Terras. Jaargang 2018 (14-15)

[p. 18]

Marie-Hélène Lafon
Album
Vertaling: Rokus Hofstede

Huizen

Het huis is warm. Het speelt buik, grot, nest, het omhult, het neemt, het omarmt, het omsluit, het beurt op, het bewaart, mensen dingen geheimen.

Het boerenhuis staat vastgeplakt, aan de stal en de schuur, vastgeplakt aan hun lauwe flank, weggekropen, ineengedoken, ineengedrongen, omgrensd, ingelegd. Het bijt zich vast, het kent zijn wereld, het heeft weet van de winters en het onthoudt te veel.

Huizen veranderen van eigenaar, ze worden geërfd, verdeeld, ze staan te koop, ze zijn verkocht, ze worden gekocht, overgenomen, gedroomd, gezocht, nagejaagd, tot leven gewekt, in slaap gesust, met kinderen gevuld, verlaten, verdoofd, verwaarloosd, verloren, teruggevonden. Ze zijn open, ze zijn afgesloten, ze laten hun oren hangen. Ze zijn doordrongen van verhalen.

Huizen ruiken. Naar prei, bleekwater, tabak, abrikozenjam, kool, koeien, pioenrozen of seringen, slaap, koud stof, vergetelheid, vreugde, dood, gebraden varkensvlees met aardappelen, droog hout, pruimentaart.

Huizen suizen. Ze blazen, en kraken, en kreunen als de wind ze plet. Ze fluisteren als hij ze streelt. Ze schudden zich uit onder de sneeuw en wachten op lichtere dagen. Ze rekken zich uit, ze kirren, ze kakelen bij het eerste zonlicht. Ze praten, ze zeggen dingen die ze hebben gezien, die ze in vertrouwen zouden willen vertellen. Misschien. Je hoort ze niet, ze zetten een nors gezicht, ze slaan de deur voor onze neus dicht.

Huizen die instorten worden opgeslokt door de bodem, aangevreten door bomen, ingeslikt door de tijd, aan de leegte teruggeven.

Huizen worden door lissen omringd in de dartele aprilmaand.

[p. 19]

Nacht

De nacht valt niet, hij klimt.

Zwanger van de donkere wind die over naamloze contreien heeft gezwalkt, loeit hij langdurig en drukt zijn vochtige snuit tegen de muren van huizen, waar weggedoken mensen zich warm houden in de gele lichtkring van lampen of aan de rand van de televisie.

De kleinen van de mensen vrezen hem, hun zachte, nieuwe lijven zijn beducht voor zijn reuzenbeet. De lichtjes van de hoogmoedige steden doorboren hem en zouden over hem willen triomferen, hem in het nauw willen drijven, hem willen opjagen tot in zijn vergeten schuilhoeken, maar hij weet van geen wijken, iets houdt vol en dringt aan, iets wat in het bloed van vee en mensen vloeit en huivert onder hun huid.

De dichte nacht gaat open en kwijnt bij het vloeien van de maan; ze spannen samen, ze voelen elkaar aan en besnuffelen elkaar en gaan in elkaar op; het is een aandoenlijk mysterie, een kapitale ceremonie die we soms betrappen, in het smachtende holst van zomers of achter een raam als we niet kunnen slapen, het gaat ons niet aan, het gebeurt zonder ons en kan zonder ons, wij die aan de rand van het feest blijven staan, die die melk niet mogen drinken en toch verblind van vervoering zijn.

De hoogmoedige nacht knispert van sterren, wijdverbreide, luisterrijke, onverzadelijke, onveranderlijke, vallende, staartdragende, vlugge, vluchtende, teruggevonden, aandoenlijke sterren.

De nacht kraakt, en piept en krast. Rijk aan klanken laat hij huizen spreken en wordt doorkruist door heimelijke, vagelijk vermoede dieren, tegenhangers van ons wakende bestaan. 's Zomers herbergt hij machtige, subtiele geuren, bederf mengt zich erin en op een vertrouwd weggetje worden we terloops door walmen overvallen, onderwijl tastend met onze hand naar het lauwe, met zon volgezogen muurtje.

Honden kennen hem, ze hebben hem getemd en patrouilleren, waakzaam, met gespitste oren, ze lopen voor de buitenstaander uit en volgen hem die het gewone leven van families rond de tafel en de slaap in gesloten kamers begluurt, op zoek naar spanning en subtiele sensaties.

