 

die de laatste uren heeft verhinderd.

 

Ik verontschuldig me voor de bladeren die als

 

carbonkopieën van bladeren over je gezicht bewegen.