Logo DBNL
Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck (2015)

Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

(2015)–Anoniem Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Dat achtende capittel is vanden steen inder blasen ende inden nyeren 594

Die steen wasset van bynnen van vele grover ende taeyer humoren want datter dunne is dat wart verteert byder hetten van bynnen ende datter dicke is, wart bider hetten verhart ghelijc een steen. Ende dit comt by vijf saken inden licham:

Dat een is van vele materien die nyet uut en moghen.

Dat ander is dat die materia is dicke.

Dat derde is dat die conduten beneden sin altoe nauwe.

Dat vierde is dat se boven sin te wijt.

Dat vijfte is cranchede

der uutstekinghe der cracht ende scarpe hette, mest alse de materia overvloeyt de nyeren.

Oec mach die steen wassen in vele anderen leden, mer mest in de nyeren de zeer heet sin off in die blase, in kinderen die nyet so heet en sin. ¶Die steen wasset in anderen leden als in die longhen ende in die lever ende in die galle ende in die mylte ende in die darmen ende voert in 595 anderen steden, ¶als Galienus 596 seit dat hi sach enen steen ghewassen onder die tonghe so groet dat hi belette die sprake ¶ende do die steen en wech was, he sprack weder.

¶Ende omme dat die steen der nyeren ende der blasen gheliken in vele saken ende in curen, al ist dat hi onghelijc sy int kennen, so sal ic hier scriven die cure van beyden stenen to hantieren ende de sake ende die teykene ende die onderscheyde.

¶De steen wasset van vele grover humoren ende taeyer verdrogheder byder scarper, droger hetten. Oec comt van couder, grover, tayer spisen ende dat mense onghetempert nemt ende bider crancker hetten die sy nyet en mach verteren. ¶Som wilen comt om datter etter is vergadert in die nyeren ¶off in der blasen omme voer gaende apostemen. Ende omme die quade, hete complexcie der stede 597 twelke etter nyet en was ghezuvert, mer verhart bider hetten. ¶In kinderen wasset die steen mest in die blase ende in jonghen luden in die nyeren ende in ouden luden in die blase. ¶In jonghen luden wasset hi in die nyeren omme dat hare humoren sin heter myt scarper hetten ende omme de hette der nyeren. So is vander lever dichede des blodes mitter waterichede ende als comt in die hete nyeren dan ist dunneste gesteken

ter blasen ende die dichste is verhart mitter scarper hetten ende daer af weert die steen. ¶Hier to helpet wel die sin ghegordet op de lenden, alse jonghe luden pleghen to doen, ende vele to arbeyden ende vele myt vrouwen to wesen, want alle dese verbarnen die nyeren. In kinderen wasset die steen in de blase omme die grote, natuerlike hette.

Al ist so dat die materia is cout ende taye, nochtan die hette maket dunne ende lopende als het comt in de nyeren. Het glydet daer tot in die blase, ¶alsmen mach zijen alse peck of harse of wasse. Alset ghesmouten is, het lopet also langhe alset is in heten steden ende het en clevet nyet ende alset comt in een coude stede, het verdicket. So dat die materia myt al hare dichede daelt totter blasen ende daer vindet de stede cout, ende dan verhardet. Ende omme dat die hals der blasen ende die conduut des vedes sin ruum nyet en hevet, so en mach hi die dicke materia nyet liden. Mer datter dunne is, wert daer uut ghepisset. Ende dat dicke is verhardet ende alle daghe meret omme die to comende materia ende omme dat die blase is wijt ende groet, so mach daerin wassen een groet steen.

¶In luden van XL jaren so wasset die steen in die nyeren om die cranke verduwinghe der cracht winnende een grove, coude materia. Ende om die crancheden der uutstekender cracht de grove materia nyet en mach steken uut die nyeren om dat die hette is to cranck ghelijc in ouden luden. Ende het mach sin veroude vercreghen hetten alsoet ghenaket in sommen die vele myt vrouwen sin, want daer mede verbernen die nyeren. ¶In ouden luden boven LX jaren en wasset nyet die steen of si en plaghen to hebben in sijnre jonchede ende sy daer af nyet ghenesen en

waren voer XL jaren of LX, so en machmense daer nummer af ghenesen. Want in hem luden is een stenich materia die altoes bekeret in sijn nature ende die cranke luden en moghent nyet uut steken. ¶Nochtan al ist dat die steen van nywes beghint to wassen in ouden luden omme tghebreck van hare crachten ende der hetten, dan ist by vercouthede ghewonnen in die blase.

