Onze Taal. Jaargang 80

Redactie Onze Taal
Gaten in de taal
Terug naar je jeugdfoto

Hoe noem je je broers en zussen in één woord? Is er een woord voor het geluid van schaatsen op natuurijs? Denk mee en vul de gaten in de taal.

Alweer een tijdje geleden, in het meinummer, vroegen we u een naam te bedenken voor jeugdfoto's die jaren later zo precies mogelijk worden nagemaakt, met dezelfde persoon (of personen), maar ook met dezelfde belichting, achtergrond, attributen, enzovoort.

Op sites als Facebook vormden deze nagemaakte jeugdfoto's een tijdje een rage, en ook bij u sprak het fenomeen tot de verbeelding, zo bleek uit de respons. In totaal ontvingen we 73 reacties, met daarin 155 suggesties, waarvan 132 verschillende.

Iedere lezer zag duidelijk wat anders in de foto's. Doordat de achtergrond en kleurtoon van de foto's gelijk waren, viel het oog van sommigen op precies datgene wat op de twee foto's steeds verschilde: de veroudering van de geportretteerden. Die lezers kwamen met woorden als jaarringfoto, levensverloper, rijpingsfoto en het wat ironische nuooknogzoleuk?-foto (‘inderdaad, met vraagteken’). Anderen constateerden met inzendingen als geenspatveranderdfoto en eeuwigjongfoto kennelijk dat de karaktertrekken van het jonge en oude model juist nog altijd opvallende overeenkomsten vertoonden. Deze totaal verschillende zienswijzen maakten één ding duidelijk: zulke oordelen over de foto's moesten maar niet ingebakken zitten in het woord ervoor.

■ Pastfoto

Natuurlijk waren er ook dit keer weer een flink aantal woordspelige namen. Eervolle vermeldingen in deze categorie: pastfoto, verhedenfoto, kindherfoto, herbeelding en vooral - dikwijls ingestuurd - terugkiekje. Dergelijke woordspelingen bezorgden de jury beslist een goede dag, maar als passend alternatief voor een eigentijds fenomeen zochten we toch een neutralere benaming.

Neem nu retrofoto(grafie) - een term die er wel een beetje aan zat te komen, nadat in de vorige aflevering retroliefde als beste term was geselecteerd voor het gevoel dat je kunt koesteren voor je eerste grote liefde. En inderdaad: deze term werd vaak ingestuurd. Maar... op internet duikt het woord al her en der op voor de vorm van (sepia)fotografie waarbij mensen een kapsel en kostuum krijgen aangemeten van minimaal tachtig jaar geleden. Ook zou de term heel goed gebruikt kunnen worden voor die andere fotografiehype: Hipstamatic en Instagram. Dat zijn de namen van programmaatjes op de mobiele telefoon waarmee je foto's van nu eruit laat zien als jarenzeventigkiekjes.

Retrofoto(grafie) lijkt dus vooral een prima verzamelterm voor nostalgische vormen van fotografie, maar voor de nagemaakte jeugdfoto's kan het nog iets preciezer. Bijvoorbeeld met een woord dat uitdrukt dat het om gefotografeerde mensen gaat (portretten dus), én om iets wat opnieuw gedaan wordt (herdaan wordt). Drie mensen kwamen op die manier op herportret. Een geslaagd woord met een goed ritme en zelfs een beetje rijm. Het lot wees Mark Omvlee aan als winnaar van de boekenbon van €25,-. Alle inzenders danken we hartelijk voor hun bijdrage.

Oproep: tandarts met een slecht gebit

Iedereen kent wel zo iemand: een tandarts met een slecht gebit, een taalbeheerser die zelf niet kan schrijven, een pedagoog met onhandelbare kinderen, een automonteur die zelf in een wrak rijdt. Hoe kundig zo iemand ook is, de eigen praktijk ziet er soms anders uit - niet zelden een handje geholpen door het noodlot.

Wat zou een passende benaming zijn voor zo iemand, die in zijn eigen leven niet in staat lijkt om de adviezen na te leven die hij beroepshalve geeft? Stuur ons uw suggestie, liefst voorzien van een motivering, per e-mail ([e-mail]) of per kaart of brief naar het redactieadres (Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag). In het voorjaar van 2012 zullen we erop terugkomen.