Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[LXXIIII] ⁵⁶⁰ Dat ander capittel is van resolativen, dats te segghen ontbindinghe ende die manyeren van ontbinden

Alsmen een materie niet en mach wederslaen omme enighe deer tien ponten voerseit of bi dattie materie te vele is of te dicke, dan salment beghinnen te verscheyden mit medicinen daer to bihorende. Mer en gheen verscheidende medicinen en salmen daer up leggen alse die sake der materien coemt van binnen, of die lichaem en si ierst ghesuvert. Want dat soude meer materie to trecken dan verscheiden. Ende alle hete dinghen trecken, sonder die ghetempertlike heet sijn, mit bestopthede ende bitterhede. Eerst salmen den lichaem suveren mit bloet te laten of purgieren mit medicinen of mit allebeide, na dats te doen is ⁵⁶¹ ende dan beghynnen te verscheiden mit medicinen daer to byhorende welke dat heet is, ende dat verscheidet die materie ende trecket uut. Dese medicien heft ghemenscap mit ripende medicinen. Want elc doet anders wert, mer si scelen in dyt dat die versceidende medicien is opende ende die ripende medicien stoppende. Al waer bi het ghevallet dicwile dattie verscheidende medicien gheleit op vele dicker

560 De nummering staat hier in de bovenmarge.

561 Hiervoor (doorgestreept) ‘E’.

[fol. 149r]

materien, haer verhettet ende haer verdunnet. Ende die natuurlike hetten is gheholpen bider hetten van buten ende doergaet alle die materie ende die hette en mach niet uuttrecken ende die zweet gaten sijn te nauwe, alse waer by die materien ripet. Ende in dese manere so verscheidet ripende medicien cleyn dunne materien.

Alsmen wil een materie verscheiden, dan salmen sieden cruden ter medicien behorende. Ende in dat water salmen dat lit baden totte dattet wert roet ende zwellet ende dan salmen daer up leggen medicien die men van ierst heft bereit. Item, dicwile ghevallet dattie medicien verscheidet dat dunneste der materien ende dat dickest verherdet ghelijc enen steen. Ende alsmen dat siet, salmen die stede morwen in sijn capittel ende dan weder te verscheiden. Ende aldus salmen doen also lange hent die materie versceiden is.

Simpele versceidende medicien sijn dese alse camillen (heet versceidet ende bewaert datter gheen ander medicijn to en comt), mellote°, paritari°, papple,° penninc cruut°, grisori°, colen, dille°, netelen, alant°, bernaeds°, vlieder°, adic°, valeriane ende alle crude ghetemperlike heet. Item, van zaden: zaet van colen, van dille°, van netelen, van pappelen° ende alle versceidende zaden alse gruus°, amidum°, van ghersten, van wicke°, van bonen, van arweten°, crumen van groenen broede, smout van swinen, van hoenren, van gansen, van enden, ende alle merghe, van gummen, mastic°,

[fol. 149v]

wiroc°, mirre, serapinum°, oppopanat°, asa fetida°, lapdanum, versch ysope°, terpentine, was ende drosene van was, zweet van beesten ende botere. Alle versceydende medicinen machmen vergaderen van desen simplen medicinen voerseit. Olie die versceydet ende sachtet coude zweringen ende het behoert oec in zweringen ende in heter materien van wiven ende in kijnderen ende in die ghene die versch sijn van naturen. Nemet nyewe blosemen van camillen ende droge saet van venigreet° elx II onsen, olie van onripen oliven ende stellent XL daghe ter sonnen ende dan colerent ende bestedent. Ende sijt datmense heft te done te wintere ende ment niet en vint, dan salmen doen in een glasen vat bloseme ende dat saet ende olie voerseit ende sidense in I ketel mit borne°, tot dat die blomen braden ende dan salment laten coelen ende colerent ende bestedent. Ende aldus maect olie van rosen, van ruten°, van alsene°. Een ander oli seer versceidende: neemt oude oli I pond, ⁵⁶² saet van dille° I unce, melvinge ghedroget in I scade der sonnen. Dese salmen in een viole ende stellense XL daghe ter sonnen of siedent in water als voerseit is. Item, een ander olie verscheidende, verwermende ende sachtende coude zweringe. Het verwermt zeer die lenden ende die modere ende het onsteket niet ende hetet olie van ⁵⁶³ lelien; ende ic hebt dit gheprovet. Neemt oude olie van rosen XX uncen, blosemen ⁵⁶⁴

