Logo DBNL
Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck (2015)

Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

(2015)–Anoniem Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[XXII] Dat derde capittel is van wonden des halses ende kelen ende haer anthomien

Die hals is maket van seven benen die men heet spondilen ende daer of is dat eerste ghecoppelt mitten bene datmen heet baallus mit vole

crancke bijnzelen om dat die juncture de lichter souden beroren. Dat eerste been is vaste ghecoppelt mit dat ander ende dat ander mitten derden ende dat derden mitten veerden ende dat veerden mitten vijften ende dat vijfte mit den seste ende dat seste mit den sovende ende dat sovende is ghecoppelt mitten spondilen der rugge been om dat de hals to bet soude roren.

Van desen VII spondilen comen VII paer zenuwen so dat tusschen elke twe beenren een paer zenuwen. Dese zenuwen sijn menich sins ghedeelt biden hovede ende biden halse ende bi den schouderen ende bi den armen ende int aensichte ende in sommen steden sijn haer ledertelgen gemenget mit sommer telgen der zenuwen des hovedis. Mitten zenuwen vanden halse sijn gemenget mit den brade die de stede beroren. Ende achter in de hals sijn openbaer aderen comende vander lever ende climmen toten hovede onder den welken sijn bedect arterien comende vander herte ende gaen totten hovede om die saken voergeseit in de schepnisse der hovedis; dan dalen si weder achter den oren ende brengen een deel der spermate totten cullen als waer bi ist waert dat die aderen ontwe waren gesneden dat de man soude nymmermeer gheen kijnt winnen. Ander rechter side ende an der luchter siden des hals sijn II coerden ende die comen vanden beenren des hovets ende strecken hem an beiden siden vanden ruggebeen alto den eerse. Ende daer up rusten hem die zenuwen comende vanden morch des ruggebeens.

Mer voer is die kele ende gaet vanden kinne totten spreet vanden borste. Tuschen der kele ende den halse van binnen is een conduut diemen heet isophagus 180 ende die spise gaet daer doer ende het gaet vanden mont totten magen

ende het daelt nederwert achter an den hals ghecoppelt totten vijfte spondile des ruggebeen ende dan holdet voerwert tote het doer gaet de middelare. Ende hets gemaect van II vellenkinen ende in die innerste roc legget een brade overlanx ende de trecket. In den uutersten roc sijn breetachtich braden de uut steken.

Voer an de kele is een pipe der longen ende is gemaect van croselich vingerlinen to gadere gebonden mit velachtich bijnzelen ende binnen is die pipe al bedect mit een sachte vellekinen te gader vogende de croselinge 181 ringen. Ende dese ringen fallieren 182 jegen ysophagus ende daer is die schepnisse der pipen lijc dat het een verendeel of waer slagen overlanx ende daer na weder dect mit enen saften velleken om dat als de mensche etet dicke spise dat die vellekinen recket tote dat die spise is gheleden. Ander rechter siden ende ander luchter siden der pipen vander longen sijn dicke aderen de heten organica 183 ende daer onder sijn grote arterien ende als si gewont si dats vrese vander doet om de grote nahede der herten ende der leveren is dat bloet varinge uut lopen, als waer bi dat de gheest fallieert die de ziele ende dat lichaem to samen houdet. Wel is to weten dat die musen, zenuwen, coerden, arterien ende aderen leggen upt hovet gestroiet ghelijc den hare. In den hals ende in de kele leggen si overlanx ende hijr bi machmen wel seen dat die surgijn ho noetsakelic moet sijn te doen snidinge of berninge overlanx den hals ende kele. Ende die wonden comende overdwers sijn vreseliker dan lanx mit sweerden om die snidinge der delen leggende overdwers. In desen steden salmen biseen weder die wonden overlanx so overdwers sijn ende ist dat si sijn overdwers ende der 184

