Terras. Jaargang 2018 (14-15)

[p. 156]

Ersi Sotiropoulos
De melancholie van de zeemeermin
Vertaling: Caroline Meijer

Niemand komt nog naar het hotel. Het dak is overwoekerd door planten, de ruiten in de vensters zijn gebroken en uit elke kamer springt een kat tevoorschijn, getijgerd of zwart als teer of rood met witte vlekken of oranje met geel - de wonderlijkste combinaties - maar altijd met dezelfde starre blik, de blik van een moordenaar. Vanaf vorige zomer zijn er vluchtelingen gestrand op het eiland en sindsdien blijven de toeristen weg. Elke dag arriveerden er honderden vluchtelingen, driehonderd, vijfhonderd, inclusief ouden van dagen, zwangere vrouwen en krijsende baby's. Zodra ze dicht genoeg bij de kust waren, trokken ze zwemvesten aan, haalden een mes tevoorschijn en sneden hun opblaasboot kapot om voor schipbreukelingen door te gaan. Later was er die aanslag in het vluchtelingenkamp, de bom die ontplofte. Ze zeiden dat die door jihadisten was gegooid als vergelding, want ook aanhangers van Sisi hadden op het eiland een toevlucht gezocht - wie die Sisi is met die belachelijke meisjesnaam, weet ik niet. Dertig doden vielen er. Er verscheen een negatief reisadvies voor toeristen. Ze kwamen toch al niet meer.

De laatste gast was een Duitser. Ik hoorde hem niet binnenkomen, want ik zat naar een Turkse serie te kijken. Toen deed de televisie het nog gewoon, sinds de winter af en toe niet meer. Ineens stond hij daar en zag ik hem. Hij vroeg of er een kamer vrij was. Man, doe niet zo dwaas, wilde ik tegen hem zeggen, kijk om je heen. De katten waren opgesprongen en liepen spinnend naar hem toe. De Duitser sprak Grieks, hij drukte zich vreemd uit, maar kende de taal. Hij vertelde dat hij een expert was, dat hij onderzoek kwam doen, ik weet niet precies wat. Hoeveel kost een kamer? vroeg hij. Niets, zei ik. Hij drong aan dat hij wilde betalen. Moet je zien in welke staat het hier verkeert, zei ik, de matrassen zijn vergaan, de lakens gescheurd, de ramen kunnen niet dicht. Ik wil betalen, hield hij vol, dat hoort zo enz. enz.

Voordat ik hem naar zijn kamer bracht, wierp hij een blik op de televisie. Wat is dat, Turks? vroeg hij. Ja, zei ik, Soleiman. Ken je dat niet? Het was Soleiman de Grote. De serie was in die tijd heel populair alhoewel hij al voor de derde of vierde keer werd herhaald. Elke dag tussen zes en zeven was het dorp uitgestorven. Iedereen zat aan de buis gekluisterd. Crisis, armoede, werkloosheid - allemaal verdwenen. Soleiman verrichtte zijn wonder. Kijken jullie in Griekenland naar Turkse series? vroeg de Duit-

[p. 157]

ser. Briljant, briljant. Dat moet ik noteren, buitengewoon interessant, mompelde hij. Hij haalde een schrift uit zijn jasje en schreef iets op.

Vroeger haatte ik katten, nu ben ik eraan gewend. Niet dat ik ze leuk vind, niet dat ik poes-poes-poes ga lopen roepen. Maar ik doe net alsof ze er niet zijn. Hetzelfde doe ik met de kakkerlakken, de vliegen en de muggen. En met de muizen. Al zijn er daar gelukkig veel minder van, daar hebben de katten voor gezorgd. Ik kan me niet herinneren of de Duitser vóór of na de explosie kwam. Het moet ervoor geweest zijn. Daarna zijn de bootverbindingen, de veerdiensten gestopt; er gaat geen schip meer voor anker in de haven. Soms zeilt er een jacht voorbij in de verte, licht opzij hellend, maar nooit zie ik iemand aan het roer. Merkwaardig.

