Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

Dat viertienste capitel is van varicien ende elphantis ende die manire hare cureringhe

Varicien sin dicke aderen, grove ende roetachtich myt blawe ghemenghet, die menichsijns legghen in die benen. Ende si comen van groven blode van melancolien ende dalende van groven spisen ende van vele to gaen ende zware last to draghen. Elephancia ⁶⁶⁹ is een meringhe van benen mitten voeten boven naturen ende maten. Ende het comet van fluma ende van dicken melancolien ende van welke dat het is dat be

669 ‘Elephancia’ is rood onderstreept.

[fol. 182r]

kentmen biden proper teiken inden capitel vanden apostemen. ¶Varicien ⁶⁷⁰ salmen cureren myt purgacien der lichame als myt gheiten weye ende myt epithimo° ⁶⁷¹ ende myt bloet to laten vander lever ader aen die selve zide vanden voete. ¶Ende hi sal scuwen alle spise die melancolie maket. Ende die stede machmen cureren in III maniren. ¶Dat ierste is datmen boven die vouden der knyen daer men siet een dicke adere van welken alle die nederste aderen uut comen. Men sal onder die dicke ader steken een naelde myt enen drade ende mitten drade salmen dan vaste knoppen. Ende een vingher breet boven salmense noch eens onder steken ende knoppen si oec al vaste. Dan salmen die huut aff halen die boven op die ader is overlanx dat lyt ende dan salmen die ader uut lichten ende snydense ontwe tusschen die twe knopen. Ende daer na ontbindet den nederste knop ende duwen dat dicke bloet op wert uut der ader also vele alsmen mach. Ende datter blivet dat salmen verdroghen myt verterende medicinen. Ende die eynde vander opperster ader salmen cautericeren ende oec die wonde vanden vleysch, daer na salmen die stede zuveren ende helen. ¶In een ander manire salment oec cureren. Men sal die grote ader allene bloet laten in een guede quantieteit ende dicwile salmen den lichame purgeren ende dan dat lyt hantieren myt droghen medicinen. Ende wachten van spise die dic bloet maken van melancolien. ¶Die derde manire is datmen nyet en sal cureren al heel off volcomelike mer men sal dat bloet som wilen laten dalen bider ader ende den lichame inden jaer purgeren een luttel ende mijnren dat dicke bloet myt laten ende salven dan die stede ⁶⁷² myt droghen medicinen. Ende dese ordenancie is best inden ghenen die siechede hebben langhe tijt ghedraghen die vul sin ende out. Want ist datmen die ader snidet ontwe byden welken dat bloet van melancolen is ghebrocht van verren vanden edelen leden, dan blivet in dat lichame ende maket vele ziecheden ende varinghe die doet. Ende ic hebben ghesien

670 ‘Varicien’ is rood onderstreept.

671 ‘epithimo’ is rood onderstreept.

672 Hiervoor (doorgestreept) ‘drog’.

[fol. 182v]

lude eer si waren ghesneden dan worden si zieck ende altohant daer na storven.

¶Elephancie is oncuerabel alset veroudet is ende die wile dattet nye, is salment cureren myt purgacien ende doen die humoren en wech die maken die ziecheden, mit bloet laten, als voerseit is, ende oec to wachten van spise die grof bloet maken. Ende hi en sal gaen noch riden noch zware last draghen, ten si dat die bene ierst ghewonden sin myt enen bant III vinger breet vanden voeten hent ten knye bewonden ende boven den bant wat slapper dan beneden. Ende onder den bant den opt been salmen stroyen den pulver van mirre ende besmeren myt deser salven ghemaket van aghacie°, mirre, aloe°, ypoquiscidos°, aluun°, ghetempert myt asijn. ¶Alse dat gezwel beghinnet to wassen, dan salmen den voet ende dat been stoven myt water daer in ghesoden is assche van wijngarde° ende coelsaet, sticados° ⁶⁷³ arabici, lupinen, mirre, stront vander gheiten ende venigric°. ¶Ende nader stovinghe salment weder salven ende bindent, als ierst voerseit is, ende aldus so hebicker vele ghenesen die wile dat sy nywe weren.

673 Emendatie: het handschrift heft ‘scicados’.