Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[L] Dat dertiende capittel is van apostemen der clieren ende der wennen

Die cure van clieren ende van wennen is eens, mer sy differeren ende onderscheiden in dit: die clieren sijn vanden meesten deel van melancolien als waer bi si sijn eergst te verscheiden, wannen zijn vanden meesten deel van fleuma ende sy sijn licht te verscheiden.

In beiden saken moetmen die materie purgeren mitter medicinen van Avicenna: nemet turbich°, gengeber°, zuker ana ³⁷¹ ende die ghifte is II dragmen ende men salt dicwijl gheven of die crociste van turbich° ghemaect mit dyazinziberis°. Die zieke moet ghedogen hunger ende scuwen water te drinken ende houden dat hoeft hoghe soe dat hy mitten halse niet en pijnt. Ende wachten hem van te ³⁷² wenen ende niet te slapen mit vullen buke ende salven omtrent die stede mit olie van camomillen ende mit olie van lelien. Ende mit desser olie die voerseider wannen ende somwijl cleren: nemet die wortele van scerpe ludic° ende van bismalve° ende snijtse wel cleyne ende doet sie in ouder olie van oliven in een glasine viole ende dan doent zieden in een ander

371 ‘ana’later blauw onderstreept

372 Hier staat (doorgestreept) ‘die’ en is ‘te’ als superscript toegevoegd.

[fol. 101v]

vat vol waters tot dat die wortelen ghesoden sijn al slecht. Mit desser olien salmen smeren ende daer op leggen wolle mitter hieke. Ende ist dat dit niet en helpt, men salre up leggen een plaester ghemaect van gheytene cotelen mit oximelle° of van levende calke mit ouden swinen smere sonder sout of nemet tzaet van scaphizagrie°, nitri°, meel van witzen°, droge hars ana. ³⁷³ Hierof salmen maken een plaester mit olien ende mit azijn. Item, een ander: nemet wortelen van witten lelien, lijnzaet ana. ³⁷⁴ Ende desse salmen zieden in wine al ontwie ende daer na doen daer to half alsoe vele duven cotelen op dat die materie zeer cout is ende hert. Ende in ouden menschen is die materie zeer cout ende in een kijnt of in een wijf. Ende dan salmen daer tho doen dat vierendeel duven cotelen ende dan suldi dat daer op leggen. Item, dyaquilon° Rasis ende van Johannes ³⁷⁵ Hebe Mesuwe, gheseit in den Antidotario, sijn goet om clieren te verscheiden ende ist dat de materie niet en mindert ende verherdet dan salment hantieren mit morwenden medicinen.

Ende ist dat wannen ende ³⁷⁶ clieren de een deel hebben van fleuma dulce of van blode ende ist datter een deel ripet, men salse qualiken mogen zuveren, want daer is een ghebleven onripe. Ende of ghy moecht ende suldise niet snyden voer dat al die materie ripe is ende dan salment ontdoen up dattet niet en brect allene ende zuverent. Daer is goet op ghelegt ³⁷⁷ der Apostelen salve° ende pulver van affedillen° ende lichte corrosiven binnen; ende gheen

373 ‘ana’later blauw onderstreept.

374 ‘ana’ later blauw onderstreept.

375 ‘Johannes’ rood onderstreept.

376 Emendatie: het handschrift heeft ‘en’.

377 Emendatie:het handschrift heeft ‘gelegtt’.

[fol. 102r]

scerpe corrosijf en salmen daer up leggen. Men salre up legghen een zuverende plaesteren mit welken is ghemenget die wortelen van lelien wel ghesoden. Want het zuvert ende ripet die overvloiende, onripe materie. Ende men moet naerstich sijn te zuveren clieren ende wannen want sy sijn quaet te suveren. Ende dicwilen maken sy quade fistolen.

Ende ist datmense cureren wil mit snydene, dan salmen beseen of die clieren oftie wannen sijn verscheiden van zenuwen of aderen of van arterien. Dan salment niemen mit den II vingeren der luchterhant ende verscheydent vanden halse opwert hictende ende sniden daer boven die huut na der lanchede des halses ende wachten dat men niet en snide dat vellekijn der sy in legghen. Men salt al omme uut halen ende treckent al heel uut mit sinen vellekijn ende dat salmen uutdoen mit pulver van affodillen° of mit anderen lichten medicinen. Dan salment helen ghelijc een ander wonde. Ist dat si vaste sijn verwerret in die zenuwen ende in die aderen ende in die arterien, soe en salmen niet daer an comen mit snydende wapenen.