Onze Taal. Jaargang 82

[p. 279]

Guus Middag
Zong
Ben je eenzaam vannacht

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Elvis Presley heeft in 1960 een heel mooi liedje opgenomen over een man die zijn liefje kwijt is en zich daar nog niet bij neer heeft kunnen leggen. ‘Are you lonesome tonight?’, vraagt hij haar. ‘Do you miss me tonight? Are you sorry we drifted apart?’ Het eerste deel van het lied bestaat uit een lange lijst van zulke droevige vragen, zoals alleen iemand met liefdesverdriet ze kan stellen. Er spreekt ongeloof uit, en ongeluk. Zij zal hem toch ook wel een beetje missen? ‘Do the chairs in your parlor seem empty and bare? / Do you gaze at your doorstep and picture me there?’ En dan, met heel veel gevoel gezongen, de klemmende vraag: ‘Shall I come back again?’ Het zijn hartverscheurende regels, des te hartverscheurender omdat er maar geen antwoord op komt.

Dan begint het tweede deel van het lied: een lange gesproken verhandeling, een preek bijna, waarin Elvis verwijst naar Shakespeare en diens voorstelling van het leven als een toneelstuk waarin iedereen zijn rol moet spelen. Hij als verliefde, zij als geliefde. In het eerste bedrijf speelden ze deze rollen perfect, maar in het tweede bedrijf veranderde er iets: zij begon vreemd te acteren. En het eind van het stuk is dat hij nu op een verlaten toneel staat, helemaal alleen. En dat, als zij wegblijft, wat hem betreft het doek wel mag vallen.

Het klinkt onheilspellend, maar ook wel wat onecht en al te literair, uit de mond van deze Elvis. Hij klinkt veel overtuigender als hij weer mag zingen. Dat doet hij ook, helemaal aan het eind van het lied, als hij nog weer één keer zijn hoopvolle vragen mag stellen aan zijn verdwenen geliefde: ‘Is your heart filled with pain? / Shall I come back again? / Tell me, dear, are you lonesome tonight?’

■ Verbasteringen

Niet veel mensen weten dat dit lied oorspronkelijk niet van Elvis Presley is. Het werd al in 1927 geschreven, door Roy Turk en Lou Handman, en meteen daarna al door verschillende artiesten uitgevoerd. Het rare hardop gesproken middendeel werd pas in 1950 toegevoegd, in de uitvoering van Blue Barron. En er is iets nog gekkers met het lied aan de hand: al heel vroeg, in 1961, is Elvis Presley zelf bij optredens begonnen er humoristische verbasteringen aan toe te voegen. ‘Do you gaze at your doorstep / and picture me there?’ werd dan bijvoorbeeld, op dezelfde gevoelige toon: ‘Do you gaze at your bald head / and wish you had hair?’ Om een of andere reden werd hij al gauw giechelig en melig van dit nummer. Het leidde er op 26 augustus 1969 in Las Vegas toe dat hij bij het zingen in de lach schoot en de slappe lach kreeg, en er niet meer mee kon ophouden - terwijl het achtergrondkoortje dapper bleef doorzingen. De opname daarvan, de zogenoemde ‘laughing version’, werd zo mogelijk nog bekender dan het brave origineel.

Dat moet André van Duin op een idee hebben gebracht. Er was niet zo heel veel voor nodig om, met deze melodie als achtergrond, de zaal aan het lachen te krijgen. Hij ging alleen op het podium staan, als de wat droevige figuur die Elvis Presley zelf al in zijn lied beschreven had, en liet op de bekende wijs van ‘Are You Lonesome Tonight’ een nieuwe serie vragen voorbijkomen. ‘Is je voornaam André?’, ‘Is je goudvis van doublé?’, ‘Wordt je schoonmoeder gered uit zee?’, ‘Loop je al een half uur lang in de verkeerde begrafenisstoet mee?’ - dan kun je in alle gevallen wel concluderen: ‘Je hebt je dag niet vandaag.’

André van Duin in André van Duins nieuwe revue (2007-2008): ‘Je hebt je dag niet vandaag.’

■ Lachgolven

Het procedé is simpel. André is de schlemiel, en gaat het publiek voor in het benoemen van schlemielige zaken, steeds gevolgd door de voorspelbare conclusie, op de melodie van de regel ‘Are you lonesome tonight’: ‘Je hebt je dag niet vandaag.’ In de praktijk krijgt de zaal dan al gauw de slappe lach. ‘Blijkt je vouwfiets bij het vouwen helemaal geen vouwfiets te zijn?’ De mensen liggen meteen dubbel. En helemaal als daar deze rijmende vraag op volgt: ‘Is je hazewindhond in verwachting van je buurman z'n konijn?’ Als de lach eenmaal door de zaal rolt, is elke regel raak. ‘Zak je dwars door de vloer?’ Het publiek verheugt zich al op een vervolg. ‘Speelt je zus ... [welk vrouwelijk beroep rijmt op -oer?] ... mandoline?’

Er zit geen logische volgorde in de opsomming van vragen. En ook geen hoogtepunt. Hoe deze lachgolven dan nog elegant af te ronden? André van Duin kiest voor een vlotte anticlimax. Als de zaal nog slap achterover hangt van de zoveelste grap, deelt hij droog mee: ‘Dit is het eind van dit lied’, nog steeds op de wijs van ‘Are You Lonesome Tonight’. Snel nog een rijmende regel erachteraan: ‘Nee, echt een topper is het niet.’ Hoe zou dat komen? Het melige publiek weet het antwoord wel en zingt het vanzelf mee: ‘Je hebt je dag niet vandaag.’