Onze Taal. Jaargang 82

[p. 209]

Guus Middag
Zong
Hoe

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

In mijn eigen voorstelling van de ontwikkeling van de menselijke spraak begint het ergens op een zomerse dag, aan de rand van een oerbos, bij een oergrot met uitzicht op een vruchtbaar dal. De maaltijd is net achter de rug. Het hert heeft weer goed gesmaakt. De holbewoner harkt de botjes bij elkaar, veegt zijn handen af en gaat op stap. Dat is altijd goed voor de spijsvertering. Hij wandelt maar eens naar de drenkplaats, slaat zoals altijd bij de grote grijze rots linksaf, en ziet dan ineens een oervrouw lopen - en zij hem. Iets in hem wil nu tot uitdrukking komen. Er komt een klank uit zijn mond: ‘Oe!’ De oervrouw denkt: wat hoor ik nu? ‘Oe?’ Maar als zij er nog even wat langer over nadenkt, lijkt haar dat eigenlijk wel een goede samenvatting van de stand van zaken. En dus knikt zij maar eens wat, krabt haar behaarde onderarmen, en zegt dan zelf ook voor het eerst in haar leven: ‘Oe.’ En nog eens: ‘Oe.’ Oerman vraagt nog eens: ‘Oe?’ En oervrouw zegt nog maar eens: ‘Oe. Oe. Oe-oe.’

© 2012 Miss Montreal
Nielson en Miss Montreal.

■ Oerverwarring

Ik heb er geen wetenschappelijke bewijzen voor, maar zo moet het ongeveer zijn gegaan. Mijn vermoeden werd bevestigd toen ik luisterde naar een liedje van singer-songwriter Nielson en zijn vrouwelijke collega Miss Montreal. Het heet ‘Hoe’, maar met het gelijkluidende vragend bijwoord hoe heeft het niet veel te maken. Het gaat hier om een oer-hoe, een uitroep-hoe, een hoe dat nog alle kanten op kan. Het woord moet de zanger zijn ingevallen toen hij onverhoeds in de situatie belandde die hij in het begin van zijn lied beschrijft. Zonder inleiding zingt hij: ‘En ineens zag ik je lopen / en ik dacht: hoe-oe, hoe-oe.’ ‘Hoe-oe’ is hier een uitroep van oerverbazing en oerverwarring. De oer-mond-vol-tanden. Dat blijkt ook wel uit het vervolg: ‘Ik was meteen ondersteboven.’ Nielson blijft hangen bij zijn oer-oe-klank. ‘Ik was meteen ondersteboven / en jij om de hoe-oe, hoe-oek.’ Wie goed luistert, kan helemaal aan het eind van die regel nog net de slot-k van het rijmwoord hoek horen, maar die doet er eigenlijk niet toe. Dit lied drijft op de langgerekte vierdubbele oer-oe-klank. Daarin komt het lied steeds even tot stilstand, om daarna weer door te rollen naar de volgende oe-halte. ‘En we liepen samen verder / en ik dacht: hoe-oe, hoe-oe, / passen wij ineens zo goe-oe, goe-oed / bij elkaar en ik weet niet wat ik doe-oe, doe-oe, / hoe zijn we hier beland, hoeoe, hoe-oe.’ Het rijmschema is simpel. Het aantal lettergrepen per regel doet er niet toe, als maar om de zoveel tijd de viertonige oe-toeter klinkt.

■ Klik

Wat zanger Nielson hier beschrijft, is het oeroude verschijnsel van de toevallige ontmoeting tussen twee mensen die opeens, zomaar, klik, heel goed bij elkaar blijken te passen, meestal met verstrekkende gevolgen. In het tweede deel van het lied komt Miss Montreal aan het woord. Op dezelfde wijs en op dezelfde luchtige toon gaat zij door met het zingen van het oe-lied: ‘En we vliegen door de dagen / en het voelt goe-oe, goe-oed, / en ik moet het eigenlijk niet vragen, / maar wat nou als ik het doeoe, doe-oe?’ Miss Montreal staat hier op het punt een belangrijke vraag te stellen. Even valt het lied stil - en dan zingen zangeres en zanger precies op hetzelfde moment samen deze vraag: ‘Wil je samen verder?’ Een antwoord is niet nodig, want het antwoord is met het samen zingen al gegeven. Ze willen allebei wel samen verder. En meteen zetten ze samen het nog onbekommerder vervolg van hun onbekommerde lied in: ‘En ik dacht hoe-oe, hoe-oe, / passen wij ineens zo goe-oe, goe-oed, / bij elkaar en ik weet niet wat ik doe-oe, doeoe, / hoe zijn we hier beland, hoe-oe, hoe-oe.’

In de samenzang weerklinkt wat de woorden van het liedje beschrijven: hier hebben een man en een vrouw elkaar gevonden. Tot het eind blijven ze hun simpele oe-hoe-liefdesliedje gezamenlijk zingen. Tekstueel stelt het niet veel voor, maar dat geldt ook voor het gezang van de merel - en daar luisteren we toch ook graag naar. Samen zingend wandelen Nielson en Miss Montreal het lied uit. Je hoort aan alles dat ze heel goed bij elkaar passen. Love is in the air. De holbewoner zou zeggen: de oe is in de lucht.