aderen jof grote arterien sijn ontwe sneden. Dats vreselic, nochtan salmen dat bloet stremmen in die aderen jof arterie helen alst voerseit is int capitel van tbloet to stremmen. Ende is daer een zenuwen ontwe men sal to gadere naye nader leringe vanden capitel der zenuwen ende daer up leggen tettingen°, 185 gestampt ende soden mit oli rosaet° ende bijndet alst voerseit is in anderen curen. Ende is de wonde overlanx men salt nayen ende pulver up stroien ende warent alst voerseit is in vleisk wonden. Is de wonde steken mit een glavi of der gheliken men salt uut trecken ende stremmen dat bloet als voerseit is. Ende ister gheen fluxie van blode noch zweringe dan salmen steken inde wonde een corte weke; de enen dach houdet de wonde open ende ist dan sunder zweringe so salment laten luken. Want het gevallet somwilen dat een wonde is steken in der hals of kele datter noch sene noch ader noch arteri is quetst. Ende ister zweringe of zwellinge men sal den wonde fullen mit warmer oli rosaet ende doen daer in een clene weke genet in doderen van eyeren ende in warmer oli rosaet° ende 186 houden de wonde open tot dat si etter maket ende dan die etter zuveren ende dan daer na helen.

Dit sijn die vresen die comen om die wonden in desen stede. Die eerst vrese is 187 dat de hals is overdwers gewont so dat de spondilen ende dat morch sijn al ontwe gesneden, dats sterflic. Ende ist dattet morch niet al ontwe is gesneden jof gequetst nochtan ist vrese van verlesen dat beseffen ende dat beroren ende int einde doet, jof die medicien helpent te bet achter staen ghescriven 188 om te comforteren, dats sterc to maken, dat ghequetst morch. Item, ist dat de II banden an

beide side vanden halse sijn overdwers ontwe ghesneden jof enich grote adere ende alwaert dat die wonde mochte genesen nochtan soude de hals ewelic bliven stijf. Item, ist datter enich vanden gheet adere, de organica heten, jof enich vanden arterien onder hem leden sijn ontwe, hets tonsene van varinge de doet om dat si sijn to na der herten. Item, de pipe der longen al ontwe gesneden overdwers is sterflike. Item, die adere achter den ore ontwe sneden beletten de genaracien. Item, de wederkerende zenuwe onder dat ore is somwilen ontwe gesneden of ghesteken ende daer of wert de mensche ewelic 189 heesche. Item, ist dat dese steden sijn doer steken mit eenre glavien of deer gheliken so dat ysophagus is doerghesteken ende dat morch niet en is gequetst dat salmen wel cureren mit deser achter comende medicien.

¶Dits de manere to ghenesen dat ghequetste merch: men sal de steden eerst fullen mit warmen oli rosaet° ende daer up leggen oli rosaet° mit doderen van eyeren ende men sal proven mit alre maneren om die zweringe to verdriven ende als ettere daer in is ghemaect, dan salmen daer up leggen die zuverende plaester welc dat heelt ende comforteert. Nemet honich rosaet° geclenset III onsen, was hers elx II dragmen, terpentijn dragmen III, wiroc° mastic° elx dragme I, mirre, sarcocolle°, mummie° elx dragme een half, oli van mastix onsen 190 III, gerstenmeel een half ons, dat salmen breden up een cleet ende leggent up dat gequetste morch. Hijr mede sal hijt genesen ende die beroringe wert behouden, nochtan salmen altoes jugieren argisten. Wel is to weten dat elke wonde comende totter substancien der hersene jof totten morghe so dat bider quetsinge is merghe verloren is dat beseffen ende biroren in somme leden ende meest vander spondilen der lendene up

wert. Ende elke wonde comende in die einden der braden als III vingeren onder die scholderen ende III vingeren boven den ellenboge jof der onder ende III vingeren boven den kneen jof der onder ende elke wonde in zenuwich steden mit zweringen ende hertheiden dats sterflic om de edelheide der hersene ende om dattet morch comet vanden hersene lijc dat een vloet comet van een fonteyne ende omdat die zenuwe comet vander hersene ende vanden morghe. Alse waer bi ghi sult altoes ordelen ter doet is dusdanigen wonden ende van dusdanigen wonde sal ghi ju niet onderwijnden jof ghi en sijt daer zeer to ghebeden want natuur doet dicwijl mit guder hulpe dat de meister duncket onmoghelic wesen. Ende andersins en suldi niet onderwijnden dan also van enen dode.


Vorige Volgende