¶In wiven wasset die steen zelden omme dat die conduten der urinen in wyven sin wyder dan inden mannen ende den hals der blasen corter als waer by die dicke materia en mach daer nyet in bliven, mer het gaet uut mitter urinen. ¶Die steen der nyeren bekent men 598 som wilen bider zweringhe ende to valle ende som wilen bider steden ende som wilen bider urinen. ¶Bider zweringhe bekentmen datter in die lenden is zweringhe, nyet starc meer crevelinghe. Ende als die steen is ghewassen, dan ghevoelt men zwaerhede ende gheen zweringhe dan alse hi hem verwringhet. ¶Ende als die steen is ghesteken vander nyeren tot in die adere (diemen heit kilis vena) by des crachten der naturen off medicinen, dan is daer grote zweringhe ende alle die crachten vercrancken na dat 599 die steen groet is of cleen. ¶Oec comter zweringhe in die darmen so dat die darmen ende die maghe sin beroert. Som wilen spuwet men dat in die maghe is tot dat si urine spuwet. ¶Som wilen dunket hem dat sy hebben yser ghesteken vanden nyeren tot kylim venam ende dat is een ader totder blasen.

¶Ende omme dat die toval van deser ziechede sin eens mitten lancovel. ¶Hier omme wil ic die ghemene to valle bescriven alse quade appetijt, pine der maghen ende der dermen, spuwen ende die buuc hart ende zweringhe in die nyeren. Om dat colen leyt overdwars boven den nyeren inden buke

om dat die buuc hart is by der cranchede der crachten alse waer by rummelinghe ende wijnt comt in die darmen dat machmen weten. Want ist dat nature den buuc verwandelt, dat sachtet daermede die zweringhe der nyeren.

¶Die verscheydene teyken sin dese. Want die zweringhe der nyeren sin mere ende langher ghewart vander nyeren totter blasen aen die selve zide daer die steen is ende dese zweringhe is eenparich. 600 Mer in dat lancovel is die zweringhen aen beyden ziden. ¶Item in die zweringhe der nyeren en spuwet men gheen stronten, mer dat doet men som wilen in dat lancovel. ¶Item in die urine des zieken vanden stene is die urine boven zuverste ende myt gravelen inden bodeme. ¶Item int lancovel is die urine raeu, drobel ende scumich. ¶Item alle dicke spise ghenomen int lancovel, meret die zweringhe. Ende alle dunne verteerlijc spise sachtet die zweringhe der nyeren alse de urijne drobel is myt gravelen in den bodeme, soe dat die urine altoes verclaret ende de gravelen vermijnren. Ende die zweringhe ende die zwarhede meret altoes in die nyeren, so wasset de steen. ¶Ende als de urine waterich is ende dunne sonder gravelen ende de urine was alsoet to voren gheseit was, soe is de steen volwassen. Ende ist dat die uryne weder dicke weert myt vele gravelen ende die zweringhe der nyeren mynret, dan mynret altoes die steen tot dat al die urine claer weert ende die nyeren sonder zweringhe sijn. Ist dat die steen is in die blase, die zieke bevoelt zweringhe in die lyesche by der wortelen vanden vede ende hem helpet die wryvinghe des veden ende som wilen wert de vede staende om den steen purgerende. Ende som wilen is die steen ontholdende als de steen sinket totten mont vanden halse der blasen. Ende som wilen gaet die aers daerm uut om die grote parssinghe ende hem walghet som wilen om de fumeye kerende ter maghen. ¶Die urine is dicke van gravelen ende sin wyt om dat die blase wyt is ende vanden nyeren sin sy roet off gheluw om de roethede der nyeren. Ende altoes en salmen nyet