Bij dageraad trekt de nacht zich terug, hij wijkt en vloeit heen, in zijn lompen gehuld; hij glijdt naar de andere kant van de wereld, hij knippert aan de einder, hij roert zich.

[p. 20]

Rivieren

Auvergne is de watertoren van Frankrijk. Zei de schoolmeester. Als schepsel van de ruisende rivieren was de meester een man van het water, midden in de wereld neergepoot met een groene vissersbroek aan, nauwgezet en zwijgzaam, traag en vlug, vurige wachter, visser sinds onheuglijke tijden, op het best verborgen plekje in het boeket van rivieren dat stervormig neerstroomt van de oude Puy Mary.

Die rivieren hebben weet van geografie en geschiedenis, ze hebben gewerkt, gedolven, dalen uitgegraven, onvermoeibaar, oneindig klein en ontzagwekkend, soms verdwenen, gereduceerd tot niets, tot verwaarloosbare beekjes en verderop, later, gloriërend, teruggevonden, gezwollen van beloftes.

De rivier van mijn kinderjaren heet Santoire. Ze omsloot de wereld, iets definitiefs, ze was de zomer, het leigrijze strand en de roerloze augustusmiddag, de verstilde tijd in het lumineuze babbelen van haar keienbedding. Ze was er elke winter, en in de korte lentes, gestegen, overijld, zich haastend, kronkelend in kolkende grijzen, de kale, overbuigende takken striemend. Horizontaal, schaamteloos en weggevlucht.

Want rivieren gaan weg. Noodlottigerwijs. Ze droegen tweezijdig kantwerk van winterharde bomen, ze slingerden in trage krinkels, ze doorkliefden de vette bruine aarde, ze wiegden de dichte nachten met hun lichte of loeiende adem, ze zijn er geweest, ze laten niet af, ze gaan weg en blijven door onze aderen stromen.

[p. 21]

Winter

De winter bewoont dit land. Hij houdt zich in zijn plooien op als een huisdier. Hij rekt zich uit en duurt. Hij zet zich schrap. Hij houdt stand. Hij heeft zijn deugden. Hij is op zijn plaats. Mensen en dingen weten onder hem te leven, onder zijn gezag, hebben het geleerd, en zetten het dagelijks leven voort.

De winter is oud, afgedragen als een kledingstuk dat ruikt naar lijf en huis. De winter is van goede kwaliteit, hij omhult, hij wordt niet weggegooid, hij kan altijd nog van pas komen, hij wordt bewaard. Voor volgend jaar, voor later, voor het hele leven. Hij wordt opzijgelegd.

De winter is gestreept met bruin, gespikkeld met doffe gelen. De kleur van winters is niet wit, niet altijd, niet voortdurend. In het putje van januari, van februari, komt het wit ongevraagd langs, het dwarrelt fonkelt gekscheert langs de bosrand, capitonneert de daken, put zich uit in vlagen, schittert onder het blauwe baldakijn van de opgespannen hemel. Dan is alles anders. Het is een ander land. Daarna trekt het wit zich op hooggelegen plekken terug om op het voorjaar te wachten.

De winter ruikt naar zwaar eten en, soms, naar houtvuur. Elk middel is goed om warm te blijven, het lijf te beschermen. Alleen bomen zijn blootgesteld aan het onherbergzaamste. Mannen, vrouwen zijn beweeglijk, doorkruisen landschappen in de auto, op elkaar gepakt in de mobiele cabine, ze zijn beschut, ze gaan en komen, ze houden het seizoen in bedwang. Ze worden door de winter gegrepen bij het verlaten van de stilgevallen, met mechanische middelen verwarmde machine, ze worden weer prooi, huid vlees pezen beenderen, ze haasten zich, wrijven zich in hun handen, ketteren, schudden zich verwensingen slakend binnenshuis uit.

De winter bewoont geheugens die getooid zijn met oude verhalen. Je hoeft niet ver te zoeken of diep te graven om de sporen van winterse dolaards op te delven, bezweken, alleen, met hun laarzen aan onder de opstuivende sneeuw, de overwonnenen, de mannen die in de nieuwe ochtend werden gevonden, te laat, als de kou had gewonnen, ze had meegenomen. Het is de oude strijd, allen denken er nog aan in een uithoek van hun hoofd. Zulke verhalen worden verteld, soms, bij de koffie, tijdens de nazit, als het lichaam verzadigd is. Zo weet je hoezeer je overleeft. Al langer dan de winter. Met zijn nachten die gloeien van puntige sterren.