Horstlog
De rijpere hummel
Hoe oud is een hummel? Het woordenboek van Van Dale geeft geen antwoord. Wel lezen we daar dat een hummel een ‘zeer jong kind’ is, maar toch een kind dat ‘al kan lopen’. Ik ben het helemaal eens met Van Dale.
Maar dat zegt weinig. Ik vraag in mijn omgeving aan veel personen hoe oud volgens hen een hummel is. De antwoorden variëren enigszins, maar meestal is het iets tussen twee en vier, twee en vijf. Twee jaar lijkt min of meer de ondergrens, en bijna iedereen vindt ook dat zes jaar, groep drie en leren lezen en schrijven, de boven-hummelgrens is. Ook daar ben ik het mee eens. En ik voel me een heel stuk sterker nu ik geruggesteund word door het woordenboek en door zo vele taalgenoten.
De aanleiding voor al dat gedoe over de hummel is de nieuwe vertaling van Isaak Babels verhalen in de ‘Russische bibliotheek’ van Van Oorschot. Die vertaling is van Froukje Slofstra. Prachtige verhalen, en wat mij betreft ook prachtig vertaald. Indrukwekkend.
Enkel op bladzijde 11 heeft Slofstra mij verwonderd. Juist doordat de rest zo verbluffend goed is, valt dit detail me op. Op die bladzijde begint het verhaal ‘Kinderjaren. Bij grootmoeder’. Daar is een verteller aan het woord die zegt: ‘Ik was in die tijd nog maar een hummel’, en twee zinnen verder: ‘Ik deed lang over de weg naar huis. Ik bestudeerde aandachtig de briljanten in het raam van de juwelier, las de theateraffiches van A tot Z, en (...).’ Is dit een lezende hummel?
Kennelijk. Ik wilde dat Van Dale ons niet enkel informeerde over het kunnen lopen van hummels, maar ook over hun niet kunnen lezen. Al mijn zegslieden zijn het erover eens dat hummels niet kunnen lezen. Als hummel vervangen was door kind, was de passage beter geweest.
Er zijn meer van die woorden met een impliciete leeftijd. Jaren geleden heb ik al eens een rondvraag gedaan naar de leeftijd van de rijpere vrouw. Behalve een student die de rijpheidsgrens bij veertien legde, waren al mijn informanten het er min of meer over eens dat een ‘rijpere vrouw’ ongeveer 35 of 40 jaar is. Ook hier is zulke informatie niet in woordenboeken te vinden, maar blijkbaar weten we als moedertaalsprekers toch vrij nauwkeurig hoe oud een rijpere vrouw is.
Interessant is trouwens dat volgens bijna iedereen die ik ernaar vroeg, de rijpere man beslist ouder moet zijn dan de rijpere vrouw. Eerder 45 of 50. Een man van 35 wordt geen ‘rijpere man’ genoemd. Afgaand op het taalgebruik rijpen vrouwen dus sneller dan mannen. Het verwondert me niet. Het lijkt me voor mannen toch al een mooi ding áls ze rijpen, want menigeen bereikt dat stadium niet en gaat behoorlijk onrijp het graf in. Bij bananen heb je dat ook weleens, en je kunt al van tevoren zien aankomen dat het niks zal worden.
Ik heb nog een heleboel andere aantekeningen bij dat prachtige boek van Isaak Babel en ik ben nog maar amper aan bladzijde honderd. Dat belooft wat voor de komende tijd.
Joop van der Horst
Auteursrechtelijk beschermd