nigiren vanden stene alsmen gravelen siet in de urine die roet sin. Want ghelu gravelen of een verbrande humoren ghelijc gravelen vertoent dicwile in sommen verbranden coertsen als in terciaem causom emitricio ende somme anderen ziecheden als in rudichheden ende in laseryen ende in eten ende in sommen gesonden luden die magher sin ende heet. Mer men moet anderen teyken weten myt gravelen, ¶alse van der lendene zweringhe ende van verbranthede der urine ende van qualijc te moghen pissen. Ende aldus witte resolucien als witte gravelen ghelijc, vertoghene som wilen in die urine der artyken van couder materien ende som in ziecheden vanden eerse ende som in wyven draghende. Ende daer omme moet men weten die onderscheit van der zweringhe der steden ende van qualijc to moghen to pissen ende vanden eers darme uut to gaen.

Cura: 601 Somme sotten willen cureren den steen der nyeren myt snidene ende dan doden sy den zieken. ¶Nu sal ic hier bescriven hoe dat hem elck mensche sal wachten de anxt hevet dat die steen in hem mach wassen. Hi moet wachten alle spise die lymich sin ende scarp ende mest taye ende alle spise die maket grove, herde humoren als van ossen vleysch, ende van coeyen, ende van gansen, ende enden ende van herten ende van vleysche van allen groten voghelen die int water voeden, ende van derff broet, ende van tarwene gesoden myt melke. Ende hi moet scuwen alle spyse ghemaket van melke sonder van weye. Ende hi en moet nyet drinken cout water dat dicke is. Ende hi moet scuwen frueten van dicke substancien alse peren, appelen, myspelen, nywen wijn ende allen dicken wijn. Ende hi moet hem wachten van allen dinghen die to zeer sin ghesouten, ende van allen scerpen spise, ende van allen dinghen de dat bloet verbernen ende die humoren, ende van alle dat walghen doet ende hi en moet nyet sat eten. Ende hi moet wel rijp broet eten mitten gruse ghebacken ende een luttel ghesouten. Oec ist guet datmen daer mede menghet cycerenen° saet ende

venkoel ende petercelien saet. ¶Hi sal drinken dunnen, claren wijn ghemenghet myt claren, lopende water. Ist dat die nyeren hebben hete, opene zeren, hi mach drinken claer, zuver water, al lauwe. Ende hi sal eten vleysch van hoenren, van caponen, ende kykenen ende partrysen, van quattelen ende van allen clenen voghelen die voeden op den velde ende mest die hebben schyere plumen alse lewerken. Hi sal eten wederen vleysch ende van jonghen gheyten ende van zwinen die drye daghe ghesouten hebben ghewest ende som wilen van enen calve ende som wilen mag hi eten morwe eyren in water ghesoden ende gheen herde eyren. Ende hi mach eten snoken, barsen, rochen ende clene vysche die in lopende wateren sin, ende scuwen grete zee vysschen die hert vleysch hebben, ende clene vyssche sonder scellen. Ende hi mach eten vencoel, apie°, petercelien, sperge, tsap van colen, meelde, spinadse, barago°, wyt peper, melonen, cucumeren. Hi sal laten die substancien vanden colen, van senep, van rapen. Hi sal eten amandelen die bitterachtich sin, hasel noten, pijn appelen, festucen° 602 ende een luttel oeker noten, wijn druven wel rijp ende droghe vighen. Hi sal nyet harde arbeyden na eten ende hi en sal ghene zwar last draghen. Hi en sal oec nyet vaste sin ghegordet. Hi en sal nyet slapen op die lendene, noch op sachten bedden. Ende die sin lendene heet sin, hi salse dicke coelen myt oly rosaet° ende azijn ende een lijnnen cleet ghenet int sap van couden cruden. Hi moet hem wachten van alle by vrouwen to wesen ende mest na eten ende van allen bruden boven maten. Want vele by vrouwen toe wesen verbarnt die lendene ende distruert die natuerlike versthede die den steen soude doen gliden uut den nyeren. Soe wye hem selven aldus wil wachten, hi en derve nyet vresen dat die steen in hem sal wassen.

