Onze Taal. Jaargang 82

[p. 321]

Frank Jansen
Hom of kuit
Moet jongeren geleerd worden met meer intonatie te spreken?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Een aantal jaren geleden deed Vincent van Heuven in Onze Taal verslag van twee opmerkelijke onderzoeken. Jongeren - en dan vooral de jongens - bleken steeds vlakker te gaan spreken. Ze maken minder gebruik van de zinsmelodie om belangrijke zaken te beklemtonen. Zou het taalonderwijs meer aandacht aan een functionele zinsintonatie moeten besteden?

Voorstander

Nederlanders zijn al steeds sneller gaan spreken. Als ze dat dan ook nog op één toon gaan doen, worden ze helemaal moeilijk te volgen. Daar komt bij dat het verstaan toch al onder druk staat. Denk aan alle ouderen die er tegenwoordig zijn, en wier gehoor er met de jaren ook niet op vooruitgaat. En de gelederen der hardhorenden worden versterkt door jongeren die iets te vaak naar harde muziek geluisterd hebben.

Het taalonderwijs kan dit probleem enigszins ondervangen door de scholieren te trainen in welsprekendheid.

Daarbij verdient het aanbeveling aandacht te besteden aan correctheid, timing en vóór in de mond spreken, maar vooral ook aan de intonatie. Het is heel handig om daar iets van te weten. Met de ene intonatie kun je het publiek duidelijk maken dat er een climax aan komt, met de andere stel je die climax nog even uit, en met een derde honoreer je die verwachting. Het publiek zal u dankbaar zijn.

Foto: Nationale beeldbank / Kim Kaminski

Tegenstander

Dat onderzoek uitwijst dat Nederlanders steeds toonlozer spreken, is opmerkelijk. Het resultaat is ook weinig herkenbaar voor mensen die weleens in een volle stiltecoupé zitten, en daar niet anders kunnen dan de hinderlijk nadrukkelijke gesprekken te volgen.

Maar stel dat het toch waar is, wat is er dan tegen een vlakke conversatietoon? De spreker dringt zich niet op en maakt de kring van mogelijke luisteraars zo klein mogelijk. Bovendien is hij sneller uitgepraat, want intonatie kost ook tijd. En als het publiek van de toonloze spreker het niet helemaal heeft kunnen volgen, dan kunnen ze toch vragen om herhaling of toelichting? Voorzover ik weet bestaat er geen enkel onderzoek dat aantoont dat jongeren als de nood aan de man komt niet zeer duidelijk kunnen intoneren. Denk alleen al aan de spreekkoren in voetbalstadions.

Wat vindt u ervan? Is het wenselijk jongeren te leren met meer intonatie te spreken?

Geef voor 19 november uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘Jongeren moet geleerd worden met meer intonatie te spreken’ of ‘Jongeren hoeft niet geleerd te worden met meer intonatie te spreken’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

Is het wenselijk om in crisiscommunicatie getallen uit te spreken als een reeks van losse cijfers (dus ‘één - twee’ voor 12)? Die vraag kreeg u vorige maand voorgelegd.

Het was met een totaal van 83 stemmers duidelijk geen kwestie die al te zeer inspireerde om het internetforum te bezoeken. De meerderheid van de inzenders (59 stemmen, 72%) is voorstander van het uitspreken van getallen als losse cijfers, wat iemand op het forum met een aardige metafoor het ‘spellen van de cijfers’ noemde. Deze inzender kwam bovendien met een bruikbaar compromis: ‘Spreek in crisissituaties het getal twee keer uit. Eén keer als woord (“twaalf”) en de tweede keer gespeld (“één - twee”).’