562 Hierna doorgestreept ‘scade der sonnen’.

563 Hierna doorgestreept ‘oliven’.

564 In de ondermarge een custode: ‘van witter lelien’.

[fol. 150r]

van witte lelien XXX, cassia lignea° cost° mastic°, elx een half unce. Ende dese salmen doen in een glasine vat ende houden se in die scaden tot eenre maent. Dan salment wringen doer een cleet ende bestedent. Olie van mastic° is seer verscheidende ende is guet tegen crancheden vander maghen comende van couden verschen saken ende is goet jegen zweringe der maghen. Nemet olie van ripen oliven III pond, mastic° VI unce. Desse salmen to gader doen in een vat tot dat die mastic is ghesmolten in die olie. Dan salment besteden. Item, alsmen wil maken olie die coelt ende wederslaet of een lit comforteert alse olie rosaet° of van gaghele°, so selmen nemen olie van onripen oliven. Ende wilmen maken olie die verscheidet mit comfortacien, dan salmen olive ⁵⁶⁵ nemen die matelike rijp sijn. Ende die olie bekent wel bider verwe van olie: van onripen oliven is groen ende van ripen oliven is wit, van middelbaer oliven is tusschen wit ende groen.

Verscheidende salve maectmen mit IIII uncen olie van camillen of mit een der ander olie voerseit ende van een onse was te somere ende van een een half unce te winter. Ende dan een unce pulvers vanden saden van dillen°, van colen, van blosemen van camillen of vanden pulveren van anderen cruden. Item, aldus maectmen ene guede versceidende salve: neemt wolle die leghet tusschen den dyen der scapen

565 Emendatie:het handschrift heeft ‘olie’.

[fol. 150v]

ende bedectse mit scoen water ende laetse weken enen dach ende enen nacht. Ende daer na doetet een luttel zieden mit enen cleynen vier ende dan latet colen ende wringhet in een vat ende doetet sieden mit enen vier, altoes rorende mit enen houten spaen tot dattet is ghelijc dicker salven. Van plaesteren is wel goet diaquilon° rasis die versceidet clieren ende wannen ende ripet carbunculen: nemet oude olie van onripen oliven, V unsen litergirum° salmen wel cleyne pulveriseren in enen mortier ende wriven daer mede die olie tote dat al in hevet ghedronken dan salment sieden mit een clein vier, altoes rorende mit enen spaen ende doen daer to limicheit van lijnsade van venigreet° elx ghewichte van II uncen ende van henisen° I unse. Ende dan salment een luttel sieden ende roren ende dan maken daer af sticken ende bestedense. Ende alst to doen is salment spreiden op een leder of op een cleet dat lynen is ende legghent daer. Ist datmen wil clieren versceiden, dan salmen der to doen I onse pulvers van eenre drogher wortel van yreos°. Item, diaquilon van sande mesire is sterkere ende dickere. Nemet litergirum° ghepulverizeert XII onsen, olie van camillen van dille° van ⁵⁶⁶ yris° elx VIII dragmen, limicheit van bismalve° van lijnsade van venigreet° vette vighen rosine sonder kerlen sop van yreos° ende van squillen° versche ysope° elx XII dragmen, terpentine III dragmen, III onsen witte harse, ghelu was ⁵⁶⁷ elx II onsen.

566 Emendatie: het handschrift heeft ‘vas’.

567 Emendatie: het overbodige woord ‘elx’verwijderd.

[fol. 151r]

Alle dese salmen to gader sieden tot dattet is hardere dan salve ende morwer dan plaestere. Item, dit is een goede verscheidende plaester ende na den exemple van desen machmen vele plaesteren maken: nemt papple° paricarie° bloseme van camillen melilotum° elx I hant vol ende dese salmen wel harde sieden in watere ende daer na stampen. Dan selmen nemen vanden water IIII deel, verscheidende olie, saet van colen ende van dille° elx I een half deel, gruus° ende mele van ghersten elx I deel ende diese selmen alte gadere sieden. Dan doen der to also vele vanden anderen cruden voerseit gestampt, ende dan salmen dat lit betten alsoet voerseit ende dan legter op allaen°.