De Duitser was rustig. De hele dag was hij op pad voor dat onderzoek dat hij deed. Geen idee waar hij heen ging. 's Avonds schreef hij. Gebogen over een tafeltje, in de bijtende kou - het moet half februari zijn geweest -, met zijn sjaal om zijn hals gewikkeld, de katten verspreid om zich heen, en af en toe stopte hij, tikte gespannen met zijn voet op de grond en kauwde op zijn pen. Ongeveer een week voor hij kwam was de stroom afgesloten en ik had een petroleumlamp voor hem gevonden. Elke maandag betaalde hij. Vijftig euro, een gloednieuw biljet. Wat moet ik met je geld? wilde ik hem zeggen. Zie je iets dat ik kan kopen? Ik zei niets natuurlijk, nam het geld aan en bedankte hem. Door de omstandigheden had ik iets van een filosoof over me gekregen. Vroeger wond ik me op, gaf ik mijn mening. Tegenwoordig laat alles me onverschillig. Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα, ik weet dat ik niets weet, zei Socrates dat niet? Of was het Plato? Ik weet het niet meer. Doet er niet toe. Ik weet dat ik niets weet, dat denk ik zelf ook. Ik nam het vijftigje van de Duitser aan en stopte het in een koektrommel. Ik had ze nooit geteld, tot die idioot verscheen die zogenaamd van de politie was.

Waar is de Duitser? vroeg hij. Hij is de deur uit, zei ik. Is hij gisteravond teruggekomen? Hij moet zijn teruggekomen. Ik wist het niet, ik lag te slapen. Hoelang is hij hier al te gast? Dat wist ik niet meer. Ga zitten dan tel ik de vijftigjes, zei ik tegen hem. En toen stelde ik vast dat de Duitser al twee maanden in het hotel logeerde. Het was al lente. Heeft niemand hem opgezocht? Je hebt geen verdachte activiteiten opgemerkt? ging hij door met vragen. Hij deed zijn best om beheerst over te komen, maar zijn stem trilde. Jij van de politie? zei ik in mezelf. Er was helemaal geen politie op het eiland. De laatste smerissen waren in opstand gekomen, door de regering met een militaire wet tot de orde geroepen en hadden uit alle macht geprobeerd weg te komen. Sommigen waren verdronken, anderen hielden zich naar verluidt in het

[p. 158]

kamp schuil en droegen nu tulbanden, maakten kniebuigingen, sloegen zich Allah, Allah op de borst om vooral niet op te vallen. Geruchten. Flauwekul. Ze zouden allemaal verdronken zijn. Met deze zee valt niet te spotten.

Het kwam bij me op dat de Duitser misschien nog niet de deur uit was, maar nog in zijn kamer lag te slapen. Laten we gaan kijken, zei ik tegen de idioot. De kamer was leeg en zo opgeruimd dat het me verbaasde. Een stuk of tien katten lagen opgerold op zijn bed. Zodra ze ons zagen zetten ze een hoge staart op om te laten zien dat ze elk moment konden wegschieten.

Wat is dit? vroeg de man. Op het tafeltje lag het dikke schrift waar de Duitser in schreef. Hij pakte het op en begon erin te bladeren. Wat schrijft hij hier? vroeg hij. Waar hij zin in had, antwoordde ik. Hier, hier, drong hij aan. Ik boog voorover om het te kunnen zien. Het is Duits, wat wil je dat ik zeg? Ik schoot in de lach. Het was lang geleden dat ik had gelachen. Het is in beslag genomen als bewijsmateriaal, zei de stomkop. En hij vertrok met het schrift.

Een paar dagen later moest ik weer lachen toen Patou langskwam. Toen we op het eiland vast waren komen te zitten, had ze geprobeerd weg te komen. Ze was bijna verdronken en omgedraaid. Ze kwam oorspronkelijk uit Cyprus en was heel donker, stevig gebouwd en sterk behaard. Lang geleden had ze het eerste en enige bordeel op het eiland gerund, sommigen beweerden dat ze een travestiet was. Ik geloof er niks van, ik ben een keer met haar naar bed geweest. Misschien is me iets ontgaan. Ik heb goed nieuws, riep ze me al vanaf de trap toe. Haar haar zat in de war, haar stem stokte van emotie terwijl ze sprak. Eindelijk zal Cyprus ons redden, zei ze. Cyprus, waar jullie altijd en eeuwig de draak mee steken vanwege onze tongval. Er was een plan, lang geleden in Nicosia voorbereid. In het absolute geheim op stapel gezet toen het derde memorandum was ondertekend. Maar Tsipras wilde er niet van horen. Welke Tsipras? Welk memorandum? vroeg ik om haar te stangen. Ze begon het uit te leggen... Het referendum, Merkel, Schäuble en de compania bella. Kom ter zake, zei ik tegen haar. De Aansluiting! riep ze. De Aansluiting! De Cyprioten hadden de andere Europeanen weten te overtuigen, de overeenkomst zou binnenkort worden ondertekend. Binnen drie maanden zouden we ons verenigen met Cyprus en zou Griekenland gered zijn. Er moest onmiddellijk een nationale garde worden gevormd op het eiland om de ontvangst van hoogwaardigheidsbekleders voor te bereiden. Patou had aan mij gedacht, ik was een van de verkorenen, benadrukte ze. Het kostte me moeite om niet in lachen uit te barsten, maar ik wilde zien hoe ver ze zich zou laten meeslepen door haar waanideeën. Of door haar wanhoop, wat op hetzelfde neerkomt.

