Terras. Jaargang 2016 (10-11)

[p. 93]

Jeske van der Velden
Noch grit noch sterrenstof
Over de gedichten van Eleonore Schönmaier

Eleonore Schönmaier bracht haar jeugd door in het hoge noorden van Canada. Haar eerste poëziebundel, Treading Fast Rivers, verscheen in 1999 en werd genomineerd voor de Gerald Lampert Memorial Award. Deze bundel vormt niet alleen de neerslag van haar vele reizen maar is ook een liefdesbrief aan het landschap van haar jeugd. Haar meest recente bundel, Wavelengths of Your Song, verscheen in 2013. Naast vertalingen in het Nederlands en Duits werden haar gedichten door onder andere Canadese en Nederlandse componisten op muziek gezet.

Hoewel ze de kustgebieden van Nova Scotia enige jaren geleden verruilde voor Nederland, is de invloed van het ruige Canadese noorden in de poëzie van Schönmaier altijd aanwezig. In tegenstelling tot de gecultiveerde landschappen die de Europese verbeelding domineren is er op het eerste gezicht weinig lieflijks aan de donkere naaldwouden, heldere koude nachten en steile kusten in Schönmaiers gedichten. Dit is een natuur die in haar grootsheid koud en onverschillig kan lijken en waarin de mens slechts een bijrol speelt. Maar ze is niet per definitie onherbergzaam.

Schönmaiers landschappen verbeelden een relatie tussen mens en natuur die niet gebaseerd is op utilisme en een drang naar beheersing, maar op een wederzijds belang. De uitgestrekte oceanen en wildernis en de dieren die er leven informeren ons begrip van onszelf en elkaar. In ‘Golflengtes van je lied’ bijvoorbeeld weerspiegelt het gedrag van dolfijnen een menselijk verlangen naar contact. Natuurlijke fenomenen herbergen menselijke patronen, althans voor wie zich hiervoor openstelt. Om deze reden kan de poëtica van Schönmaier omschreven worden als een ecologie, als een vorm van verzet tegen de soms onherstelbare schade die de natuur uit naam van menselijke belangen wordt aangedaan. We hebben de natuur nodig, lijken deze gedichten te willen zeggen, al is het maar om onze eigen relatie tot een groter geheel te doorgronden.

Ook Schönmaiers reizen en ontmoetingen met andere landschappen spelen een rol in deze gedichten. Ze vormen niet alleen een bron van inzichten en ideeën, maar leiden ook tot reflecties op het fenomeen reislust zelf. Hoewel ze zelf pendelt tussen Europa en Noord-Amerika, vraagt Schönmaier zich af waar deze drang vandaan komt, dit

[p. 94]

idee dat reizen de manier bij uitstek is om onszelf en anderen beter te leren begrijpen. Haar bespiegelingen in ‘Aardbol’ zijn niet helemaal vrij van scepticisme. Immers, zo vraagt ze zich af, ‘wat is de aarde meer dan een bol/zo groot als een grapefruit’ en ‘moeten we dan altijd maar/verder en verder reizen/terwijl de meridianen zich zo scherp/aftekenen in een uitgestrekte hand?’

Waar we werkelijk belang bij hebben, concludeert Schönmaier, is een open houding en een bereidheid om van elkaar te leren. Intieme kennis is het product van een innerlijke reis en van de interactie met onze - natuurlijke - omgeving. Niet zelden zijn juist de mensen die je dagelijks tegenkomt degenen ‘met wie je het beste/ je axonen laat vergroeien/tot de verste verstrengelingen.’