Ende diet nyet en doet dan 603 moet hi zuveren die stenichghe materie myt medicinen eer dat de steen

volcomelike wasset. Hi sal hantieren syropen die de grove materia verscheiden alse oxemel° squilliticum verscheydet fluma ende blusschet colera ende doet wel pissen ende verdrivet de grove humoren ende tay ende heet. Et verwermet nyet noch alte zeer ende et en vercoldet, noch en haelt nyet uut die conduten der urinen ende men maket aldus, oxemel° squilliticum: 604 605Recipe water ende azijn ana X pond. Ende dese salmen to gader zieden myt wortelen van apye° ende van der scortse van wortelen van vencol ana II dragmen ende men salt zieden dattet water ende den azijn dat derden deel versoden sin. Dan salment wringhen doer een cleet ende doen in dat sap suker na dat ghenoch is ende dattet nyet alto soete en warde ende latent weder sieden tot dattet claer is ende bestedet. Ende dese siroep verdunnet die materia. Of die materia to dicke waer, dan soude men daer to doen oximel° squilliticum. ¶Off maket een ander syroep van vele wortelen ende cruden ende myt vele versche zaden. Ende en gheen dinc en is so guet die materia to purgeren alse myt spuwen, want men vint dat spuwen curert opene zeren der nyeren, ja al waer si veroudet. Ende spuwen ontkert die materia van weghe der nyeren ende trecket in anderen steden.

¶Om vomitum te maken: 606 ¶een werf in die maent salmen spuwen ende mest inden somer ende men maket aldus: Recipe wortelen van radic° wel ghesuvert ende ghesneden overdwars in rollen ende gheleyt to weyke in IIII dragmen voerseide syroep een dach ende een nacht. Ende daer na salmen den zieken doen eten diverse spise als case of dinghen die hem wel doen drinken diverse wynen. Ende hi sal eten III of IIIII rollen vanden radice° geleyt inden syroep. Ende als hi sat hevet gheten ende ghedronken ende hem beghint to walghen, ¶men sal die oghen verbinden myt cussenelen

van cathoen off van werke. Ende daer na sal hi drinken I pond waters daer in ghesoden is dil° saet tot dattet wert roet ende ghemenghet mytten syrope 607 daer die wortelen van radic° in lach. Want hi sal spuwen die spise ghemenghet myt vele dicken humoren. ¶Daer na sal hi sin nose gaten wel wasschen ende sinen 608 mont ende die tande, want aldus soe wart die stenich materie ghepurgert ende die lendene ghesuviert. ¶Ist dat die mensche hem aldus nyet en waert, so wast die steen in hem. Ende dat bekent men bider starker zweringhe in die lendene ende in die blase ende in anderen teyken voerseit. Dan salmen aldus die zweringhe ende die to val mynren ende versachten: ¶men sal ierst cliesteren mitten ziedinghe van morwende couden verscheydene medicinen alse sap van violetten cruut, bismalve°, fenigric°, paritarie°, apie°, vencoel, petercelie, herts tonghe°, sperge, bruscus°, savelboem°, adic°, vleder. ¶Ist winter men sal daer toe doen calamentum°, pullegium°, origanum°, zaet van vencoel, van apie°, van petercelien, van carvi, van anijs, van dille°, van lavaske°, van millium folis°, van wijt peper, wortelen° van IIII couden zaden. Ende doet daer to honich ende sout, oly van camillen, scerpet myt benedicta° nycolay. Ende cliestert den zieken op wart legghende mitten buke. Ende hi salt in holden een langhe wile. Ende daer na sal hi baden in werm water daer in ghesoden is blade van pappelen°, van violen, paritarie°, van snicyum° ende I scotel vol pamycum ghestampet ende ghesuvert van der scortse. Dese badinghe sachtet die zweringhe. ¶Int uut gaen vanden baden salmen die zere stede beplasteren mit I plaster ghemaket van mele ende oly ende water (gheseit in den Antidotario, int capitel van ripende medicinen) ende aldus so wert alde zweringhe

ghesachtet.

