Onze Taal. Jaargang 82

[p. 355]

Frank Jansen
Hom of kuit
Moeten we leerlingen verbieden op school plat te praten?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Een leerling die op een school in Londen ‘coz’ (‘because’) zegt, heeft een probleem. ‘Coz’ mag niet van de meester, dat moet ‘biecoz’ zijn. De leerling moet zijn zonde overdenken en zijn leven beteren. Verdient die Engelse school navolging, en moeten we van plat pratende Nederlandse pubers eveneens eisen dat ze alleen de correcte standaardvormen gebruiken?

Voorstander

Zeg niet ‘bevobbeld’ maar ‘bijvoorbeeld’, zeg niet ‘wazda’ als je ‘wat is dat’ bedoelt en zeg vooral helemaal nooit ‘hij hep’. Ouders corrigeerden vroeger zulke fouten van hun kinderen, en als de ouders toevallig niet in de buurt waren, nam de buurvrouw of de melkboer hun rol over om de kleine taalovertreders mores te leren. Daar is danig de klad in gekomen. Andermans kinderen corrigeren kan je een klap op je bek opleveren. De gevolgen laten zich raden. Kinderen weten niet meer wat de correcte standaardvormen zijn. Nu zou dat nog niet zo erg zijn als het inderdaad echt niemand iets zou kunnen schelen hoe ze spreken. Maar dat is niet het geval. Sommige mensen merken het wel - en lachen de sprekers er in het geniep om uit. Bij belangrijke gesprekken, zoals sollicitaties, werkt plat praten niet in je voordeel.

Kortom, die laat-maar-waaien-houding lijkt kindvriendelijk, maar is hypocriet. En uiteindelijk is de leerling de dupe. De Londense schoolmeesters hebben dus gelijk. Leerlingen mogen van de school verwachten dat ze de kinderen niet alleen volgens de strengste normen leren spreken, maar die normen ook handhaven. En handhaven gaat van au, zeker bij pubers.

Tegenstander

We mogen zeggen wat we willen en hoe we het willen. De uitzonderingen daarop, denk bijvoorbeeld aan schelden en opruien, zijn tamelijk helder omschreven. Belangrijker nog, regels die dat verbieden zijn gemotiveerd: ze geven slachtoffers van verbale agressie enige bescherming. Dat kunnen we niet zeggen van de maatregelen van de Londense schoolmeesters tegen incorrect taalgebruik. De taalzonden die zij op het oog hebben, vormen een heterogeen groepje. Er zitten samentrekkingen (ain't) en reductievormen (coz) bij. Zulke vormen maken geen slachtoffers, integendeel: het spreken wordt er juist efficiënter door.

De leerlingen mogen ook niet al hun zinnen met basically beginnen. Dat is meer een poging de spreektaal stilistisch gevarieerder te maken. Deze regel roept de vraag op of een leerling die één zin niet met basically begint, wél aan de normen voldoet. Maar erger is dat de leerlingen bloot zullen staan aan willekeur, die voortkomt uit onvoldoende besef van het verschil tussen spreken en schrijven. Waarschijnlijk denken de leerkrachten dat correct spreken betekent dat je de woorden en zinnen uitspreekt zoals je ze schrijft. In dat geval moeten niet de ‘coz’-zeggende leerlingen straf krijgen, maar hun leraren, in de vorm van een grondige bijscholing.

Wat vindt u ervan? Moeten we leerlingen verbieden op school plat te praten?

Geef voor 17 december uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘We moeten leerlingen verbieden op school plat te praten’ of ‘We hoeven leerlingen niet te verbieden op school plat te praten’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

Is het wenselijk jongeren te leren met meer intonatie te spreken? Die vraag stond in de vorige aflevering van deze rubriek centraal. Bijna driekwart van de inzenders (93 van de 128) vindt onderwijs in de intonatie nodig. Slechts 35 inzenders (28%) zijn tegen intonatieonderwijs.

De weinige tegenstemmers motiveren hun standpunt door erop te wijzen dat dergelijk onderwijs waarschijnlijk niet succesvol zal zijn, en dat de jeugd vanzelf wel ophoudt met mompelen.

De voorstanders van articulatieles benadrukken vooral het belang van een goede intonatie en articulatie in een vergrijzende samenleving.