[p. 159]

En de anderen, wat gebeurt er met hen? vroeg ik. Ze keek me vragend aan. Met de anderen, en ik gebaarde met mijn hoofd. Ik bedoelde de mensen in het kamp. Al was het hele eiland inmiddels een kamp, het was geheel in bezit genomen, overal barakken, kapotte meubels, tenten, behalve in de haven en op die smalle landtong langs het strand waar het hotel is.

Wordt het kamp ook verenigd met Cyprus? vroeg ik nog eens. Daar had Patou niet over nagedacht. Ik zag haar gezicht betrekken, had met haar te doen en zei: Ik sta aan jouw kant! Met z'n allen voor de Aansluiting. Vrolijk huppelde ze de trap af. Met z'n allen voor de Aansluiting? Met z'n allen? Ik en de katten. Geschrokken van mijn geschater stonden die me in de deuropening met de haren overeind en met glazige ogen aan te staren.

De kwestie van de verdwenen Duitser hield me een poosje bezig. Waar ging hij heen als hij de deur uit was? Hij ging altijd vroeg de deur uit en kwam pas terug als het al donker was. Wat had hij al die uren gedaan? Behalve naar het kamp kon je nergens anders heen. Onmogelijk. Niemand ging daar naartoe. Na de eerste maanden was de situatie verslechterd. In het begin, toen ze met opblaasboten naar het eiland begonnen te komen, hadden we het over de vluchtelingen. De radio had het over de vluchtelingen. De nieuwslezer van het negen-uurjournaal deed zijn mond open en dicht: vandaag zijn er driehonderd vluchtelingen aangekomen op dit eiland, vijfhonderd op dat eiland. Alsof het om één groep ging. We hadden nog niet door dat er onderscheid tussen hen bestond, dat ze tot verschillende stammen behoorden, dat er soms haat heerste die eeuwen terugging. Al heel snel liepen de onderlinge vechtpartijen uit de hand. De politiechef trok de bergen in, zei dat hij herder was, deed of hij gek was. Twee achtergebleven agenten sloegen aan het muiten met een paar anderen die door het hoofdkantoor waren gestuurd. Inmiddels zijn er misschien wel drie of vier afzonderlijke kampen op het eiland. Alleen de klaroenstem van de imam die je elke avond op verschillende plaatsen dezelfde onbegrijpelijke woorden hoort zingen lijkt hen te verenigen.

Nieuws uit Athene heb ik niet. Een paar maanden geleden werden er verkiezingen gehouden. Misschien komen er weer nieuwe. Toen de televisie werd afgesloten, was ik in mineur. Vooral vanwege Soleiman, de rest was ik beu, al die blondjes, al die stropdasdragers die me gelijktijdig vanaf het scherm aanblaften. In het laatste journaal waren beelden te zien uit de hoofdstad, van mensen opeengepakt in parken, met afgestompte blik in de verschrikkelijke hittegolf, later bibberend tegen elkaar aan gekropen in de vrieskou, in geïmproviseerde tenten op de pleinen. Onder de bomen uitgespreide lakens, ruzies om een plastic waterflesje, koekenpannen op

[p. 160]

brandertjes langs de kant van de weg. Misschien is Athene inmiddels ook een kamp geworden. Wie weet.

Ik weet dat ik niets weet, dat is wat ik denk. Ik loop naar de haven. Het plaveisel leidt naar een houten steiger. De netten van de vissers zijn verrot. Boven een rij rotsen in de verte steekt de vuurtoren uit met een groene lantaarn als een carnavalshoedje. Het zeeoppervlak is gerimpeld, het water deint en blijft tegelijk bewegingloos, gestuwd door donkere onzichtbare wervelingen verborgen in de diepte. Ik kijk naar de lijn van de horizon. Een ondraaglijke nostalgie overvalt me. Μηδέν άγαν, niet overdrijven, zeg ik in mezelf. Alles met mate. De klassieken komen altijd van pas.

De oorspronkelijke versie van dit verhaal, getiteld ‘Η μελαγχολία τηϛ γοργόναϛ’, is nog niet gepubliceerd. Een Franse versie verscheen in het online tijdschrift Mediapart; een Engelse vertaling verschijnt binnenkort.