¶Ende ist also dat die steen daelt vanden nyeren toder blasen, dan salmen onder den steen der zweringhe stellen I ventose sonder doer slaen. Want het trecket den steen neder wart ende alte met dat die steen daelt, soe salmen die ventose neder wart setten tot dat die steen comt in die blase, want dan sellen alle die zweringhe op houden. ¶Ende ist dat dese dinghen nyet en moghen helpen ende de zweringhe nyet op en houden, dan salmen in dit voerseit bat gheven enighe opiaten so dat die cracht nyet en falgiert. In welken saken is sonderlinghe guet filanum romanum dat staet int Antidotario van Avicenna, want het sachtet die zweringhe. Een ander van Avicenna 609 die ic heb gheproft want het mynret de zweringhe in die blase ende oec in opene zeren der lendene:Recipe wyt boelden° saet een half half scrupel 610 , opij° grana IIII, zaet van citrulli van latuwe° van portuleyne° ana X ons. Ende alle dese salmen menghen ende ghevenet II ons myt suker. Ende als die zweringhe si alre starcste, dan en salmen nyet gheven medicinen die pissen doen ende als men nyet en mach pissen. Want si souden beroeren die humoren die boven sin vanden steden der zweringhe ende doen si lopen ter steden ende meren die zweringhe so zeer dat die zieke wert bevaen myt crampe ende daer na sterven. Mer ist datmen sachtet die zweringhe myt baden, myt plasteren ende myt salvinghen, dan salmen de nederste condute ondoen ende gheven medicinen brekende den steen ende die hem uut leyden mitter urine. Ende in aldus ghedane sake werc ic myt enen gheproefden syroep ende myt I luttel ander medicinen: Recipe crita marina° herts tonghe° capillis venerie° spica celtica ana II dragme, wortelen van vencoel apij petercelie sporagi° brusci° sycorce° granien filupenduli° gencian saxifrage° squillen°

ghebraden ana I dragme. Ende die IIII coude zaden ende saet van vencoel petercelie apij anijs coriander saxifrage° scariole granen van geniveren° cerstenen mylle solis° ana een half ons. Ende maket syroep myt I deel zukers ende dat derden deel mellis squillirici° ende men salt nutten myt water daer ziedinghe van dornen° ende van ciceren°. ¶Een sonderlinghe guede electuarie van Avicenna 611 ghemaket tot groten ryken princen: Recipe asken van wijngarden, van colen, van hasen, ghebrant van scorpione, van eyerscalen daer die kykene uut sijn ghegaen, lapis spengie,° lapis judaycus,° bloet van enen buck vergadert ende ghedroghet gumme van noten gladye ana I dragme, saet van petercelien dauci° pullegij° gummi arabici zaet van bismalve° van peper ana I dragme, auri IIII dragmen, balseme een half dragme, noten muscaten I dragme. ¶Dese salmen alle vergaderen myt gueden witten honich ende ghevens III dragmen, III werve in die weke.

¶Item I gude medicina ghemene jeghens den steen der nyeren ende der blasen: 612 Recipe I hase jonc dat nye bloet en verloes. Ende doeden al levende in een arden poet die bynnen gheglaset is myt een decsel ghemaket ende al vaste bestopt myt leem of myt cley so datter gheen lucht uut en mach. Ende doeten in enen heten oven ende latet so langhe in den oven barnen datment pulveren mach. Ende ghevet vanden pulver I dragme inden uut ganc vanden bade myt water daer in ghesoden is rode cicereren° off dorne° off water van zeme. Ende ic hebet gheprovet dat et guet is myt desen pulver ghemenghet yet 613 vanden groten dryakel°. Ende altoes moetmen wachten die sterke medicinen die breken den steen alse saxifrage° ende candariden° ende ander dinghe de die lendene nyet en deren of hinderen, noch de wege der urine. ¶Daer omme is dryakel° daer guet mede ghemenghet ende pijnappel ende bismalve° ende ander dinghen de bewachten die nyeren van

parssinghe off drintinghe ende mest of de mensche hevet droge nyeren. Ende is hi magher daer to is guet draguntea Rasis die oec guet is jeghen verbarnde nyeren of verbarnthede der urine: Recipe saet van melonen 30 dragmen, saet van citrullen 614 portuleyne van caworden van witten mancuop° ana III dragmen, wyt billen saet II dragmen, sukers also vele als al des anders is, mer ic doet noch also vele.

