Dit is die tafel vanden Groten Lancfranck

[V] Die derde leringe ⁷⁷ des iersten tractaet welc houdende is XV capittelen. Dat ierste is een ghemeen sermoen van wonden al des lichames

Wi sullen weten wonden, plagen, sweren fistulen, kanckeren, sweringen, ontledinge fracturen, apostemen. Alle dese sijn solucien der continuiteit dats helende. Dat sijn evelen des lichaems dats to weten der anbochtiger ⁷⁸ leden ende zeecten der consimilre leden, want alle dese mogen vanden ghelike leden niet om die anbochtiger leden ende anbochtige lede om de gelike. Ende deser nader wareit scelen want die een wert wel dicwijl genomen over dat ander. Mer de wonden werden geheten solvaen continuiteit aft gemaect es mit uutganinge des bloets versch vander tijt. Ulcus is solva, continuiteit staphants vulgemaect ende verouderet. Ende plaga wert genomen meenlic

77 Boven de ‘n’ staat een overbodige abbreviatuur.

78 Kan ook zijn ‘ambachtiger’, beide schrijfwijzen komen voor.

[fol. 20r]

over wonden ende sweren. Men fijnt oec dicwile gheseit in medicinen dat ulceren onderwilen werden geheten wonden. Als Ypocras seyt dat jarige wonden is moghelic dattie been in hem gearget werden ende ghemaect werden holen cicaterzen ende daer werden oude wonden genomen over ulceren. Fistel, cancker, apostemen hebben hoer onderscheit, alsoet namels bliken sal.

Die wonden sijn somme simpel, somme gecomponeert, dats gemaect, ende werden seit totter onderscheit der componeerder in II maneren. Die eerste maneer wert die wonde gheseit simpel mitten welker gheen verlees en is van substancien of vleische. Die ander wert geseit simpel mit welker gheen discrasi of quaet to gheval en is. Ende de componeerde wert geseit de rechte contrari. Mer de wonden beide simpel ende componeerde som werden in dat vleisk of zenuwen of aderen of benen of arterien die welke wonden hebben. Diversche hulpen als ghi horen selt want some comen van saken van binnen als van quaetheiden der humoren. Want grote menichte dats veel hede van hem sijnt ende doerboert ende wont ende ulcereert onderwilen dat het lettet van binnen of van buten ende heet quade complexie als hetten die verbernt ende ulcereert coude stringeert, droecte sindet ende clovet. Mer de wacheide sunder materien en maect gheen wonde. Mer onder tiden mit materien so wont sie ende dat valt

[fol. 20v]

selden ende dan sijn si alte seer spannende. Die ander sake van buten werden oec des gelike gediverseert als onderwilen wert de wonde gemaect mit enen sweerde of mit enen anderen snidende wapen ende sulke gevallet overlangs ende sulke overdwers ⁷⁹ ende sulke wonden gesteken als mit preckelen wapen in gaende als messe gescutte. Ander wonden gemaket mit stenen, staven, colven ende wapers, fallen ende deer geliken dat niet en snijt. Ander wonden vanden beten ende gesteken eens deers venijnt of verwoet of met die welke alle diverse sijn na diversicheit hare saken ende deer geliken, so moten si oec die curen diverseren, somen hijr na sal scriven in elc sijn capitel. Ende daer om seg ic dat die meninge der curen der wonden ende alder solucien des continuiteit, dats der heelheiden is een warachtige consolidacie ende restauracie de welke in allen steden niet werden mach. Want werden de anbochtige leden of geslegen, nemmermeer sullen si werden restaureert alse benen, vellekinen, coerden vanden anderen, alsoet boven ghetoget is. Mer in die stede der verlorenne dinge so werct die natuur een ander dinc welc datter vervult die stede des verlees, mer tvleisk wes materi is bloet, welc dagelix wert gewonnen in ons, dat nemet wel warachtiger restauracien. Mer vanden zenuwen, aderen ende arterien so seggen somme dat si niet en werden consolideert mit warachtiger consolacien, mer datsi werden consolideert lijc den been. Andere seggen

79 Emendatie: het handschrift heeft ‘overduers’.

[fol. 21r]

dattet wert, mer Galieen ende Avicenna ende ic die besocht hevet hoer seggen in dit deel segghe dat si werden consolideert mit ware consolacien als die scheidinge cleen is ende als die zenuwen versche ontwe gesneden sijn ende dan genayet ⁸⁰ werden, mer si en en werden niet consolideert mit consolidacien alse haer scheidinge groet is ende de reden concordeert dats beide de zenuwe sijn moru ende viscosich entaer om sijn si onderhorich der consolidacien specialiken als si versk vergadert werden. Mer de aderen ende de arterien om die jegenwoerdicheit des bloets so wert hem oec ghehulpen to der consolidacien ende dats openbaer in der fleubotomien die dagelix wert consolideert want alle die boven geseide wonden der diversicheit der leden in die welke dat si vallen. Ende na dier diversicheit der saken ende der instrumenten der mede si ghemaket is stelen na vormen ende wesen ende na der saken of to vallen van omgeliken alsoe ic componeert hebbe te setten ende sunderling capitel to ordineren ende eerst van wonden welc in vleiske wel sal tracteren hijr na.

80 Hierna `sijn’ in rood en zwart doorgehaald.