Onze Taal. Jaargang 80

[p. 310]

Guus Middag
Zong
Niemand heeft je ooit gezien

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Soms betrap ik mezelf er nog weleens op dat ik het stilletjes voor me uit zing, als er niemand in de buurt is: ‘Niemand heeft je ooit gezien, maar toch ben je van mij.’ De regels vallen me in als ik hoog in het huis ben, in de buurt van fris gestreken wasgoed en linnenkast, altijd 's ochtends, altijd in het voorjaar, dicht bij het open raam, als er een bries van verwachting en geheimzinnigheid in de lucht hangt. En dan zing ik nog even zachtjes door, met een kleine variatie in de tekst: ‘Niemand heeft je ooit gezien, maar toch ben je bij mij.’

Ik weet er niet heel veel meer van dan dat het ooit, langgeleden, in mijn hoofd is beland, en er daarna nooit meer uit is verdwenen. Het werd gezongen door een zangeres die Helga heette. Het is een simpel wijsje dat lichtjes komt aanzweven, als een pluisje op de wind, maar het is met geheimzinnigheid omgeven. Het lied begint als een raadsel en houdt dat ook een tijdje vol: ‘Ik wist het allereerst van jouw bestaan. / Je bent vlakbij, maar ver nog hier vandaan.’ Zou het over een geheime vakantieliefde gaan die ver weg is, maar die Helga dichtbij weet, in haar hart? Dat zou kunnen. In het tweede couplet geeft Helga nog een hint om het raadsel op te lossen: ‘Hier onder mijn hart begint jouw leven.’ Let op het voorzetsel onder. Dan weet de goede verstaander wel genoeg, zeker als hij de zoete melodie nog wat meer op zich laat inwerken: Helga is in blijde verwachting.

■ Geheim

Zo te horen weet ze dat nog niet zo lang, en zo te horen wil of durft ze haar prille geheim ook nog niet goed met anderen te delen. Dat is het bijzondere van dit liedje: het is eigenlijk niet voor ons bestemd. De aanstaande moeder richt zich alleen nog maar tot haar ongeboren kind, en tot niemand anders. ‘Niemand heeft je ooit gezien, / nog niemand die je kent. / Niemand weet of jij een jongen of een meisje bent.’ Het aardige van deze regel is dat de zangeres hier ook niet wil laten doorschemeren of zij zelf al wel weet of het een jongen of een meisje zal worden. En de aanstaande vader? Ook hij weet op dit moment nog van niks: ‘Al is je vader ook een knappe man, / hier weet hij toch het fijne nog niet van.’ Hij mag dan slim zijn, en hij mag dan voortplantingstechnisch heel goed geweten hebben wat er van hem verwacht werd, maar daar blijft het voorlopig bij. Hij weet nog niet of een en ander gelukt is en ook nog niet welk geslacht daarbij ontstaan is.

Veel ingewikkelder dan dit wordt het daarna niet meer. Het lied vlindert verder over toekomstig geluk. De aanstaande moeder hoeft nu alleen nog maar af te wachten, en zij doet dat met veel geduld en steeds met een blijde lach. Op de regel ‘Maar ik tel de dagen met een lach’ rijmt de regel ‘Ja, ik zal wachten, met een lach.’ De moeder leeft op een wolk van mierzoete clichés, kreupel rijm en kromme redeneringen die we haar in haar positie natuurlijk meteen vergeven. ‘Je brengt me onrust en je brengt me vree. / Maar wat je brengt daar heb ik vrede mee.’

■ Slaapliedje

Het onderwerp is van alle tijden. We zien hier het bijbelse motief van de annunciatie: de aankondiging door de aartsengel Gabriël van de aanstaande geboorte van Jezus aan de nog van niets wetende maagd Maria. Het tafereel is vaak afgebeeld door schilders en door dichters bezongen: de sfeer van stille afzondering, de maagd met haar stille geheim bij weefgetouw en naaigerei, kasten en doeken, dicht bij het open raam. Ook Maria heeft misschien weleens stilletjes tot haar aanstaande kind gezongen: ‘Ik wist het allereerst van jouw bestaan, / je bent vlakbij, maar ver nog hier vandaan.’

Hoe nu zo'n gelukzalig aankondigingsliedje te eindigen? Dat wist Helga vermoedelijk ook nog niet toen ze eraan begon. Maar ze wacht geduldig af, zoals ze het hele lied al doet, en dan zal er zich wel iets aandienen. Het lied kabbelt rustig voort, en dan zegt Helga opeens: ‘Nu zing ik nog eenmaal en dan moet je slapen gaan.’ Het is een mooie vondst. In één keer wordt zij van net benoemde aanstaande moeder tot een echte moeder. Zij weet wat haar straks te doen staat. Mond dicht. Slapen nu. Omdat ik dat zeg. En het annunciatieliedje wordt nu een slaapliedje. ‘Lailalalai lalalalai’, klinkt het nog een tijdje, in allerlei variaties, steeds zachter, tot het einde. De kleine naamloze is weer tot rust gekomen. En het is duidelijk dat wij ons in het belang van moeder en kind nu maar beter uit de voeten kunnen maken, snel en stil.