¶Ist dat die steen is in die blase, men sal bezien off hij pisset al drupende, want dan is den steen inden mont vander blasen. Ende ist dattet also is myt groter zweringhe, dan salmen die darme ydelen myt morwende cliestieren ende verporren den steen van sine stede. Ende doen den zieken op lichten sine lendene mitten scouderen nederwert ende vaste wryven op de stede der lichaer daer die steen is.¶Ist dat dit nyet en helpet, men sal steken I sieringhe byden vede ende steken den steen beet achterwert. ¶Ist dat dit noch nyet en helpet, men sal steken den vingher inden eers ende dan salmen den steen vinden ende stekene bet achterwert. Ende als ghi die sieringhe doet inden vede off als ghi ander medicinen daer in doet, so suldi wachten dat ghi die stede bynnen nyet en quesset. Ende als die steen beet achterwert is ghesteken, die zieke sal dan pissen ende die ander to vallen op houden. Ende daer na salmen cliesteren mit medicinen die den steen breken ende doet den baden int voerseit bat totten navelen. Ende inden uut ganghe des bades salmen hem gheven vanden pulver vanden hasen off enich der medicinen noch achtercomende. Ende als hi uut den bade gaet, so salmen hem legghen dit plaster tusschen die cullen ende den eers: Recipe blade van watercersse ende van apij° elkes I handvol ende men salt stampen myt bucken smer of wederen ende alset wel is ghemenghet in I mortier verwermen in I panne. Ende legghet daer op III daghe ende elkes daghes sal hi baden ende gheven hem vanden

pulver.

Wel is to weten dat de steen is ghemaket van diverser materien, want som is mest van flumen ende som mest van melancolien, ende somme groet ende somme clene ende nywe, som out. Ende dicwile in sommen luden overvlodich ende dicke humoren in de blase beroert den steen. Ende daer to salmen maken dit syroep om den nywen steen to breken: Recipe wortelen van vencoel, van apij° ende petercelien ana handvol I, der saden der voerseide cruden ana 3 dragmen, milii foli° II dragme, groen saxifrage° I dragme ende 3 ameos° amanij ana II dragmen, wylde ciceceren,° cicorie scolependre ana handvol I ende een half, poli podij° VI dragmen. Ende alle dese salmen stampen in II pond clares wijns ende II pond waters ende ziedet totter helfte der coleringhe I pond goets zems ende ziedet dan weder ende scumet zeer wel. ¶In die ander helfte salmen doen I dragme sukers ende I dragme der buken van cantarides° ghestampet ende ghesoden I luttel op dat si wel menghen. Ende elkes daghes sal hi nutten vanden syroep daer zeme in is ende I werf die weke sal hi nemen I dragme vanden syrope in de weke van cantarien. ¶Item die wortelen vanden brede docken° wel ghezuvert ende in IIII stucken ghesneden ende in gueden wijn ghesoden. ¶Desen wijn salmen nemen myt enighen der pulveren daer to behorende. ¶Dit is I guet pulver: Recipe XX scorpionen ende doet sy in I clene arden vat hebbende I clenen mont ende wel ghestoppet datter nyet uut en mach ende settet in I oven ende 615 barnet datment pulveren mach. ¶Item den anderen pulver van kreken ghemaket alsoe et voerseit is vanden scorpionen, dit doet sonderlinghe wel breken den steen die nywe is. ¶Item I ander pulver: Recipe den stront van enen hane ende van I duve ende zwart elleborum° ana dit salmen stoten ende gheven hier van I dragme myt water daar in is ghesoden dorne° of radic° of zwart cicecery°. ¶Item. Recipe stalbotten die legghen in perdes torten ende men salse droghen ghelijc den scorpione ende

nemen vanden pulver VI dragmen ende VI grana, van witte elleborum° dragme I, van duven cotelen I dragme ende een half. Ende dese salmen droghen ende pulveren ende nemen daer aff I dragme myt der ziedinghe der voerseide dinghen. ¶Item. Recipe millium folis° 616 gestampe XV dragmen, dornen° X dragmen, capillis veneris° VII dragmen, herts tonghe° V dragmen. ¶Dese salmen zieden in IIII pond waters. Ende daer af salmen drinken IIII dragmen inden uut ganghe vanden baden.

