Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[LXXVI] Dat vierde capittel is van mundificativen, dat is toe segghen suverende dinghen, ende manyeren hoe datmen suveren sal. Nota

Vulhede in wonden ende in quade opene gaten zuvert men mit zuverende medicien jof mit treckende dinghen jof mit drogende dinghen. Op twe manieren spreket men suverende medicinen, als van binnen ende van buten. Van binnen als mit clisteren of mit siropen ten monde ghenomen, van buten alse mit sirurgie ende dat is medicien die zuvert alle vulhede in wonden ende in openen gaten. Twe manieren van vuylhede is in openen gaten, dat is dicke vuylheden ende dunne. Ende dat dicke is dat zuvert men mit sterke medicinen zwerende. Ende datter dunne is dat droghet men mit drogende medicinen gheset in dat naeste volghende capittel. Ende alst ghedroget is ende

[fol. 154r]

ghesuvert dan doet die natuur vleisch wasschen. Een manier van medicien is die suvert mit cleyner vaghinge, alse water ende zeem te gader ghesoden daer mede datmen dwaet sere mit dinne ettere. Een ander medicien mit sterker vaghinghe als men menghet mit zeem vaghende pulvere. Een ander medicijn die zuvert ende vaghet ghelijc corrosiven dat quaet vleisch mynderet ende destrueert. Item, als een wonde ewinghe vallet in dat been of in dat vleisk of in senen, so datter noot is van ettere te maken, dan salmen daer up legghen ripende medicinen. Ende als daer etter in is ende dan zweringhe ende die apostemen ende andere to vallen sijn gemyndert, dan salment beghinnen te zuveren alst behoert.

Item, dyt zuvert niwe wonden daer etter in is ghemaect: nemet honich rosaet ghecolleert dat hy schumt ⁵⁷⁷ III onsen, ghersten blomen I onse. Hijr to salmen doen een luttel waters ende ziedent te gadere ende altoes rorende mit enen spane dattet niet aen bernet. Ende dat salmen spreyden op een cleet ende legghent op die wonde, het suvert mit comfortacien. Ende ist dattie wonde is in senighen steden dan salmen daer in doen een onse terpentine alst men doen wil vanden viere, want terpentijn en salmen niet sieden, ende als ment doet in plaesteren, het soude verliesen sijn cracht. Een ander

577 Emendatie: het handschrift heeft ‘schimt’.

[fol. 154v]

dat suvert dunne materi die suvert wert in hovet wonden: neemt honich rosaet een half pond, ghersten mele I unce. Item, een ander dat suvert ende ripet apostemen die niwelix sijn gesneden ende het sachtet die zweringhe ende coelt: neemt doderen van eyeren ghetempert mit terwen blomen ende legter dit op. Item, een ander dat suvert ende ripet die overvloiende materie ende het is goet alsmen snidet een aposteme eer tijt vijn het zuvert antraxen ende carbunculen ende alle ghevenijnde puusten ende het suvert oude, opene gaten: neemt goet wit zeem een half pond, terwen blomen III uncen, tsap van apie° VIII uncen ende disse salmen to gader sieden mit enen cleynen vier tot dattet dicke werd alse seem ende dan salment leggen roeren ende doent vanden viere ende bistedent.

Ist datmen wille een open zeer bewachten vanden kankere jof vander fistelen, so nemt over tsap van apie° tsap van alsen°. Item, een ander dat goet is in vervulden seren ende dat vul is van vervuylnisse: neemt I pond seems, rogghen meel IIII uncen, mele van venigreet° van wicken° van lupinen mirre elx I unce, sap van alsen° een half pond. Ende alle desse salmen te gader menghen ende siedent een luttel te gader ende dan doent vanden viere ende doeter to terpentine ghedwegen IIII uncen ende menghet wel te gader. Alle dese zuverende medicinen salmen spreden up een cleet ende legghent op die

[fol. 155r]

zeren die men wil suveren, achter dattet cleet ghedwegen is ende suver ghemaect mit handen ende mit stoppen ende mitter dwaynghe vorseit in dat capitel der opener seren. Item, een pulver dat suvert overvloyende vervuylde vleysch ende destrueert in oude openen zeren sonder pijn ende vrese: neemt sap van affodillen° VI unce, levende calc° II onse, operiment° I onse ende disse salmen te gader menghen ende stellent der sonnen in die oest maent (ende des nachtes salment doen binnen den huse) tot dattet droghe sy. Dan salmen trosissen maken ende droghen se in die scaden ende bestedent in een houten vat ende in een droghe stede. Ende alst te doen is so salmenre een stampen ende daer up leggen mit cathone. Item, een ander dat suvert: neemt salt verwe ⁵⁷⁸ een deel ende zeem ende menghet te gader. Item, een sonderlinge salve zuverende vuyle, opene seren ende fistulen ende polipum in die nese ende vele quade, opene zere ende men heetse der XII apostelen salve ende het is dicwile gheprovet. Neemt wit was hars armoniat° elc XIIII dragmen , bedellij° lange holwortelen° morwen wiroeck° elx VI dragmen , galbanum° mirre elx een half dragme , litergirum° VIII dragmen, oppopanat° scilt verwe° elcs II dragmen . Ende aldus maect die gumme weec in asijn ende smeltet mit enen

578 Emendatie: het handschrift heeft ‘salt’ verwe. Bij vergelijking met het ME blijkt dat met ‘salt verwe’ en ‘scilt verwe’ hetzelfde bedoeld wordt namelijk ‘scilt verwe’, een koperzout (acetaat, sulfaat of chloride). De woorden ‘salt’ en ‘scilt’ in het handschrift lijken zeer veel op elkaar maar toch staat er een enkele maal duidelijk ‘salt’. Waarschijnlijk heeft de scribent haastig overgeschreven van zijn legger en is de bedoeling altijd ‘scilt’ geweest.

[fol. 155v]

cleynen viere. Ende dan salmen daer to doen was ende hars mit II pond olie te somere ende III pond te wintere. Ende als si alle sijn ghesmolten, so selmen daer to doen dien pulver van datter sijn te pulverizeren ende menghet wel te gadere ende bestedet. Ende alset te done is, dan salmen een weke daer mede smeren ende stekent in dat gat datmen zuveren wil. Ende ist datmen doet in die voerseide salve pic° I half dragme , mastic° bolus armenicus° elc VI dragmen, so heft men die XII apostolen salve ⁵⁷⁹ na der leringe der IIII meisters. Item, een ander dat suvert seren ende ripet ende trecket ettere: neemt hars terpentijn elx een half pond, mirre scarcocolle° mele van fenigreken° ende van lijnsade elx I onse. Ende men sal smelten hars ende seem ende terpentijn te gaeder sonder sieden ende doen dan daer in die pulvere voerseit.

579 ‘xij apostolen salve’ is rood onderstreept.