Onze Taal. Jaargang 82

[p. 249]

Frank Jansen
Hom of kuit
Streven naar meer Duits in de Europese Unie?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

In Nederland wordt op gezette tijden geklaagd over de ondergeschoven positie van het Nederlands in de Europese Unie, maar ook onze oosterburen vinden dat hun taal er in Europa te bekaaid af komt. Er is alleen een belangrijk verschil: het Duits is een van de drie officiële ‘werktalen’ die in de EU worden gebruikt voor het dagelijkse overleg en de werkdocumenten die daarvoor nodig zijn. De andere werktalen zijn het Frans en het Engels, en die worden in de praktijk veel vaker gebruikt dan het Duits. Dat laatste zit de Duitse bondskanselier Merkel dwars. Daarom heeft zij haar kiezers beloofd dat ze zich bij herverkiezing ervoor zal inspannen om de gebruiksfrequentie van het Duits te vergroten. Is dat een wenselijk streven?

Voorstander

Het Duits is een officiële taal in Duitsland, Oostenrijk, Luxemburg en in het niet-lid Zwitserland. Daarnaast is het de meest gesproken moedertaal in de EU (16%) en - na het Engels en het Frans - de op twee na belangrijkste tweede taal (met 11%). En daar komt dan nog bij dat Duitsland in Europa de economische grootmacht bij uitstek is. Kortom, Merkel heeft genoeg argumenten om met kracht de positie van het Duits als werktaal te bevorderen. En EU-leden die niet gevoelig zijn voor die argumenten, zullen zich moeten afvragen of ze als verslaafden aan de voor een belangrijk deel door Duitsland opgebrachte subsidies wel in de positie zijn om Merkels verzoek af te wijzen. Wie betaalt, hoeft niet te vertalen.

Vanuit Nederlands perspectief verdient Merkels streven ook een welwillend oor, maar om een heel andere reden. De socioloog Abram de Swaan heeft tien jaar geleden al overtuigend betoogd dat de EU-ideologie van gelijkwaardigheid van alle talen in de praktijk zal leiden tot één tweede taal voor iedereen, en dat zal dan het Engels zijn. Daarom geeft hij tegenstanders van de Engelse hegemonie het advies om te stimuleren dat enkele talen in bepaalde regio's net even belangrijker zijn dan andere. Daar zullen wij profijt van kunnen hebben. Bij onderhandelingen over Noordwest-Europese problemen kunnen we vast net wat meer gewicht in de schaal leggen als we gebruik kunnen maken van onze kennis van het Duits.

Tegenstander

In de officiële documenten en bij redevoeringen en discussies in het parlement hebben de officiële landstalen van alle leden in de Europese Unie een gelijke status. Dat geldt dus ook voor het Duits. Maar de verhouding tussen de wérktalen is sinds de oprichting van de EU onderhevig aan dynamiek. Lang geleden was het Frans absoluut dominant, nu is het Engels dat. Het is mogelijk dat het Frans verder aan belang zal inboeten, en zijn tweede plaats aan het Duits moet afstaan. Maar zeker is dat niet.

Een onzekere factor is bijvoorbeeld de verhouding tussen de noordelijke en zuidelijke lidstaten. Het is voorstelbaar dat de mediterrane afgevaardigden, zeker in hun onderlinge contacten, niet zo veel zin hebben om in het Duits of het Engels te communiceren. Mogelijk profiteert het Frans hier weer van. Het is verstandig om dit aan de vertegenwoordigers en de betrokken ambtenaren te laten. Ten eerste omdat zulke veranderingen in taalkeuze op zichzelf in politiek opzicht informatief zijn. Maar vooral omdat inmenging van buitenaf verstarrend en contraproductief zal uitpakken.

Wat vindt u ervan? Moet er worden gestreefd naar meer Duits in de Europese Unie?

Geef voor 24 september uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘Er moet worden gestreefd naar meer Duits in de Europese Unie’ of ‘Er hoeft niet te worden gestreefd naar meer Duits in de Europese Unie’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

Horecapersoneel moet het Nederlands beheersen, dat vindt u in grote meerderheid, zo bleek uit de reacties op de stelling van de vorige maand. Van de 327 stemmers zijn er 293 (90%) van oordeel dat horecapersoneel Nederlands moet spreken, of in ieder geval verstaan. Op het internetforum staan soms schrijnende verhalen. Zoals van de gast van het Multatuli-hotel, die niet in het Nederlands terechtkon. Of de moeder die acht kinderen op een pannenkoek wilde trakteren en acht variaties moest vertalen. Maar er is ook een inzender met een handige tip: als hij Engels moet spreken, geeft hij aan alleen in dollars te kunnen betalen. Dat schijnt te helpen. Slechts 34 inzenders (10%) menen dat cafébezoek een zakelijke transactie is die alleen aan het maatschappelijke spel van vraag en aanbod onderworpen dient te zijn.