¶Ist 617 dat alle dese voerseide dinghen nyet en helpen, so salmen den steen uut doen myt sniden uter blasen. Ende alre salmen bereyden datter to behoert alse werck of hede ende alle bintselen. Ende daer na salmen binden die bene mitten dyen also dat die hielen legghen aen den eers ballen. Ende men sal den zieken binden op I tafel mitten buke op wert, also dat hi hem nyet en mach verroeren. Dan salmen smeren den langsten vingher ende den iersten vingher vander luchterhant ende steken die inden eers des zieken wyes darmen ierst waren gheydelt by morwen cliestieren. Ende mitter rechterhant salmen tasten al sachtelike op die lychare ende steken den steen totten eynde der vingheren. Dan salmen mitten twen vingheren steken ter blasen halse wart. Ende dan salmen ghevoelen den steen tusschen die II cullen ende den eers inden hals vander blasen. Ende dan salmen mitter hant maken I wonde myt I scermesse tusschen den naet gaende vanden erse totten cullen also datmen den steen mach uut trecken. Dan salmen die wonde nayen ende stroyen daer op pulver de voerseit is in vleysch wonden. Ende daer op een witte vanden eye ghemenghet myt oly van rosen. Ende dan salment binden myt cussenelen ende myt scroden tot dat de wonde al heel is.

¶In desen saken moet men wel dinghen merken: alre ierst die outheide des zieken. Want kinderen van XIIII jaren ende dar omtrent sin best to snidene om die morwhede der leden ende die cracht is starck ghenoch to doghene. Ende ho si jongher sin, hoe die wonde

beter to helen sin om de morwhede der leden, mer sy hebben myn cracht. ¶Jonghe luden en sin nyet behoerlike to sniden om dat haer bloet heet is. Ende omme dat de wonde lichtelike soude apostemeren ende daer aff mochte comen de crampe ende daer na de doet. ¶Oude lude en sin nyet guet to sniden omme dat haer lede sin natuerlike droghe ende die crachten cranc.

¶Daer na moet men zien de sceppenisse vanden steen ende die groethede. Ende ist dat die steen is ghespertelt off so groet datmens 618 nyet en mach brenghen totten monde vander blasen, dan en salmen den steen nyet ghenaken myt yser off die steen en sy ghebroken ierst mitten handen op datment mach doen to eenre werve off datmen uut do to menigher werve. ¶Item is dat die steen is so groet dat hi nyet en mach comen inden hals vander blase, dan en salmens nyet pynen uut te doen, want hi en mach nyet uut off men snede vander substancien der blasen ende dat waer sterflike. Mer men steke myt instrumenten toden bodeme vander blasen dattet nyet en belette den uut ganc der urine. ¶Ende ist dat die steen is soe clene datmense mitten handen nyet vinden en mach, dan en salmen nyet pinen om uut te done. ¶Hierbi ist best dat die stene is middelbaer diemen wil uut doen. Lancfranck: 619 Sommighe seiden dat ic aldus ghedane cure nyet en dede om dat icket nyet en conste (ende oec van ghescorden ende van water uut to latene ende van catharacten der oghen). Waer om icket lyet omme vrese ende anxt die daer aen leghet - want die manire weet ic weel -, mer om dattet is een bedrieghelijc werck by welken gueden meisters dicwille werden ghescandeliziert.

¶Quade to valle comen in snidene vanden steen som tiden ende beteykene de doet, alse grote zweringhe onder den navel ende die achterlede vercoudende myt scerpen cortsen ende stecten, die cracht falgiert myt grote zweringhe in die wonde Ende guede teyken sin dit: die crachten sin starck ende wel moghen to pissen, clene zweringhe ende guede appetijt.

¶Ende som wilen van der cracht der naturen is die steen ghesteken

in die conduut des veden. Also ic sach enen man die 620 in vijf daghen nye en mochte pissen. Ende ic toch uut den steen sonder sniden. ¶Item aldus salmen den steen uut doen die en hebben inden veden. Alsmen nyet uut doen en mach sonder sniden, dan salmen den vede boven binden op dat die steen nyet achterwert en mach ende dan salmen sniden opden steen overlanges ende trecken uut den steen. Ende curerent die wonde weder alsmen ander ander wonden curert.


Vorige Volgende