Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[XXXIII] Dat vijfte capittel is van joecten ende van rudichen. Nota

Joecte ende rude comen van puten humoren die de natuur uutstect ter huut. Oec coemtet dat men et ghesouten dingen ende scherpe ende zenuch ende datmen drinc zwaer, sterc wijn. Ende van datmen vele waket ende pijnt ende luttel baden ende selden vernuwen haer linnen cleder ende het gaet vanden enen totten anderen. Van dusdanige rude som is droge ende som is versk; de droge is juecte ende de versche is rudichede. Alre eerst salmen de materie ripen mit dessen sirop: nemet averane° alsene° fumus terre° id est ²⁴³ duven kervel elx een hant vul, wortelen van enula campana°, scerpe ladicke° elx I half hant vul, prumen ²⁴⁴ van damasco° XX, figen XII, dadelen VI, seme° I onse, thijm°, epithimi° elx een half ²⁴⁵ onse. Ende dit salmen seden in II pond watere ende in I pond azijns tote I pond ende kwart ende dan salment cureren ende doen in de coleringe sop van fumi terre° ghezuvert pond half, suker pond 1 ende half ende maken een siroep. Daer na salmen purgeren mit dese pillen: aloes epatici° scorse van geluen mirabolanen° elx onse half, scamomey°, rosen elx dragmen 1 ende dese salmen stampen ende temperen mit sape van fumi terre° al dicke ende latent drogen ende maken daeraf ballekinen ende alsmen wille gheven, so sal men maken pillulen ende gheven dragmen II tenen mael ende desse machmen dicwijl verwandelen. Oec ist noet datmen bloet latet op dattet wel punte sy. Oec ist guet dicwilen ghenut gheiten

243 Emendatie: het handschrift heeft ‘i.’.

244 Emendatie: het handschrift heeft ‘srumen’ i.p.v. ‘prumen’.

245 Hiervoor staat nog (doorgestreept-) ‘haf’.

[fol. 71r]

wey mit zukere daer in ghesoden sijn mirabolanen° want het zuvert wel de huut. Aldus maect men in een punt gheytene wey: doet men een onse van der scorsen van ghelijc mirabolanen°, pulvert tavens ende nuchtens, betide salment verwermen ende colerent ende in die coleringe salmen doen een onse zuker rosaet°. Omtrent de stede jegen drogen rude salmen baden in warm water daerin is ghesoden fumus terre°, enula campana°, scerpe ladic°, scabiosen° ende in dat bat salmen salven mit ²⁴⁶ oli rosaet° ende mit den sape van opie° ende azijn; hijr mede salmen salven dat lichaem ende vaste wriven in dat bat jof in die stove. Item, een ander jegen droge rude alse Rasis seit: nemet ghemene sout, salgenma°, zwert ellebori°, casci° elx dragme I, terpentijn onsen VI, oli violaet ende azijn dattet sufficieert. Hijr af salmen maken salven ende salven daer mede ende wriven in de stoven ende daer na bliven daerin een wile. Ende daer na baden in water daer in is ghesoden fumus terre° paerten°, enula campanula°, bivoet°. Ende ist dat de rude is versk dan salmen maken dese medicien van Rasis: nemet quicsulver geblusschet (ende aldus salment blusschen: men salt doen in een tinnen scotele ende doen der to spekelen ende daerna wrivent mit menschenhaer, so dattet al is verscheiden), nemet dan al dulc quicsulver litargirum°, swerte ellebore°, ouden alune° de lichteliken breket om sijn outhede, oleandrum°, sulver scume elx effen foel. Alle dese salmen stampen ende mengense mit azijn ende mit ghemenen olie mitten welken salmen des avendis smeren alden lichaem ende nuchtes gaen stoven ende als hi biginnet to zweten dan

246 Hiervoor staat (doorgestreept in rood en zwart) ‘ dat lichaem ende vaste wriven’.

[fol. 71v]

salmen wriven al den lichaem mit mos van sleedoernen° ende mit azijn. Ende ist dat hi mit deser salven bevanget grote hetten dan salmen al dat lichaem smeren mit gueden olie rosaet° ende rusten bi somme dagen. Item, een ander dat wel guet is: nemet tsap van affodillen° ende temperent mit witten zeem herde wel ende in den uutganc vander stoven salmen aldat lichaem daer mede zuveren; dit zuvert zere alle de fuulheit vander huut.