Onze Taal. Jaargang 82

[p. 187]

Taaladviesdienst
Vraag en antwoord

Rosé(-)biefstuk

?Is het een rosébiefstuk, een rosé-biefstuk of een rosé biefstuk?

!Het woord rosé komt steeds vaker voor als aanduiding van een stuk vlees dat half doorbakken is, met van binnen een rozeachtige kleur. Het moet hier worden opgevat als een bijvoeglijk naamwoord, dat zich net zo gedraagt als bijvoorbeeld mals en rauw. Er zijn tenslotte ook zinnen mogelijk als ‘Die biefstuk is rosé’ (net als ‘Die biefstuk is mals/rauw’) en ‘Ik had mijn vlees graag iets minder rosé gehad.’

Een bijvoeglijk naamwoord wordt gewoonlijk los geschreven van het bijbehorende zelfstandig naamwoord; daarom is een rosé biefstuk juist. Opvallend is dat rosé geen buigings-e krijgt, terwijl dat bij een malse biefstuk en een rauwe biefstuk wel het geval is. Dit komt vermoedelijk doordat het een leenwoord is: veel bijvoeglijke naamwoorden uit andere talen krijgen geen buigings-e, zeker als die verbogen vorm lastig uit te spreken is; denk aan een lila bloem (niet een lilaë bloem) en een trendy fietstas (niet een trendye fietstas).

Proberen/geprobeerd

?Je hoort soms zinnen als: ‘Ik heb je nog proberen te bellen.’ Moet daar eigenlijk niet geprobeerd staan?

!Nee, dat hoeft niet. Zowel ‘Ik heb je nog proberen te bellen’ als ‘Ik heb nog geprobeerd je te bellen’ is een correcte zin.

Deze zinnen staan in de voltooide tijd: ze bevatten het hulpwerkwoord hebben en twee hoofdwerkwoorden. In zulke zinnen heeft het laatste werkwoord standaard de infinitiefvorm (het ‘hele’ werkwoord); hier is dat bellen. Voor het eerste hoofdwerkwoord in de reeks zijn twee mogelijkheden: het is ofwel een voltooid deelwoord, zoals in ‘Ik heb geweigerd je te bellen’, ofwel een infinitief, zoals in ‘Ik heb je willen bellen.’

Bij de meeste werkwoorden is maar één van de twee opties juist: een voltooid deelwoord óf een infinitief. Om bij de twee voorbeelden hierboven aan te sluiten: ‘Ik heb je weigeren (te) bellen’ en ‘Ik heb je gewild (te) bellen’ zijn geen goede zinnen. Maar bij sommige werkwoorden zijn beide constructies mogelijk; dat is onder meer het geval bij proberen, beginnen en helpen. De volgende zinnen zijn dus allemaal correct:

-	Ik ben het boek beginnen te lezen.
-	Ik ben begonnen het boek te lezen.
-	Jim heeft me de boom helpen snoeien.
-	Jim heeft me geholpen de boom te snoeien.

Uitspraak intrige

?Spreek je intrige uit met een zj-klank of een g-klank?

!Volgens de woordenboeken mag het allebei. In Nederland wordt intrige meestal met een zj-klank uitgesproken, net als prestige. In België is de uitspraak met de g van liegen gebruikelijker, net als bij intrigeren.

De uitspraak met een g heeft de oudste papieren. Het woord intrige is ontleend aan het Frans, alleen is de spelling een beetje aangepast: de Franse schrijfwijze is intrigue. Daarbij hoort een uitspraak met een soort ‘zachte k’, net als in garçon en game. In het Nederlands veranderde die klank in een g en verdween de u uit het woord. Naar analogie van enkele andere Franse leenwoorden op -ge, zoals prestige en horloge, ontstond de uitspraak ‘intriezje’.

In Nederland werd ‘intriezje’ in de loop van de twintigste eeuw de normale uitspraak; in België is de uitspraak met de wrijfklank g dus de norm gebleven.

Topscorer/topscoorder

?Welke vorm is juist: topscorer of topscoorder?

!Beide vormen zijn juist. Topscorer is een leenwoord uit het Engels (al wordt het daarin als twee woorden geschreven: top scorer), topscoorder is een vernederlandste vorm. Beide woorden staan in onder meer het Witte Boekje en het Groene Boekje. Ook voor ‘iemand die scoort’ bestaan volgens alle recente naslagwerken twee vormen: scorer en scoorder.

Willy van der Kuijlen, PSV-spits van 1964-1981: ‘topscorer’ of ‘topscoorder’ aller tijden van de eredivisie?

De d in scoorder en topscoorder is toegevoegd om de uitspraak te vergemakkelijken. Dat is een bekend verschijnsel in het Nederlands: woorden op -rer worden het liefst vermeden. Het is bijvoorbeeld niet beherer maar beheerder, hoewel dit woord een afleiding is van beheren, en niet speurer maar speurder, niet durer maar duurder, en niet verrer maar verder. Leenwoorden worden over het algemeen minder snel aangepast; topscoorder bestaat dus wel, maar topscorer is nog altijd de gebruikelijkste vorm.

CV/C.V./cv/c.v.

?Is het ‘Stuur je CV mee’, ‘Stuur je C.V. mee’, ‘Stuur je cv mee’ of ‘Stuur je c.v. mee’?

!Juist is ‘Stuur je cv mee.’

Als een woord of woordgroep zelf geen hoofdletters bevat, krijgt de afkorting ervan normaal gesproken ook geen hoofdletters. En dat is hier het geval: cv is de afkorting van de woordgroep curriculum vitae. Vergelijkbare afkortingen zijn bijvoorbeeld tv (van televisie), cd (compact disc) en cfk (chloorfluorkoolwaterstof). Hoofdletters in afkortingen zijn juist bij afgekorte namen, zoals ANWB en KNMI, en daarnaast bij een aantal Engelse vaktermen (bijvoorbeeld ASDL en WLAN) en medische termen (ADHD, PDD-NOS).

Punten in afkortingen worden vrijwel alleen gebruikt als je de afkorting weliswaar ópschrijft, maar niet als afkorting úítspreekt. Dat geldt voor woordgroepen als m.b.t. (je zegt niet ‘em-bee-tee’ maar ‘met betrekking tot’), t.a.v. (‘ten aanzien van’) en a.h.w. (‘als het ware’). Omdat cv, tv, cd en cfk wél als afkorting worden uitgesproken - je zegt ‘see-vee’, ‘tee-vee’, ‘see-dee’ en ‘see-ef-ka’ - krijgen ze geen punten.

Overigens wordt de afkorting van centrale verwarming ook als cv geschreven. Er is wel een verschil in lidwoord: bij (het) curriculum vitae hoort het cv, bij (de) centrale verwarming hoort de cv.

Meer taaladvies?

Op onze website vindt u zo'n 1800 taalkwesties: www.onzetaal.nl/taaladvies. De Taaladviesdienst is telefonisch bereikbaar op 0900 - 345 45 85 (zie ook colofon). Of download de gratis Onze Taal-app via www.onzetaal.nl/app.